Bændablaðið - 29.05.2007, Blaðsíða 8

Bændablaðið | Þriðjudagur 29. maí 20078
Kolefnisbinding nýskógræktar
hefur verið talsvert til umræðu að
undanförnu og í síðasta Bænda-
blaði skrifaði Daði Már Kristó-
fersson hagfræðingur Bændasam-
taka Íslands um þau hagrænu
tækifæri sem í henni eru fólgin
fyrir bændur. Skógfræðingar
hafa einnig velt þessu fyrir sér og
einn þeirra, Arnór Snorrason sér-
fræðingur á Rannsóknastöð Skóg-
ræktar á Mógilsá, skrifaði nýlega
grein í Skógræktarritið um lang-
tímaspá um kolefnisbindingu ný-
skógræktar.
Í greininni dregur Arnór upp
tvenns konar framtíðarsýn á það
hvernig hægt væri að nálgast það
markmið sem sett hefur verið í lög-
um um landshlutabundin skógrækt-
arverkefni frá því um aldamótin
að skógur verði ræktaður á um
5% lands neðan 400 metra hæðar
yfir sjávarmáli. Þetta jafngildir því
að ræktaður skógur þeki 215.000
hektara en samkvæmt úttekt sem
gerð hefur verið á núverandi skóg-
arþekju er ræktað skóglendi tæp-
lega 29.000 hektarar að flatarmáli.
En hversu langan tíma tæki að ná
þessu markmiði?
„Ef árleg gróðursetning verður
svipuð og hún hefur verið á und-
anförnum árum, eða um fimm
milljónir plantna á ári, tæki það um
116 ár að ná markmiðinu. Það næð-
ist með öðrum orðum árið 2122 eða
þar um bil. Gróðursetningin tók
mikinn kipp upp úr 1990, fram að
því hafði hún verið um ein milljón
plantna á ári en fór á skömmum
tíma upp í 4-5 milljónir og er nú á
bilinu 5-6 milljónir plantna á ári.
Verði á hinn bóginn staðið við
það markmið í áðurnefndum lögum
að ljúka þessu verki á 40 árum, eða
árið 2040, þyrfti að auka árlega
gróðursetningu upp í um það bil 17
milljónir plantna á ári. Það þýðir í
raun þreföldun frá því sem nú er.“
Kvótakerfi kolefnisins
Þetta er mikið stökk, en er það
raunhæft að ná því?
„Vissulega er þetta stórt stökk
og gerir þá kröfu að fjárveitingar til
skógræktar verði auknar verulega.
Á það ber hins vegar að líta að
þegar landshlutabundnu skógrækt-
arverkefnin fóru af stað var upp-
bygging þeirra og skipulag miðað
við þetta mikla gróðursetningu. Það
má því segja að með því að auka
hraðann værum við að auka hag-
kvæmni þessara verkefna.“
Gæti kvótakerfi sem byggist á
kolefnisbindingu nýst til að auka
framkvæmdahraðann?
„Já, það má alveg hugsa sér það.
Tekjurnar af kolefnisbindingunni
geta staðið undir allri nýskógrækt á
vegum þessara verkefna.“
Með kvótakerfi er átt við að fyr-
irtæki og einstaklingar sem valda
mengun með útblæstri gróðurhúsa-
lofttegunda greiði ákveðið gjald
sem svarar til þess hversu mikið
þurfi að gróðursetja af trjám til að
vega upp á móti útblæstrinum. Vísir
að slíku kerfi var settur á laggirn-
ar nú í maímánuði með stofnun
Kolviðar þar sem bíleigendur geta
jafnað kolefnisútblástur bifreiða
sinna.
„Mér finnst líklegt að þetta kerfi
geti aukið skógrækt verulega. Þarna
verður þó að gera greinarmun á
mörkuðum. Kerfi eins og Kolviður
er frekar ímyndarmarkaður þar sem
fólk getur sefað samvisku sína með
því að jafna kolefnisútblástur sinn.
Það er ekkert sem skyldar fólk eða
fyrirtæki til að kolefnisjafna. Næsta
skref hlýtur að verða að stjórnvöld
komi á kerfi þar sem fyrirtækjum
sem menga er gert skylt að kaupa
sér heimildir. Að vísu eru stærstu
mengunarvaldarnir, álverin, svo
stór í þessu dæmi að þau verða
seint kolefnisjöfnuð hér innanlands.
