blaðið - 20.12.2006, Blaðsíða 28

4 0 MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBER 2006
ilaöiö
■JM
uppiesvur ur spennusogum
Árni Þórarinsson og Páll Kristinn Pálsson lesa úr skáldsögu
sinni Farþeganum í Þjóðmenningarhúsinu klukkan 12:15 í dag
Á sama tíma á morgun er röðin komin að Bjarna Klemenz sem
les úr bókinni Fenrisúlfi.
Bragi fær Bóksalaverðlaun
Sendiherrann eftir Braga Ólafsson fékk Bóksalaverðlaunin
2006 í flokki skáldsagna en veðlaunin eru veitt af starfsfólki
í bókaverslunum. Einnig voru veitt verðlaun í sex öðrum
flokkum.
Hernaður á íslandi
Hernaðarsaga landsins á bók Birgir Loftsson sagnfræðingur hefur rann-
sakaö hernaðarsögu Islands út frá ýmsum sjónarhornum og ritað bók um
rannsóknir sínar.
irgir Loftsson sagnfræð-
ingur hefur skrifað
bókina Hernaðarsaga
íslands 1170-1581 en í
henni beinir hann sjón-
um sínum að þætti íslandssögunnar
sem lítill gaumur hefur verið gefinn
fram að þessu. Þar er einkum fjall-
að um hermennsku og hernað hér á
landi á miðöldum fram á nýöld en
einnig er stiklað á stóru i hernaðar-
sögunni til okkar daga. í bókinni er
hernaðarsagan skoðuð frá ýmsum
sjónarhornum meðal annars út frá
menningarsögu, tæknisögu, hag-
sögu og lögfræði.
Birgir segir að hann sé af nýrri
kynslóð sagnfræðinga sem líta ekki
á ísland sem einstakt fyrirbæri
heldur setji það í heimssögulegt
samhengi, i það minnsta evrópskt.
„Mín rannsókn og aðrar sýna fram
á að hér var evrópskt samfélag og
við vorum undir miklum áhrifum
frá Evrópu,“ segir Birgir sem bend-
ir meðal annars á mikil norsk áhrif
hér á landi á 13. öld.
„íslenskir höfðingjar voru í þjón-
ustu Noregskonungs og gengu í
hirðlög með honum. Þeir urðu að
vopnast og berjast eins og hirðlög-
in sögðu. Svo komu þeir til baka og
tóku upp sama kerfi hérlendis. Þeir
voru meira að segja með Norðmenn
í sinni þjónustu sem skipuðu öllum
herjunum samkvæmt gamalli nor-
rænni bardagahefð sem hafði mynd-
ast á víkingaöld og menn stunduðu
margar aldir eftir það,“ segir Birgir.
„Það voru 2.700 manns sem tóku
þátt í mestu orrustu íslandssögunn-
ar og í meðalorrustu á 13. öld börð-
ust kannski 1.000-1.500 manns sem
er svolítið mikið,“ segir Birgir.
Hermannakúltúr á íslandi
„Það sem mér finnst standa upp úr
við miðaldirnar er þessi hermanna-
kúltúr sem var hér í gangi og hvað
íslenskt samfélag var rosalega evr-
ópskt samfélag á allan hátt. Hér var
valddreifing og hér voru höfðingjar
sem höfðu einkasveitir á sínum
vegum. Það var náttúrlega enginn
fastaher (e. standard army) og þess
vegna hefur í sjálfu sér aldrei verið
til íslenskur her. Evrópsk ríki fóru
almennt að koma sér upp fastaher á
15. og 16. öld og það gerðu Danir einn-
ig en Norðmenn voru þegar komnir
með vísi að fastaher á 13. öld.
Ríkisvaldið á 16. öld þoldi ekki
samkeppni um völdin, en vopnaðar
sveitir eru og voru skýrt merki um
vald og því var það næsta eðlilegt
að það drægi til sín vopnabirgðir á
Islandi," segir Birgir og bætir við
að svo virðist vera sem vopnaeign
hafi verið mikil fram á seinni hluta
16. aldar þegar Danakonungur dró
til sfn vopnabirgðir höfðingja og
tók að sér varnir landsins. „Það
hafði mikil áhrif á okkur til dæmis
í Tyrkjaráninu því að þá voru engar
almennilegar varnir lengur til stað-
ar,“ segir Birgir. Hlutverk danska
sjóhersins var að sjá um landvarnir
en hann sinnti í raun aðeins verls-
unarhagsmunum Dana hér landi
og landhelginni, að engir aðrir en
þegnar konungs hefðu hér aðgang
að fiskimiðunum.
Stríð eðlilegt ástand
„Það sem fólk gerir sér ekki grein
fyrir í sambandi við miðaldir er
að stríðsástand var eðlilegt ástand
í Evrópu á þessum tíma á meðan
ríkisvaldið var svona veikt. Þá voru
valdhafar að berjast innbyrðis og
tiað nákvæmlega sama gerðist á
slandi nema bara í miklu minna
mæli,“ segir hann.
