Bændablaðið - 03.05.2000, Qupperneq 18

18
BÆNDABLAÐIÐ
Miðvikudagur 3. maí 2000
Va J J \ t 1''
afrlií í 'i > y •ý, ’• -
,***&$**•*> Jtf-p* ■ - .
^ mm -1 ú*Æ . dg Sfj
Opið fjós á Stóra Ármóti er góður vettvangur fyrir kynningarstarf að mati Grétars. Frá opnu fjósi á Stóra-Ármóti. Á myndinni eru þeir Gunnar
Sverrisson , Hrosshaga (t.v.) og Guðmundur Sigurðsson, Reykhóli.
Stóra Armót
Tilraunahú Rannsóknastofnunar
landbúnadarins og Búnadarsambands
Sndurlands I nautgriparækt
Nú ert þú að vinna að
stejhumótun til framtíðar. Hver er
ástæðan?
Það er rétt. Ég tel nauðsynlegt
að starfsemin á Stóra Ármóti sé
skipulögð nokkuð fram í tímann. I
mótun er langtíma stefna í
rannsókna- og tilraunastarfi á Stóra
Ármóti, þar sem gengið er út frá
þörfum nautgriparæktarinnar í
landinu og tekið tillit til aðstöðu og
starfsemi annars staðar, svo sem á
Tilraunastöðinni á Möðruvöllum
og hjá Landbúnaðarháskólanum á
Hvanneyri.
Hvaða þýðingu hefur Stóra
Ármót fyrir nautgríparæktina í
landinu?
Kúabúskapur byggir á
ákveðinni kunnáttu og þekkingu.
Þessi þekking er stöðugt að aukast
og kallar jafnframt á aukna
sérhæfmgu. Oft er hægt að tileinka
sér nýjungar sem verða í
landbúnaðarrannsóknum á erlendri
grundu, en oftar en ekki er þörf á
að athuga hvort nýjungamar eigi
við íslenskar aðstæður. Islenskir
vísindamenn hafa einnig unnið að
frumrannsóknum á mörgum
sviðum landbúnaðar með góðum
árangri. Sem dæmi má nefna
íslenskar rannsóknir á heyverkun í
rúllur og fóðrunarvirði þeirra. Þetta
eru rannsóknir sem skila sér beint
til bænda í bættri fóðrun, auknum
afurðum og meiri hagnaði.
íslenskir kúabændur velta a.m.k. 7
milljörðum og þeir eiga skilið að
staðið sé myndarlega að
rannsóknastarfi á þessu sviði og
Stóra Ármót er einn liður í því að
bæta hag kúabænda.
I gögnumfrá þér sé ég að þú
nefriir gæðahandbók um rekstur
kúabús. Ertu að vinna að slíkri bók
- sem síðar gæti verið að finna í
hverju fjósi landsins?
Já ég er að vinna að gerð
gæðahandbókar um rekstur
kúabús. Segja má að gæðastjómun
sé í tísku og kúabændur þurfa að
tileinka sér þau öguðu vinnubrögð
sem einkenna innra eftirlit og
gæðastýringu. Vissulega er
stunduð gæðastjómun á mörgum
sviðum mjólkurframleiðslunnar nú
þegar, en nokkuð vantar á að um
heilsteypt kerfi sé að ræða. Ég er
sannfærður um að í öflugu innra
eftirliti, þar sem bóndinn fylgist af
meiri nákvæmni með öllum þáttum
rekstrarins, felist aukin arðsemi. í
gæðahandbók eru markmiðin
skilgreind og lýst hvemig staðið
skuli að búrekstrinum til að settum
markmiðum sé náð.
Heilsugœsla er eitt af því sem
þú hefur rætt um . Við hvað er átt?
Já, ég lít á markvisst eftirlit
með heilsufari búfjár sem
nauðsynlegan hluta af innra eftirliti
búsins. Hugmyndin er að greina
sjúkdómana áður en þeir em famir
að hafa sjáanleg áhrif á dýrið.
Þessi starfsaðferð hefur lítt verið
notuð á Islandi en þróunin er í
þessa átt og því er mikilvægt að
koma á kerfi sem gæti nýst
nautgriparæktinni í heild. Þróa þarf
hugbúnað sem getur tekið við
upplýsingum úr slíku eftirliti og
einnig þarf að vera hægt að tengja
þetta gögnum sem nú þegar er
safnað af Bændasamtökum
Islands. Þannig væri hægt að taka
tillit til heilsufars í
kynbótastarfinu.
Á dögunum var „opiðfjós" á
Stóra Ármóti. Hver er þýðing þess
að tilraunabú eins og þetta efni til
„opins fjóss“ ?