Möguleikarnir liggja hins vegar í
því að kolefnisjafna bílaumferð-
ina og flotann. Þar er útblásturinn
það lítill hluti af rekstrarkostn-
aði að reksturinn hlýtur að geta
borið útgjöld sem því fylgja. Slík
„skyldubundin“ kolefnisjöfnun
gæti líka aukið umhverfisvitund og
ýtt á þróun í átt að minni útblæstri.
Með þessu móti væri orðinn til lög-
bundinn markaður með mengunar-
kvóta.“
Mikilvægt hlutverk miðlarans
Framtíðarsýnin er sú að féð sem
kemur inn með þessum hætti renni
í sjóð sem notaður er til að kosta
skógrækt. En getur hver sem er sótt
um fé í sjóðinn?
„Já, ég sé ekkert því til fyr-
irstöðu. En það yrði að koma á öfl-
ugu og öruggu miðlunarkerfi þar
sem haft yrði eftirlit með því að
um raunverulega langtímabindingu
sé að ræða. Þarna getum við lært
af Bretum sem gerðu þau mistök
að koma á fót allt og flóknu og
ógegnsæju miðlunarkerfi. Þar fór
allt úr böndunum og peningunum
var sóað í alls kyns vitleysu en nú
eru þeir að koma skikki á kerfið og
gera strangar kröfur til miðlara og
ræktenda, auk þess sem eftirlitið er
hert.
Það er full ástæða til þess að hafa
strangt eftirlit með þessari skógrækt
því kolefnisforðinn sem binst þarf
að haldast óbreyttur til lengri tíma.
Það þýðir ekki að menn geti ekki
nýtt skóginn svo fremi þeir gæta að
því að halda skógræktinni áfram.“
Arnór sér fyrir sér að landshluta-
bundnu skógræktarverkefnin gætu
tekið að sér mikilvægt hlutverk í
þessu kerfi hér á landi.
„Þau eru nú þegar að miðla fram-
kvæmdum til bænda og geta þess
vegna tekið að sér verkefni fyrir
Kolvið eða aðra miðlara. Vandinn
yrði að samræma fjármögnun vegna
bindingar við þá styrki sem bændur
hljóta nú þegar fyrir að rækta skóg.
Það er mikilvægt að gæta vel að
siðferðinu í þessu verkefni því það
getur ekki gengið að menn séu að
fá greitt úr þessu kerfi fyrir skóga
sem ræktaðir hafa verið fyrir fjár-
muni sem aðrir hafa lagt fram. Þar
sem þetta hefur verið reynt erlendis
er mikið lagt upp úr því að sú skóg-
rækt sem styrkt yrði með þessum
hætti sé raunveruleg viðbót við það
sem fyrir er.“
Við hvað er þá rétt að miða?
„Ég sé það fyrir mér að lands-
hlutabundnu skógræktarverkefnin
noti þessa fjármuni í skýrt afmörk-
uð viðbótarverkefni en blönduðu
þeim ekki inn í það sem nú er verið
að gera.“
Kallar á gott skipulag
En nú eru það ekki einungis bændur
sem hafa áhuga á skógrækt. Hvað
um sumarbústaðaeigendur sem
vilja rækta í kringum bústaði sína,
eiga þeir að fá aðgang að þessum
fjármunum?
„Í sjálfu sér ætti ekkert að vera
því til fyrirstöðu nema það að verk-
efnin þyrftu að vera af ákveðinni
stærð. Eftirlitið með bindingunni
er dýrt og það yrði mjög kostnaðar-
samt að fylgjast með fjölmörgum
litlum ræktendum um allt land. En
allir sem eru að rækta eru að hjálpa
til við aukna kolefnisbindinguna.
Þess ber þó að geta að í umfjöll-
un um kolefnisbindingu er vaninn
að reikna ekki með jólatrjáarækt,
skjólbeltarækt og garðrækt.“
En geta bændur hvar sem er á
landinu tekið þátt í þessu verkefni?
„Við vitum að ræktunarskilyrði
eru misjöfn eftir landshlutum. Bestu
skilyrðin eru inn til landsins eins og
á Fljótsdalshéraði og í uppsveitum
Suðurlands og Norðurlands, en þau
versna þegar komið er út á annesin.
Þar er vöxturinn hægari og þá hlýt-
ur kerfið að verða þannig að það
verður borgað fyrir það sem vex.
Þar sem vöxturinn er minni verða
tekjurnar minni. Þetta verður ekki
reiknað út í flatarmáli skóganna
eingöngu.
