Bændablaðið - 03.05.2000, Side 4

4
BÆNDABLAÐIÐ
Miðvikudagur 3. maí 2000
Útgefandi:
Bændasamtök
íslands
Bændahöll við Hagatorg,
127 Reykjavík
Sími:
563 0300
Fax á aðalskrifstofu BÍ:
562 3058
Fax hjá Bændablaðinu:
552 3855
Kennitala:
631294-2279
Ritstjóri:
Áskell Þórisson (ábm.)
Beinn sími ritstjóra:
563 0375
GSM sími: 893 6741
Heimasími ritstjóra:
564 1717
Netfang:
bbl@bondi.is
Auglýsingastjóri:
Eiríkur Helgason
Beinn sími auglýsingastjóra:
563 0303
Blaðamaður:
Hallgrímur Indriðason.
Blaðstjórn:
Sigurgeir Þorgeirsson,
Hörður Harðarson,
Þórólfur Sveinsson.
Bændablaðið kemur út
hálfsmánaðarlega. Því er dreift til
allra bænda landsins og fjölmargra
annarra er tengjast landbúnaði. Alls
fóru 6.519 eintök í dreifingu hjá
íslandspósti hinn 15. febrúar sl.
Bændablaðinu er dreift frítt til þeirra
er stunda búskap en þéttbýlisbúar
geta gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 3.800 en
sjötugir og eldri greiða kr. 1.800.
Prentun: ísafoldarprentsmiðja
Nr. 112
ISSN 1025-5621
Bændobluðið
Leiðbeiningaþjónustan
Leiðbeiningaþjónustan, framtíðarskipulag og
kostun var einn þeirra málaflokka sem
síðasta Búnaðarþing fjallaði og ályktaði um.
Markmið leiðbeiningarþjónustu á hverjum
tíma þarf að miðast sem mest við þarfir ein-
stakra bænda. Hún þarf að vera í stöðugri
endurskoðun, fylgja eftir og helst að vera
skrefi á undan þróun landbúnaðarins á
hverjum tíma. Traust og góð leiðbein-
ingaþjónusta í gagnkvæmu samstarfi við
rannsóknir og fræðslu eru algjör forsenda al-
mennrar framþróunar í landbúnaði.
Til þess að bændum nýtist góð og öflug
leiðbeiningaþjónusta er grundvallaratriði að
menntunarmál bænda séu í góðum farvegi.
Menntun felst m.a. í hæfni bænda til að nýta
sér þá ráðgjöf og þær leiðbeiningar sem í
boði eru á hverjum tíma. Því er mikilvægt að
búnaðarskólarnir og leiðbeiningaþjónustan
verði i enn ríkari mæli virkjuð til endurmennt-
unar bænda. Þar eru möguleikar nútíma
tækni í fjarfundabúnaði og interneti rétt að
opnast.
Stærri hluti leiðbeininga og fræðslu mun
í auknum mæli verða til staðar með þessari
nýju tækni og því er það hverjum bónda
nauðsynlegt að búa yfir hæfni til að geta
notað hana sem best. Það er jafnframt for-
senda þess að hinn almenni bóndi geti nýtt
sér slíkar leiðbeiningar að ákveðin lágmarks
fjarskiptaþjónusta sé fyrir hendi um allt land.
Notendur leiðbeiningaþjónustunnar munu í
vaxandi mæli þurfa að sækja hana um lengri
veg, því eru úrbætur í gagnaflutningum og
fjarskiptatækni mikil nauðsyn.
Samkvæmt búnaðarlögum skal sefnt að
því að komið verði á fót nokkrum leiðbeinin-
gamiðstöðvum. Þessi vinna hefur gengið
hægt og eru fyrir því ýmsar ástæður. Þar
vega einna þyngst fjárhagslegar ástæður og
staðsetning miðstöðvanna og útibúa þeirra.
Vert er að skoða þá hugmynd ofan í kjölinn,
að öll leiðbeiningaþjónustan í landinu verði
undir einni yfirstjórn. Þar sem um einhverja
deildarskiptingu gæti verið að ræða, t. d.
þannig að leiðbeiningar í búfjárrækt gætu
hugsanlega skiptst á milli landshluta og í ein-
hverju mæli einnig eftir búgreinum.
Meiri tengsl þurfa að verða á milli
leiðbeiningaþjónustu í landbúnaði og starf-
semi atvinnujDróunarfélaga á landsbyggðinni,
Með því væri hægt að gera landbúnaðinn
gildari og virkari í atvinnuþróun byggðanna.
Af því hefðu báðir aðilar hag. Á jáeim
stöðum þar sem leiðbeiningarmiðstöðvar
störfuðu ekki gætu útibú þeirra verið í
húsnæði hjá þessum félögum.