Ýmis fróðleikur kemur fram í bók-
inni sem ekki hefur verið á hvers
manns vörum fram að þessu. Meðal
annars fjallar Birgir um að á 15. öld
hafi verið sett lög gegn notkun kross-
boga á íslandi vegna þess hvað það
barst mikið af þeim til landsins.
„Það þótti ástæða til þess sem var
svolítið óvanalegt vegna þess að það
voru allir vopnaðir á miðöldum.
Það þótti sjálfsagt enda var lítið sem
ekkert ríkisvald til að vernda menn.
Menn leituðu verndar hjá höfðingj-
um og sú vernd var ekki alveg 100
prósent örugg þannig að menn báru
vopn á sér þegar þeir fóru í ferðalag.
Vopnin héngu yfir rúmunum og
voru aldrei langt undan,“ segir Birg-
ir.
Birgir segir að menn hafi haldið
því fram að á síðmiðöldum hafi eng-
inn sent her til að herja á Island en
það sé ekki alls kostar rétt.
„Danakonungur sendi flota til
Islands 1551. Þetta var að minnsta
kosti 400 manna lið sem hann skip-
aði á Íand sem átti að herja á Jón
Arason og ef hann hefði ekki verið
dauður hefði komið til stríðs því að
hann var búinn að brenna allar brýr
að baki sér. Danakonungur var ekki
öruggari en svo að hann sendi hing-
að flotalið f fimm ár á eftir,“ segir
Birgir.
Tilraunir til að stofna íslenskan her
Hann fjallar einnig um tilraunir
Gefðu íslenska jólagjöf
Lopapeysur með og án hettu í miklu úrvali
'■ SV'
4*
. RAMMAGERÐIN
6..0
Hafnarstræti 19 I Sími 551 1122
Hlýjar sögur
og falleg ljóö
Iþessa bók hefur verið safnað
ýmsum þeirra sagna sem Vil-
borg Dagbjartsdóttir hefur skrif-
að gegnum tíðina fyrir börn - þarna
eru líka ljóð sem fjalla með einum
eða öðrum hætti um barnæskuna,
og nokkrar frásagnir sem helst
verða kenndar við endurminningar.
Ég veit ekki hversu vel kunn þessi
verk Vilborgar fyrir börn eru nýj-
ustu kynslóðum Islendinga en þeim
mun meira virði og skemmtilegri er
þessi safnbók sem prýdd er falleg-
um og vel hugsuðum myndum eftir
Önnu Cynthiu Leplar.
Þær auka gildi bókarinnar stór-
lega þótt mér hefði reyndar fundist
að það hefði mátt endurbirta gömlu
myndirnar hans Gylfa heitins Gísla-
sonar með sögunni um Alla Nalla
og tunglið.
Sögur og kvæði Vilborgar birta
i aðra röndina mynd af veröld sem
var, en hugðarefnin sýna okkur þó
að þótt tímarnir breytist þá breyt-
ast mennirnir ekki með. Þetta eru
hlý verk og falleg, jafnvel þegar ýjað
er að alvöru lífsins, íhugul og ættu
að vekja sérhvern ungan lesanda til
umhugsunar, auk þess að skemmta
Hlý verk
og falleg
Ml
Vantar myndir
Gylfa Gíslasonar
Úrval barnaefnis
Vilborg Dagbjartsdóttir
Bækur ★★★★★
honum dável. 1 veröld þar sem
skemmtiefni fyrir börn felst ann-
aðhvort í stórkarlalegum dreka- og
galdrabókum, galgopalegu froðus-
nakki að hætti Walt Disney-mynd-
anna eða sfngjarnri hörku tölvu-
leikjanna, þá er þessi bók Vilborgar
ómetanlegt mótefni.
Þetta er að minnsta kosti sú bók
sem ég ætla að gefa sjö ára syni
sinum i jólagjöf og lesa fyrir hann
á jólanótt. Og gefa hana líka öllum
öðrum börnum í fjölskyldunni.
Illugi fökulsson
Upplestur Rithrings
Vefsvæðið Rithringur.is hefur á
undanförnum árum verið vett-
vangur fyrir unga og upprennandi
rithöfunda til að koma sjálfum sér
og verkum sínum á framfæri. Þar
geta þeir birt smásögur og önnur
bókmenntaverk og fengið upp-
byggilega gagnrýni félaga sinna
eða skipst á ráðum um allt sem
viðkemur ritsmíðum.
í kvöld klukkan 20 stendur Rithring-
urinn fyrir jólaupplestri á kaffihúsinu
Aroma í verslanamiðstöðinni Firði í
Hafnarfirði. Þar lesa tveir rithöf-
undar upp úr nýútkomnum bókum
sínum. Einar Hjartarson les upp úr
skáldsögu sinni Nehéz sem fjallar
um ævintýri flakkarans Arnúlfs sem
rekst inn í lítinn dal í Mið-Evrópu
þar sem fátt hefur breyst i áratugi.
Þá mun Huginn Þór Grétarsson
lesa ferðasögur sem birtast í bók-
inni „Háskaför um Suður-Ameríku“
sem fjallar eins og nafnið bendir
til um ferðalög í þessari framandi
heimsálfu.