Þarna reynir á að miðlararnir
fjárfesti þar sem vöxturinn er mest-
ur. Það þarf að stýra þessu verk-
efni vel og faglega. Kosturinn við
skógræktarverkefnin er sá að þau
eru dreifð um allt land. Þetta er því
gott framlag til byggðaþróunar og
getur riðið baggamuninn hjá mörg-
um bændum um það hvort þeir geta
búið áfram á jörðum sínum.
En það þarf að skipuleggja vel
hvar skógur er ræktaður, að það sé
ekki í andstöðu við vilja almenn-
ings. Sumir hafa haft af því áhyggjur
að verið sé að taka gott akuryrkju-
land undir skógrækt en ég er ekki
á því að það sé gert. Besta landið
undir skógrækt er í hlíðum en ekki
á flatlendi þar sem skjól er minna
og meiri hætta á frostskemmdum.
Það er nóg pláss í landinu því þó
þetta gengi eftir yrðum við eftir
sem áður það land Evrópu þar sem
hlutfall skógar er lægst.“
Verðið hlýtur að hækka
Arnór segist ekki gera sér fulla
grein fyrir því hvort svona verkefni
sé framkvæmanlegt.
„Ég get vel ímyndað mér að
ýmsir flöskuhálsar gætu orðið erf-
iðir viðureignar. Til dæmis að
tryggja nóg framboð af fræi. Eins
gæti reynst snúið að útvega nóg af
góðu landi til skógræktar, ekki síst
í ljósi þeirrar þróunar sem orðið
hefur að eftirspurn eftir jörðum
hefur aukist og ýmsir hafa keypt
upp jarðir sem eru ekki endilega
með það efst í huga að rækta þær
upp.
Það skiptir verulegu máli hvað
gerist í loftslagsmálunum. Fráfar-
andi ríkisstjórn setti sér mjög metn-
aðarfull markmið á síðustu dögum
sínum. Þau eru í takt við það sem
er að gerast í Evrópu. Þau þýða að
við þurfum að draga saman útblást-
urinn sem jafngildir um 100.000
tonnum af CO2 á ári og það næst
ekki með skógræktinni einni. Það
þarf að taka á alls staðar, hætta að
aka um að stórum jeppum, draga úr
útblæstri á öllum sviðum og auka
skógrækt og landgræðslu.“
Hann segir erfitt að gera sér grein
fyrir því hversu hátt verðið á los-
unarheimildunum verður. Í grein-
inni í Skógræktarritinu miðar hann
við það verð sem greitt hefur verið
á innri markaði Evrópusambandsins
en það hefur að undanförnu verið í
kringum 20 evrur sem samsvara
1.600-1.700 krónum fyrir kolefn-
istonnið. Reikna megi með að með-
alkostnaður við að binda hvert tonn
sé tæplega 1.000 kr. og nettóhagn-
aður af bindingunni sé því um 700
kr. á tonnið. Í þessu dæmi er miðað
við að hver hektari skóglendis geti
bundið 4,4 tonn af CO2.
„Vandinn liggur í því að þessi
markaður er svo óþroskaður og
stór hluti atvinnulífsins í álfunni
hefur ekki aðgang að honum. Hins
vegar bendir allt til þess að eftir að
yfirstandandi viðmiðunartímabili
Kyoto-bókunarinnar lýkur árið
2012 verði samið um enn frekari
niðurskurð á gróðurhúsaloftteg-
undum og þá rýkur verðið á los-
unarheimildunum upp. Það væri
ekki nema einhver snillingur fyndi
upp möguleika á að binda kolefni
á hagkvæman hátt beint úr kolara-
forkuverum sem verðið gæti lækk-
að. Við getum samt sem áður ekki
setið og beðið eftir kraftaverkum.
Það verður að hefjast handa strax,“
segir Arnór Snorrason skógfræð-
ingur. –ÞH
Næsta Bændablað
kemur út þriðjudaginn
12. júní
Skógrækt þyrfti að þrefaldast
Rætt við Arnór Snorrason skógfræðing um möguleika kolefnisbindingar til að auka skógrækt
og styrkja byggðina í landinu
Arnór Snorrason skógfræðingur styður sig við þrítuga kolefnisbindingu í skóginum að Mógilsá.
Þetta graf sýnir reiknaðan nettóhagnað af kolefnisbindingu vegna nýskógræktar frá 1990. Græna línan sýnir
bindinguna miðað við óbreytta skógrækt frá því sem nú er. Sú gulu sýnir bindinguna miðað við að skógrækt verði
aukin upp í uþb. 17 milljónir plantna árlega fram til 2040 þegar markmiðinu um að að skógur þeki 5% af láglendi
en þá verði dregið verulega úr henni.