Við teljum það eðlilegt að
tilraunastöðin á Stóra Ármóti
kynni nýjungar í nautgriparækt
með virkum hætti fyrir bændum og
taki einnig þátt í því mikilvæga
verkefni að kynna nautgriparækt
og mjólkurframleiðslu fyrir
almenningi. Opið fjós á Stóra
Ármóti er góður vettvangur og
liður í þessu kynningarstarfi.
Þú hefur sagt að uppeldi
nautgripa sé víða mjög áfátt og
sárlega vanti ráðgjöf til bænda.
Hvað er til ráða að þínu mati?
Já, ég tel að fóðmn og
aðbúnaði, sérstaklega hjá
ungkálfum, sé víða mjög
ábótavant. Líta má á kálfa sem
einmagadýr fyrstu mánuðina, þ.e.
þeir geta ekki nýtt sér trénisríkt
fóður eins og hey fyrr en vömbin
hefur náð að þroskast. Þangað til,
eða fyrstu 6 mánuðina, tel ég að
auka þurfi hlut kjamfóðurs í
fóðrinu frá því sem nú er almennt.
Það er ekki viðunandi að sjá
ungkálfa standa útþanda og oft
magra yfir nægu gróffóðri, sem
þeir ná ekki að nýta. Á Stóra
Ármóti er nú fóðrað samkvæmt
þessum hugmyndum og fylgst
nákvæmlega með þroska þeirra.
Nú er súrdoði eða orkuskortur
mjög áberandi hjá bændum. Er
verið að rannsaka þetta hjá ykkur?
Segja má að orkuskortur í
byrjun mjaltaskeiðs sé eitt mesta
vandamáj, sem kúabændur em að
fást við. Islenski kúastofninn er
mjög mjólkurlaginn og mjög
vandasamt er að fóðra íslenskar
kýr þetta tímabil. Sjúkdómar
tengdir ófullnægjandi fóðmn
kringum burð eru mjög algengir og
kostnaðarsamir hér á landi. Fyrst
ber að nefna súrdoða sem greinist í
yfir 20% kúa. Aðrir sjúkdómar
sem mynda eins konar hóp þetta
tímabil em m.a. júgurbólga, fastar
hildir, legbólgur og ófijósemi. Þær
rannsóknir og tilraunir sem gerðar
hafa verið á þessu sviði hafa jafnan
staðfest mjög áberandi orkuskort í
byijun mjaltaskeiðs. Á Stóra
Ármóti er fylgst með nýbæmnum
með vikulegu súrdoðaprófi, en
nauðsynlegt er að fara í tilraunir
þar sem þessir þættir em
sérstaklega rannsakaðir. Það em
ótal spumingar sem koma upp og
þyrfti að fá svör við, t.d. bætum
við orkuástandið með því að gefa
heilfóður; hefur fita varin
niðurbroti í vömb jákvæð áhrif;
hver á orkustyrkur fóðurs að vera t
geldstöðu? Þess má geta að
heilfóðurvagn er væntanlegur á
Stóra Ármót nú í vor og verður
spennandi að sjá hvemig kýmar
taka því.
Litlar rannsóknir eru til á
íslenskum kúm er varða þá þætti
sem hafa áhrif á próteininnihald
og próteingerð í mjólk. Hvað er að
gerast áþessu sviði?
Próteininnihald í mjólk hefur
Tilraunabú hefur verið starfrækt á vegum Rannsóknastofnunar
landbúnaðarins og Búnaðarsambands Suðurlands frá 1981.
Fyrst á Laugardœlum ogfrá 1987 á Stóra Ármóti.
Aðalviðfangsefni stöðvarinnar hefur verið alhliða
tilraunastarfsemi í naugriparœkt með áherslu áfóðrun og
meðferð gripa. Á búinu eru nú um 60 mjólkandi kýr ásamt
kálfum og kvígum í uppeldi. Rúmlega eitt hundrað
vetrarfóðraðar kindur eru á búinu og hafa þær verið notaðar í
afkvæmarannsóknum tengdum sæðingastöðinni í Þorleifskoti,
jafnframt því sem rannsóknir eru í gangi með mœlingar áferli
geislavirkra efna í gróðri og afurðum.
