Bændablaðið - 29.05.2007, Blaðsíða 12

Bændablaðið | Þriðjudagur 29. maí 200712
Fjárkláða hefur ekki
orðið vart í fjögur ár
Sigurður Sigurðarson dýralæknir flutti erindi á
Oddastefnu sem haldin var nýlega í Heklusetrinu
á Leirubakka á Landi. Erindið nefndi hann „Er
fjárkláðinn úr sögunni?“ Þar sagði hann að fjár-
kláða hafi ekki orðið vart hér á landi síðastliðin
fjögur ár. Áður var kláðinn útbreiddur um allt
land en tekist hafði að eyða honum alls stað-
ar nema á Ströndum og í Húnavatnssýslum og í
Skagafirði frá Hrútafirði að Hólabyrðu. Fyrir
nokkrum árum var ákveðið að reyna að ná sam-
stöðu meðal bænda á þessu svæði um aðgerðir til
að útrýma kláðanum. Í stað þess að baða féð eins
og gert var á árum áður var það nú sprautað með
alhliða sníkjudýralyfi. Ríkið greiddi fyrir efnið en
bændur lögðu til vinnuaflið.
Þessi samstaða náðist og hún var alger enda mátti
enginn skerast úr leik ef þetta ætti að takast. Féð var
sprautað tveim sinnum tvö ár í röð og sums staðar
oftar til þess að ná til útigenginna kinda. Sigurður
segir að það hafi ekki verið einfalt mál að ná þessari
samstöðu. Til voru bændur sem höfðu ekki trú á að
þetta tækist núna frekar en í þau 152 skipti sem reynt
hafði verið að eyða kláðanum. Sjúkdómurinn barst
til landsins 1855 með lambhrútum sem fluttir voru
inn frá Englandi að Hraungerði í Flóa. Þeir smituðu
á leiðinni fé í Mosfellssveit og síðan smátt og smátt
víðar um. Böðin sem reynd voru til að eyða fjárkláða
dugðu ekki vegna þess að ekki var full samstaða í
landinu um að baða fé.
Árið 1761 flutti Hastfer barón á Elliðavatni inn
hrúta sem báru með sér húðsjúkdóm sem hefur verið
kallaður fyrri kláðinn en líklega hefur það þó ekki
verið kláði heldur fjárbóla. Mönnum tókst að uppræta
sjúkdóminn á tæplega 30 árum með niðurskurði.
Galdraþulan sem dugði
Sigurður segir að hann hafi fengið sunnlenskan
galdramann, Hilmar Pálsson frá Hjálmsstöðum, til að
semja þulu sem flutt skyldi yfir efasemdarmönnum
fyrir norðan. Hilmar var beðinn um að setja sig í spor
kláðakindar og yrkja í orðastað hennar þar sem hún
lýsti tilfinningum sínum og líðan. Þulan er á þessa
leið:
Ég er geld og golsótt ær
gnaga mig stöðugt lýs og flær
valda mér ama og angri þær
sem er þó létt hjá hinu,
heita helvítinu,
að kláðamaur í milljónum
mínum þjakar útlimum,
baki, síðum, bógunum,
bringukolli og eyrum.
Nú ætla ég frekar enginn vilji heyra um.
Af sjálfri mér lítið eftir er
engu lambi ég framar ber
því jafnvel hrútnum hryllir við mér
það held ég sé að vonum
því enga hef ég blíðu að bjóða honum.
Þessar nauðir náttúruna lamar
notið get ég lífsins ekki framar.
