Neytendablaðið - 01.12.2005, Blaðsíða 13

Samanburður á húsnæðislánum
í tíu Evrópulöndum
■ Jóhannes Gunnarsson
formaöur Neytendasamtakanna
Dýrast aö taka húsnæðislán á Islandi
Þaö er dýrt aö taka húsnæðislán hér á landi.
Aö minnsta kosti þegar kostnaöur vegna
þeirra er borinn saman viö þaö sem neyt-
endur þurfa aö greiða í nágrannalöndum
okkar. Þetta kemur í Ijós í nýrri skýrslu sem
Neytendasamtökin geröu og lesa má í heild
sinni á heimasiöu Neytendasamtakanna,
www.ns.is. Þar eru borin saman lánakjör á
húsnæðislánum hjá neytendum í tíu löndum.
Auk Islands eru í þessum samanburöi
Danmörk, Noregur, Svíþjóð, Finnland, Bret-
land, írland, Holland, Þýskaland og Aust-
urríki. Þaö voru neytendasamtök í þessum
löndum sem öfluðu upplýsinga í sínum
löndum en frumkvæðið aö könnuninni
var Neytendasamtakanna og öll úrvinnsla
þeirra.
Þaö eru einkum há þjónustugjöld og háir
vextir sem gera það aö verkum aö veru-
lega hallar á íslenska neytendur. Þetta eru
ekki nýtíðindi enda hafa Neytendasamtökin
lengi haldið því fram að við búum viö mjög
lök kjör á þessu sviði. Niðurstöður þessarar
könnunar staöfesta þetta.
Lántökugjald með því hæsta sem
gerist
í níu löndum af tíu þarf aö greiða fjármála-
fyrirtæki lántökugjald þegar lán er tekið hjá
þvi. Alltaf þarf aö greiöa slikt gjald í fimm
landanna og er um flata prósentu aö ræða í
fjórum tilvikum og er hún algengust á bilinu
1-3%. í fjórum af viömiðunarlöndunum
er innheimt ákveðin krónutala sem telja
veröur mun eðlilegra enda er ekki meiri
vinna hjá fjármálafyrirtæki aö útbúa skulda-
bréf upp á 200.000 krónur en skuldabréf
upp á 2.000.000 króna. Aðeins í Austurríki
er lántökugjald svipaö eöa hærra en hér á
landi.
Vextir
Þaö er ekkert nýtt aö því sé haldið fram
að eftir á reiknaðir nafnvextir (vextir og
verðtrygging) séu háir hér á landi enda
kemur í Ijós í könnuninni að nafnvextir á
húsnæðislánum hér eru að jafnaði frá 2 og
upp i tæplega 5 prósentustigum hærri hér á
landi en í viðmiðunarlöndunum. Það munar
um minna.
Einnig kemur fram að verðtrygging lána er
aðeins notuð hér á landi en ekki í hinum
löndunum sem samanburðurinn nærtil. Það
er ekki óeðlilegt að islenskir neytendur spyrji
hvað valdi því að íslenska hagkerfið sé svo
sérstakt að hér verði að vera verðtrygging á
langtimalánum. Því hefur verið haldið fram
að verðtryggingin sé nauðsynleg meðal
annars til að halda vaxtastigi niðri, það er
að ef verðtrygging á lánum verði aflögð
muni það leiða til svo mikillar hækkunar á
nafnvöxtum að um beina vaxtahækkun yrði
að ræða. Það er því eðlilegt að spurt sé
hvernig farið sé að í viðmiðunarlöndunum
þar sem ekki er verðtrygging og nafnvextir
eru lægri en hér á landi. Er verðtryggingin
aðeins til aö tryggja fjármálafyrirtækjunum
öruggari afkomu, þar með hafi þau bæði
belti og axlabönd, eins og viðskiptaráðherra
komst að orði, og öll áhætta þegar kemur aö
útlánum lendi á neytendum á meðan fyrir-
tækin hafa allt sitt á þurru?