Einn þeirra þátta sem ráðunautar í eins
manns héruðum kvarta helst undan er fagleg
einangrun. Með starfi á leiðbeiningamiðstöð
allt árið eða hluta þess og með öðrum fag-
starfsmönnum atvinnuþróunarfélaga ætti
þessi einangrun að geta minnkað.
Fjármögnun leiðbeiningaþjónustunnar er
aðallega með tvennum hætti: Með inn-
heimtu fasts gjalds af bændum (búnaðar-
gjaldi) og fjárveitingum frá ríki skv. búnaðar-
lagasamningi og svo með sölu þjónustu.
Sala hvers konar þjónustu er sá þáttur
sem hefur aukist og á líklega eftir að vaxa
enn frekar. Skiptar skoðanir eru um það
meðal bænda hvaða þjónustu eigi að selja.
Öll gjaldtaka er vandmeðfarin og því verður
að fara afar gætilega . Gjaldtaka má ekki
verða til þess að notandi sem þarf á þjónust-
unni að halda geti ekki nýtt sér hana vegna
kostnaðar. Ákveðinn
grunnþáttur leiðbein-
inga verður að vera
fjármagnaður eins
mikið og kostur er
sameiginlega.
Starfandi er
nefnd sem skipuð
var í kjölfar ályktunar
Búnaðarþings 1999
um gjaldtöku fyrir
leiðbeiningar og
markvissari
þjónustu. Henni er
m.a. ætlað að vinna
að forgangsröðun
verkefna búnaðar-
sambandanna og skilgreina hvaða ráðgjaf-
arverkefni búnaðargjaldið og ríkisframlagið
eiga að standa undir. Mikilvægt er að
niðurstaða þess liggi fljótlega fyrir. Einnig
að áherslur hverrar búgreinar um þá ráðgjaf-
arþjónustu sem þær óska eftir og jafnframt
þær breytingar sem hver búgrein vill sjá á
þjónustunni frá því sem er í dag.
Þegar það liggur fyrir, þarf að verðleggja þá
þjónustu sem bein gjaldtaka verði tekin fyrir.
Leiðbeiningaþjónustan er einn mikilvægasti
þáttur í starfi Bændasamtakanna og
búnaðarsambandanna. Því er nauðsynlegt
að menn geri sér grein fyrir skýrum
markmiðum sem þeir vilja ná í starfrækslu
hennar og gæti þess að leggja höfuð
áherslu á innihald hennar fremur en
umgjörð.
Ég óska öllum lesendum Bændablaðsins
gleðilegs og gjöfuls sumars.
Guðmundur Grétar
Guðmundsson.
Stjómarmaður í BI.
RANNSÓKNASTOFNUN LANDBÚNAÐARINS
BÚTÆKNIDEILD HVANNEYRI
Tækni viO
áburOardreifingu
Láta mun nærri að um 12% af
breytilegum kostnaði við
hefðbunda búvöruframleiðslu þar
sem heyfóður er notað megi rekja
til áburðarkaupa. Því er mikils um-
vert að vel sé staðið að áburðar-
dreifingu. Óhentug og úrelt tæki
og ónákvæmni í vinnubrögðum
rýra nýtingu áburðarins og geta
valdið verulegum óbeinum
útgjöldum. Bútæknideild RALA
hefur á undanfömum árum prófað
nær allar gerðir áburðardreifara
sem eru á markaðnum. Upplýsing-
ar um þá er að finna bæði í útgefn-
um prófunarskýrslum og svo á
upplýsingavef RALA, Bændasam-
taka íslands og búnaðarsamband-
anna. Þá má nefna að Bútækni-
deild hefur gert lauslega könnun á
hvemig árangurinn er við dreif-
ingu hjá bændum almennt.
Niðurstöðumar benda ákveðið til
þess að víða séu dreifigæðin langt
undir þeim mörkum sem telja má
viðunandi. Um þessar mundir em
menn að undirbúa vorverkin og
því við hæfi að fara yfir helstu
atriði varðandi áburðardreifingu en
ýtarlegri umfjöllun er að fmna í
kennslu- og handbókaefni í þes-
sum fræðum.
ÁBUÐARDREIFARAR.
Algengastir hér á landi eru svo-
nefndir þyrildreifarar. Þeir em í
þeim flokki dreifara sem em hvað
ódýrastir, liprir í notkun og af-
kastamiklir. En samhliða þessu em
þeir vandmeðfamir ef ná á viðun-
andi dreifigæðum. Því er líklegt að
þeir muni á næstu ámm víkja fyrir
dreifurum sem nota t.d. blásara og
hliðararma til að ná sömu
afköstum en skila mun meiri dreif-
igæðum. Ástæðumar em einfald-
lega hagkvæmnis- og umhverfis-
sjónarmið. Þyrildreifarar em að
jafnaði lyftutengdir og rúma allt að
eitt tonn ýmist með einni eða
tveimur dreifiskífum. Á dreif-
iskífunum em uggar eða rennur
sem slöngva áburðinum út frá
dreifaranum. Þá má í mögum til-
vikum stilla eftir áburðartegundum
og þá reynir á að viðunandi
leiðbeiningar fylgi tækinu eða séu
aðgengilegar. I mörgum tilvikum
má breyta stefnu dreifigeisla þegar
ekið er á jöðmm spildna t.d.
meðfram skurðbökkum.