„Þessa þulu flutti ég gang eftir gang yfir þeim sem
voru efins eða andvígir því að fé þeirra væri spraut-
að við fjárkláða, þar til þeir gáfust upp og urðu sam-
vinnufúsir. Málið leystist og um það varð full sam-
staða sem hefur borið þann árangur að ekki hefur
komið upp kláðatilfelli í landinu í fjögur ár og nú
vonumst við til að sauðkindarinnar forna fjanda sé
þar með útrýmt úr landinu. En víst er það alls ekki
og fulla aðgát þarf að sýna öllum grunsamlegum ein-
kennum á húsi, réttum og sláturhúsum og kalla til
dýralækni sér að kostnaðarlausu ef grunur vaknar,“
sagði Sigurður Sigurðarson. S.dór
Áhugasamir framleiðendur stefna
að því að halda bændamarkaði á
Hvanneyri í sumar með svipuðu
sniði og Bændamarkaður BV var
í fyrra. Bændamarkaður er ætl-
aður þeim sem ala, rækta, tína,
baka eða á einhvern hátt fram-
leiða gæðavörur heima á býli.
Þarna er kjörið tækifæri fyrir
framleiðendur í sveitum landsins
til að koma með gæðavörur sínar
og selja milliliðalaust til neyt-
enda. Skoða þarf í tilfelli hvers
framleiðanda hvort hann upp-
fyllir þær kröfur sem heilbrigð-
iseftirlitið gerir til framleiðenda
á slíkum markaði.
Sigríður Jóhannesdóttir hjá BV
sagði í samtali við Bændablaðið að
það færi allt eftir því hvenær fram-
leiðendur væru tilbúnir hvenær mark-
aðirnir hæfust. Í fyrra voru framleið-
endur á Bændamarkaðnum allt að 12
þegar mest var. Sigríður sagðist von-
ast til þess að þeir yrðu fleiri í ár en
of snemmt væri að segja til um það.
Meðfylgjandi myndir voru teknar á
markaðnum í fyrrasumar.
Gott samstarf
Varðandi það sem bændur þurfa
að gera heima hjá sér til að fá leyfi
til að selja á markaðnum sagði
Sigríður að það væri töluvert en
allt hefði það verið unnið í sam-
starfi við heilbrigðisfulltrúann í
Borgarbyggð og gengið mjög vel.
Menn þurfa að merkja vöruna og
gefa innihaldslýsingu, svo dæmi
séu tekin. Heilbrigðisfulltrúinn fylg-
ist mjög vel með því sem verið er
að framleiða og hvernig staðið er
að því.
Sigríður segir að Bændamarkaðir
BV hafi gengið vel í fyrra og að
aðsóknin hafi verið góð. Neytendur
virtust kunna vel að meta það að
geta keypt vörur beint af fram-
leiðendum. Skemmtileg stemmn-
ing skapaðist og allir virtust finna
eitthvað við sitt hæfi. Hún sagðist
vona að Bændamarkaðurinn væri
kominn til að vera.
Margar vörutegundir
Dæmi um vörur sem eiga heima á
slíkum markaði eru fiskur (fersk-
ur eða reyktur), hákarl, harðfiskur,
ber, jurtir, ábrystir, unnar kjötvör-
ur, grænmeti, ávextir, grænmetis-
plöntur, sumarblóm, tré og runnar,
bakkelsi og margt, margt fleira.
Þetta er alls ekki tæmandi listi.
Framleiðendur sem hafa áhuga
á að taka þátt í slíkum markaði
eru hvattir til að hafa samband við
Sigríði sem allra fyrst í síma 437-
1215 eða senda tölvupóst á net-
fangið sjo@bondi.is S.dór
Bændamarkaðir
Stefnt er að því að halda aftur
bændamarkaði á Hvanneyri í sumar
Landgræðsla í Mývatnssveit
Þorlákur Jónsson, landgræðslumaður í Garði, sér um að koma sáð-
korni í jörð Kára Þorgrímssonar nágranna síns. Þannig hafa þeir verka-
skipti en Kári er kunnur landbótamaður og vinnur í staðinn viðvik fyrir
Landgræðsluna og fósturjörðina. Það verða einungis tveir byggakrar í
Mývatnssveit í sumar og ekki stórir. Uppskera undangenginna ára gefur
ekki tilefni til aukningar í kornrækt hér í sveit. Frá því að Þorlákur sáði
3. maí hefur verið norðanátt og kuldi hér um slóðir og grátt í rót flesta
morgna. Svo má segja að maíveðráttan hafi verið þannig nú ár af ári.
BFH