Um áramótin var ráðinn nýr tilraunastjóri að stöðinni, Grétar
Hrafn Harðarson dýralæknir. Grétar Hrafn er með sérgrein í
fóðrun og efnaskiptasjúkdómum frá Edinborgarháskóla. Hann
starfaði við almennar dýralækningar í Suður-Englandi í tvö ár
að loknu námi. 1986-1999 var Grétar Hrafn héraðsdýralæknir
í Helluumdæmi. I staifi sínu hefur Grétar Hrafn lagt sérstaka
rækt viðfóðrun og meðferð mjólkurkúa og er það sérstaklega
athyglivert hve bændur á starfsvæði hans hafa náð góðum
árangri undanfarin ár.
farið lækkandi undanfarin ár og
hefur það valdið áhyggjum hjá
bændum og mjólkuriðnaðinum. Nú
er að hefjast stórt verkefni til
þriggja ára, þar sem áhrif
erfðaeiginleika og fóðrunar á
efnainnihald og vinnslueiginleika
kúamjólkur verða könnuð. Að
verkefninu standa auk
Rannsóknastofnunar
landbúnaðarins,
Landbúnaðarháskólinn á
Hvanneyri og Samtök
afurðastöðva í mjólkuriðnaði.
Verkefnið skiptist í nokkur megin
viðfangsefni. I fyrsta lagk söfnun
upplýsinga hjá bændum. í öðru
lagi: erfðafræðilegar rannsóknir og
samanburður dætrahópa m.t.t.
mjólkurefna. I þriðja lagi: fóður-
og lífeðlisfræðilegar rannsóknir
þ.m.t. tilraunir með vambaropskýr,
vambarhermi og mjólkurkýmar á
Stóra Ármóti. Að lokum verða
vinnslueiginleikar mjólkur
rannsakaðir.
Hvað getur þúfrœtt okkur um
nákvæmnisrannsóknir í
fóðurlífeðlisfrœði? Hvað er þetta,
fyrir það fyrsta og hvað viltu segja
íslenskum bændum um þetta?
Við hönnun tilraunaaðstöðu á
Stóra Ármóti var gert ráð fyrir
þessum þætti frá upphafi. Nú er
aðstaða fyrir sex gripi í sérstakri
álmu, þar sem hægt er að hafa kýr
með vambaropi, ásamt
rannsóknastofu og skrifstofu.
Þama er aðstaða fyrir
lífeðlisfræðilegar
nákvæmnisrannsóknir á meltingu
hjá nautgripum. Þessi aðstaða,
ásamt uppbyggingu á nauðsynlegri
efnagreiningaaðstöðu hjá RÁLA,
hefur skapað undirstöðu og grann
fyrir fóðurmatskerfin sem hafa
verið innleidd á undanfömum
áram og era í stöðugri framþróun.
Rannsóknir á niðurbroti próteins í
rúlluheyi er það síðasta sem unnið
hefur verið í þessari aðstöðu.
Komið hefur í ljós að
þurrefnisinnihald rúlluheys hefur
afgerandi áhrif á niðurbrot
próteins, sem getur verið yfir 90%
í blautum rúllum. Þessar
niðurstöður gefa tilefni til að
endurskoða ráðgjöf í fóðran, bæði
með tilliti til próteins og kolvetna.
Er nægjanlegt samstarf í
tilraunastarfsemi á sviði
nautgriparæktar?
Éins og er verð ég líklega að
svara þessari spurningu neitandi,
en hlutimir eru að breytast.
Rannsóknastofnun landbúnaðarins
og Landbúnaðarháskólinn á
Hvanneyri vinna að auknu
samstarfi á öllum sviðum.
Tilraunastarf í nautgriparækt fer
einkum fram á þremur stöðum,
Möðravöllum, Hvanneyri og Stóra
Ármóti og nú þegar er hafin aukin
samvinna þessara aðila. Kúabúið á
Stóra Ármóti er stærst þessara
þriggja og öll uppbygging hefur
tekið mið af rannsóknastarfsemi.
Það er áhugi á því að
Landbúnaðarháskólinn komi með
beinum hætti að starfseminni á
Stóra Ármóti. I mörgum tilfellum
era gerðar aðrar kröfur til
rannsóknaaðstöðu en til
kennsluaðstöðu. Nauðsynlegt er að
byggja upp aðstöðu á Hvanneyri
og að þar yrði áhersla lögð á
aðstöðu til kennslu og
námskeiðahalds. Auk þess mætti
hugsa sér að þar yrðu gerðar
tilraunir með aðbúnað og
tæknilausnir, m.a. vegna nálægðar
við bútæknideild Rala.
Ertu bjartsýnn á framtíðina á
Stóra Armóti?
Já, ég er mjög bjartsýnn. Ég
finn fyrir miklum meðbyr, í minn
garð, í garð Stóra Ármóts og ekki
síst til rannsóknastarfsins í heild.
Ljóst er að verkefnin eru ærin og
full þörf er á að efla
rannsóknastarfið til hagsbóta fyrir
íslenska kúabændur á þeim
umbrotatímum sem era
framundan.