PRÓFUNÁ
ÁBURÐARDREIFURUM.
Prófanir á áburðardreifumm em
tvíþættar. Annars vegar er um að
ræða innanhússprófanir og tækni-
legar mælingar og á hinn bóginn
notkun í venjulegum búrekstri.
Innanhúsprófanir eiga a3 vera fyrir
hendi fyrir allar viðurkenndar
gerðir áburðardreifara. Þær em
framkvæmdar í samræmi við
alþjóðastaðla (ISO). Þar er lögð
áhersla á að framkvæma allar
prófanir við eins líkar aðstæður og
kostur er, þannig að bera megi þær
saman milli landa. Niðurstöður af
þessum prófunum em birtar í
töflum og línuritum þannig að not-
andinn fái upplýsingar um magn-
stillingar og hæfilega skömn
dreififerða. Einnig koma fram
ýmsar tæknilegar upplýsingar
varðandi rými, þyngdarhlutföll,
hleðsluhæð og fleira. Ut frá dreif-
ilínuritunum er unninn svonefndur
breytileikastuðull en með honum
er unnt að ákvarða ólíka skömn
dreififerða eftir áburðartegundum.
ÁHRIFAÞÆTTIR Á
DREIFIGÆÐIMEÐ
ÞYRILDREIFARA.
Dreifimagnið þ.e. magnstillingin á
dreifaranum hefur áhrif á virka
vinnslubreidd. Að jafnaði minnkar
vinnslubreiddin við stóra áburðar-
skammta.
Eiginleikar áburðarins geta
haft mikil áhrif. Stærstu komin
kastast eðlilega lengst og sallinn
sáldrast næst dreifaranum.
Áburðarframleiðendur og söluaðil-
ar getar gefið upp komastærðir og
stærðardreifingu sem má bera
saman við prófunarskýrslur og
stiila þarf þá dreifarann í samræmi
við það.
Snúningshraði á aflúttaki hefur
mikil áhrif á dreifigæði. Oftast er
miðað við að snúningshraðinn sé
540 sn/mín. Nær ógemingur er að
giska á réttan hraða sé snúnings-
hraðamælirinn á dráttarvélinni
ekki í lagi. Frávik í báðar áttir geta
skekkt dreifimyndina og þar með
verður skömnin ómarkviss.
Rétt tenging við dráttarvél er
áríðandi. Með hverjum dreifara
eiga að fylgja leiðbeiningar um
hvort dreifiskífur eiga að vera
láréttar eða halla örlítið. Rétt hæð
frá jörðu er einnig mikilvæg og
helst á að mæla hana á velli. Dreif-
arinn á ekki að halla til hliðanna en
því er stjómað á lyftiörmum
dráttarvélanna.
Hliðarvindur hefur slæm áhrif
á dreifigæðin, einkum á fínkoma
áburð. Ekki er talið ráðlegt að
vinna við dreifmgu ef vindur er um
eða yfir 3 vindstig.
Hæfni ökumanns hefur afger-
andi þýðingu um hvemig til tekst
með áburðardreifinguna. Fyrir ut-
an ýmisleg tæknileg atriði við still-
ingu dreifarans getur aksturslagið
haft úrslitaþýðingu um hvemig
árangurinn verður. Vert er að hafa
í huga að á hverri vinnustund við
dreifmgu fara „í gegnum“ dreifar-
ann verðmæti sem nema tugum
þúsunda.
AÐLOKUM
• Gangið úr skugga um að fyrir
liggi prófunarskýrsla um dreif-
arann.
• Fylgið nákvæmlega leiðbein-
ingum framleiðenda við teng-
ingu á dráttarvél og snúnings-
hraða aflúttaks.
• Skoðið vandlega dreifilínurit og
áhrif vinnslubreiddar á sveifl-
ustuðul.
• Við ákvörðun á dreifimagni má
hafa töflur úr prófunarskýrslum
til hliðsjónar en best er að gera
eigin athuganir á velli.
• Akið með jöfnum hraða við
dreifingu og skiptið ekki um
hraðastig nema breyta stillingu
dreifarans.
• Notið hliðarstillibúnað ef kostur
er þegar dreift er á jöðmm
spildna.
• Hafið skýrar viðmiðanir á
spilduendum (stengur eða til-
svarandi) til að fá hæfilega
skömn dreififerða.
• Góð regla er að þrífa dreifarann
og dráttarvélina vel að notkun
lokinni og verja þau ryðmyndun
með viðeigandi efnum.
Grétar Einarsson,
Hvanneyri.