Neytendablaðið - 01.03.2004, Síða 14

Sjúkdómar til sölu
Heilbrigðiskerfið þenst út og tekur sí-
fellt til sín stærri hluta skattpeninga okk-
ar. Flestum þykir nóg um en lausnir á
vandanum virðast ekki í sjónmáli. Marg-
ir hafa bent á þátt sjúkdómsvæðing-
arinnar í þenslu heilbrigðiskerfisins.
Sú umræða hefur að mestu farið fram
innan heilbrigðisstéttarinnar en víst er
að umræðan um sjúkdómsvæðinguna á
erindi til okkar allra.
Fyrir nokkrum árum þótti ekkert óeðli-
legt að konur á breytingaskeiðinu færu
í hormónameðferð enda var talið að það
myndi styrkja bein kvenna og vernda
þær gegn hjarta- og æðasjúkdómum.
Viðamikil rannsókn leiddi síðan í Ijós að
samsett hormónameðferð fyrir einkenna-
lausar konur gerði meira ógagn en gagn.
Þarna var eðlilegt lífshlaup kvenna allt
í einu orðið að áhættuþætti og í versta
falli að sjúkdómi. Kostnaðurinn við þessi
hormónalyf hvílir að mestu leyti á hinu
opinbera og því er eðlilegt að margir vilji
staldra við og spyrja hvort markvisst sé
verið að framleiða sjúklinga með tilheyr-
andi kostnaði.
Sjúkdómsvæðingin gengur m.a. út á að:
• væg einkenni eru talin alvarleg og gerð
að sjúkdómi
• persónuleg og félagsfræðileg vanda-
mál eru meðhöndluðsem læknisfræði-
legur vandi
• hegðun er skilgreind sem sjúkdómur
• litið er á áhættuþætti sem sjúkdóm
• meira er gert úr tíðni sjúkdóma en efni
standa til
Þáttur lyfjafyrirtækjanna í sjúkdómsvæð-
ingunni er gerður að umtalsefni í grein
sem birtist í læknablaðinu British Med-
ical Journal f apríl 2002. í greininni er
fjallað um hvernig lyfjafyrirtæki eru í
auknum mæli farin að markaðssetja „sjúk-
dóma" gagnvart læknum, neytendum og
yfirvöldum. Með þessu er verið að búa
til markað fyrir lyf því það er hægt að
græða rnikið af peningum ef frísku fólki
er talin trú um að það sé veikt. Og það
er nákvæmlega það sem lyfjafyrirtækin
gera í mörgum tilfellum.
Hvernig fara lyfjafyrirtækin að?
Þegar markaðssetja á nýjan sjúkdóm er
algengt að lyfjafyrirtækin fái ráðgjafa í
almannatengslum til að skapa umræðu
um einhvern tiltekinn kvilla sem fram
að þessu hefur lítið verið í umræðunni.
Minnkandi löngun til kynlífs, hártap eða
jafnvel feimni eru dæmi fyrirbæri sem
orðið hafa að nýjum sjúkdómum. Hags-
munahópar eru styrktir fjárhagslega og
sérfræðingar eru fengnir til að fræða fólk
innan heilbrigðisgeirans sem og almenn-
ing um hinn nýja kvilla. Fjölmiðlar hoppa
á lestina og birta fréttir í upphrópunarstíl
þar sem vitnað er í rannsóknir sem sýna
að yfir helmingur landsmanna þjáist af
hinum eða þessum kvillum. Kvillarnir fá
að sjálfsögðu nýtt nafn með læknisfræði-
legu yfirbragði. Þegar verið er að kynna
nýja sjúkdóma til sögunnar er mikilvægt
að okkur sé talin trú um að kvillinn sé
algengur, alvarlegur og að til sé lækning
í lyfjaformi. Minni áhersla er lögð á hvað
við sjálf getum gert til úrbóta. Tilgangur-
inn er að skapa markað fyrir væntanlegt
lyf.
Oft hefur verið fjallað um hagsmuna-
tengslin sem skapast á milli lækna
og lyfjafyrirtækja. En margir telja að
sjúkdómsvæðingin sé langtum stærra
vandamál og að það sé umhugsunarvert
að hægt sé að skapa markað fyrir hvern
sjúkdóminn á fætur öðrum með því að
sannfæra lækna, yfirvöld og almenning
um að um raunverulegan sjúkdóm sé að
ræða og að lausnina sé að finna í pillu-
formi eða öðrum skyndilausnum.
Lyfgegn feimni
Félagsfælni eða „Social Phobia'' var
óþekktur sjúkdómur í Bandaríkjunum
allt til ársins 1999 en það ár var sjúkdóm-
urinn nefndur milljón sinnum íbandarísk-
um fjölmiðlum en aðeins fimmtíu sinn-
um árin 1997 og 1998 til samans (skv.
Washington Post). Árangurinn má þakka
almannatengslafyrirtækinu Cohn&Wolfe
sem vann fyrir lyfjafyrirtækið GlaxoSmith-
Kline. Oft mátti lesa um það í greinum
að hátt í 10 milljónir Bandaríkjamanna
þjáðust af félagsfælni, áður þekkt sem
feimni, sem vel að merkja er hægt að
meðhöndla með geðdeyfðarlyfinu Ser-
oxat frá GlaxoSmithKlines.
14 NEYTENDABLA0ltn.TBL.2OO4