Seðil- og greiðslugjöld,
uppgreiðslugjald
í Ijós kemur í könnuninni aö seöil- og
greiðslugjöld sem greiöa þarf með hverri
afborgun eru hvað hæst hér á landi. Það
sama á við um uppgreiðslugjald sem meiri-
hluti innlendra fjármálafyrirtækja hér á
landi taka af lánum. í viömiðunarlöndunum
er aðeins tekið uppgreiðslugjald af lánum
með fasta vexti. Hér á landi eru hins
vegar dæmi um að fjármálafyrirtæki taki
uppgreiðslugjald af lánum með breyti-
lega vexti. Jafnframt er uppgreiðslugjald
innlendra fjármálafyrirtækja föst prósentu-
tala, það er 2%. í viðmiðunarlöndunum
er uppgreiðslugjaldið reiknað út frá þeim
mismun sem er á þeim vöxtum sem kveðið
er á um í lánssamningi þess láns sem greitt
er upp og því vaxtastigi sem gildir á nýjum
lánum við uppgreiðsluna. Síðarnefnda
aðferðin er miklu sanngjarnari gagnvart
neytendum enda er þar tekið mið af raun-
verulegu tapi fjármálafyrirtækis vegna
uppgreiðslunnar. Bæði samkeppnisráð
og áfrýjunarnefnd samkeppnismála hafa
úrskurðað að uppgreiöslugjald sé heimilt
samkvæmt lögum um neytendalán, svo
fremi að kveðið sé á um gjaldið í lánssamn-
ingi. Það er því brýnt að löggjafinn setji
eðlilegar reglur um uppgreiðslugjald í stað
þess að fjármálafyrirtækin hagnist verulega
á því þegar neytendur vilja greiöa upp lán
sín.
Stimpilgjald
í sjö af þeim tiu löndum sem könnunin nær
til er innheimt stimpilgjald af lánum í einni
eöa annarri mynd. Neytendasamtökin hafa
ítrekað bent á aö þessi skattlagning sé
ranglát og geri yngra fólki erfiðara fyrir aö
kaupa húsnæði. Einnig er það samkeppn-
ishamlandi að leggja stimpilgjald á lán til
endurfjármögnunar þar sem slík gjaldtaka
dregur úr aö neytendur færi sig á milli fjár-
málafyrirtækja. Finnar afnámu stimpil-
gjald fyrir nokkrum árum. Ef miðað er við
yfirlýsingar stjórnmálamanna úr öllum
flokkum ættum við fyrir löngu að hafa farið
að fordæmi Finna. Þvi er ástæða til að ítreka
enn hvatningu til stjórnmálamanna um að
láta af þessari ranglátu skattlagningu.
Lokaorð
Það er undarlegt að á sama tíma og fyrir
liggur að íslenskir neytendur greiða hærri
vexti en aörir neytendur í okkar heims-
hluta, skuli margir lýsa fögnuði sínum þegar
einn viðskiptabankanna tilkynnti nýverið
um vaxtahækkun á húsnæðislánum. Minnt
er á að vextir af öðrum lánum hafa einnig
hækkað. Ekki verður séö hvernig hækkandi
vextir tryggi stöðugleika hér á landi. Þetta
bitnar ekki bara á neytendum sem þurfa að
greiöa meira því fyrirtækin í landinu þurfa
að gera slíkt hið sama. Fyrirtækin geta hins
vegar velt slíkum kostnaöi út í verðlagið sem
aftur hækkar vísitölu sem lögð er til grund-
vallar verðtryggingunni.
Loks skal á það minnt að það voru íslenskir
neytendur sem skópu grunninn að góöu
gengi bankanna og sem hefur meðal annars
leitt til útrásar þeirra á erlenda markaði
og því eiga íslenskir neytendur betra skilið.
Það er óásættanlegt að íslenskir neytendur
þurfi að greiða miklu meira vegna lána sem
við tökum en neytendur i nágrannalöndum
okkar. Þetta er ekki síst nefnt hér þar sem
enn eitt árið stefnir hagnaður fjármálafyrir-
tækja í áður óþekktar hæðir.
13 NEVTENDABLAÐIÐ 4. TBL. 2005