Bændablaðið - 01.04.2008, Blaðsíða 12

Bændablaðið - 01.04.2008, Blaðsíða 12
Bændablaðið | Þriðjudagur 1. apríl 200812 Á Nýsköpunarþingi sem Rann­ ís, Útflutningsráð og Ný sköp un­ ar miðstöð Íslands héldu nýverið hlaut fyrirtækið ORF Líftækni nýsköpunarverðlaun ársins 2008 fyrir sameindaræktun sem þar er stunduð. Hún byggir á að nýta erfðatækni til að framleiða sér­ virk prótein í plöntum, sem nýst geta við heilbrigðisrannsóknir og í efna­ og lyfjaiðnaði. „Við erum náttúrlega mjög hreyk in af þessum verðlaun­ um og lítum á þetta sem mikla viður kenningu fyrir það þróunar­ starf sem við höfum unnið und­ anfarin ár. Verðlaunin endur­ spegla hinn almenna velvilja sem hefur verið meðal almennings, hjá Bændasamtökunum, í vísindasam­ félögum og hjá fjárfestum gagnvart okkar starfi. Nú er þetta að breytast úr viðamiklu rannsóknarverkefni í fyrirtæki á markaðsgrundvelli,“ segir Björn Lárus Örvar, fram­ kvæmdastjóri ORF Líftækni og einn stofnenda þess. Selja til N-Ameríku og Evrópu Fyrstu vörur frá ORF Líftækni fóru á markað í janúar til Norður- Ameríku og Evrópu, en það eru helstu markaðssvæðin sem fyr­ irtækið lítur til, auk Japans. „Verðlaunin hafa mikla þýðingu fyrir okkur og þá sérstaklega hvað varðar markaðssetningu erlend­ is. Við leggjum höfuðáherslu á að koma vöru okkar, sem eru svo­ kallaðir vaxtarþættir, til Norður- Ameríku og Evrópu en þar eru 70% af heimsmarkaðnum. Við erum líka að skoða markaðssetningu á okkar afurðum á Japansmarkaði, en það verður að þróast. Sem stendur fer mikið púður hjá okkur í sölu­ og markaðsmál, enda fyrirtækið komið á þann stað í ferlinu,“ útskýrir Björn Lárus. Fyrirtækið var stofnað í árslok 2000 og frá þeim tíma hafa starfs­ menn þess nýtt tímann í að þróa framleiðslukerfi sem byggir á því að nota einstaka eiginleika bygg­ plöntunnar, byggfræið, ásamt sér­ stakri ræktunartækni, til að fram­ leiða sérvirku próteinin. „Þessi vara vekur mjög mikla athygli og við höfum leyft virtum vísindastofnunum að prófa þetta og þróa og í framhaldi að kaupa vör­ una af okkur. Við erum í samkeppni við önnur fyrirtæki, sem eru fyrst og fremst staðsett í Bandaríkjunum, en við teljum að þeirra vörur hafi ekki sömu eiginleika og okkar. Því höfum við þó nokkra sérstöðu, sem við getum nýtt okkur, og lítum björtum augum til framtíðar,“ segir Björn Lárus. ehg Guðlaugur Þór Þórðarson heilbrigðisráðherra afhendir þeim Birni Lár usi Örvar, Einari Mäntylä og Júlíusi B. Kristinssyni hjá ORF Líftækni Ný sköp- un ar verðlaun ársins 2008 á Nýsköpunarþingi. Verðlaunin mikil viðurkenning Sumarexem í hrossum sem flutt eru til útlanda er alvarlegt vanda­ mál og hafa rannsóknir á slíku exemi staðið yfir í rúm sjö ár að Tilraunastöð Háskóla Íslands í meinafræði að Keldum. Nú er svo komið að í samstarfi við ORF Líftækni getur brátt hafist fram­ leiðsla á ofnæmisvaka í byggi og verður í framhaldinu hægt að prófa ýmsar leiðir í meðferð á hestum. Blaðamaður bænda­ blaðsins ræddi við Sigurbjörgu Þorsteinsdóttur, ónæmisfræðing á Keldum, og fékk nánari útskýr­ ingar á rannsóknunum. Hvenær­hófust­rannsóknirnar? „Rannsóknir á sumarexemi í hrossum er samstarfsverkefni Tilraunastöðvar Háskóla Íslands í meinafræði að Keldum og Háskólans í Bern í Sviss. Rannsóknirnar hafa staðið í rúm sjö ár og eru styrktar af Framleiðnisjóði landbúnaðar­ ins, Rannís,Vísindasjóði Háskóla Íslands, Svissneska Vísindasjóðnum og WETSUISSE.“ Út­á­hvað­ganga­þær? „Sumarexem er ofnæmi gegn prótínum sem berast í hross við bit mýflugna af ættkvíslinni Culicoides (smámý), en tegundir af þeirri ætt­ kvísl lifa ekki hér á landi. Hross af öllum kynjum geta fengið ofnæm­ ið en það er sérstaklega algengt í íslenskum hrossum sem flutt hafa verið úr landi. Um helming­ ur útfluttra hrossa sem hafa verið tvö ár eða lengur á flugusvæðum fá sumarexem, sé ekkert að gert til að verja þau flugnabiti. Íslensk hross sem fædd eru erlendis virðast ekki fá sumarexem í meira mæli en hross af öðrum kynjum. Markmið rannsóknanna er þrí­ þætt; í fyrsta lagi að finna og greina prótínin sem valda ofnæminu, í öðru lagi að rannsaka ónæmissvar­ ið og feril sjúkdómsins og í þriðja lagi að þróa ónæmismeðferð, þ.e. bólusetningu eða afnæmingu.“ Hver­er­staða­verkefnisins­núna? „Verkefnið nálgast nú óðum þann mikilvæga áfanga að hægt sé að fara að prófa meðferð á hest­ um með hreinum ofnæmisvökum. Við höfum sýnt fram á að það eru að minnsta kosti 10 ofnæmisvak­ ar í munnvatnskirtlum smámýsins og þar af eru fimm mikilvægastir. Einn af þessum fimm ætti að verða tilbúinn í prófanir á þessu ári eða næsta og fleiri eru á leiðinni. Við erum einnig komin vel á veg með að rannsaka þá þætti ónæm­ issvarsins sem eru grundvöllur að ofnæminu, en það er undirstaða þess að velja ónæmismeðferð og meta gagnsemi hennar. Notaður er samanburður á ónæmissvörun íslenskra hesta sem fluttir eru út og eru með háa tíðni af sumarex­ emi, við svörun íslenskra hesta sem fæddir eru í Evrópu með lága tíðni af sumarexemi. Einstakt er að geta rannsakað feril ofnæmis í dýrum með sama erfðabakgrunn, en alger­ lega mismunandi ónæmisreynslu. Í ljós kemur mikill munur í ónæm­ isboðefnastjórnun hjá þessum tveimur hópum.“ Er­þá­hægt­að­hefja­bólusetningu­ gegn­sumarexeminu­bráðlega? „Við höfum prófað að hliðra ónæmissvari fullorðinna hesta af ofnæmisbraut með tvenns konar genabóluefni og einu prótínbólu­ efni án þess að fá nægilega afger­ andi niðurstöður. Í úthlutun Rannís fyrir árið 2007 fengum við styrk til þess að hanna tjáningarferju byggða á hestaherpesveiru til að þróa kröftugra ofnæmisbóluefni. Einnig fengum við styrk með sam­ starfsaðilum okkar í Bern og ORF Líftækni til að tjá ofnæmisvaka sumarexems í byggi. Í framhaldinu er áætlað að fóðra hross með sum­ arexem á „ofnæmisvakabyggi“ og reyna þannig afnæmingu um slím­ húð meltingarfæra, en þeir hjá ORF eru byrjaðir að vinna með fyrsta ofnæmisprótínið. Þetta er komið á góðan rekspöl og við sjáum fram á að geta farið að prófa tilraunameð­ höndlanir á næstu árum.“ ehg Hér má sjá hópinn á Keldum sem rannsakar sumarexem í hrossum. Frá vinstri; Ólöf Sigurðardóttir, dýralækn- ir og meinafræðingur, Sigurbjörg Þorsteinsdóttir, ónæmisfræðingur, Mareike Heimann, dýralæknir og Dr. Med. Vet. nemi, Vilhjálmur Svansson, dýralæknir og veirufræðingur, Heiða Sigurðardóttir, B. Sc. nemi í lífeindafræði, Þórunn Sóley Björnsdóttir, lífeindafræðingur og meistaranemi og Lilja Þorsteinsdóttir, líffræðingur og meistara- nemi. (Mynd: Ómar Runólfsson.) Unnið á sumarexemi hrossa með íslensku byggi Í Bændablaðinu 15. og 29. jan­ úar síðastliðinn var fjallað nokk­ uð um mörkin oddfjaðrað og geirskorið. Ritstjóri bað mig að skoða málið betur því að fram hafði komið að sums staðar á landinu hafi það verið til siðs að nema á brott þríhyrningssep­ ann sem verður til þegar fjaðr­ irnar tvær eru markaðar og er þannig komið algerlega í veg fyrir samgróning. Með þessu er í raun búið að mynda annað og gjörólíkt mark, geirskor­ ið. Bæði þessi mörk teljast til sjaldgæfra marka, einkum geir­ skorið, og virðast þau helst hafa verið notuð í Skagafjarðarsýslu, Rangárvallasýslu og Árnessýslu. Eftir því sem næst verður kom­ ist hefur framangreind breyting á markinu oddfjaðrað tíðkast lengi, a.m.k. frá því um aldamótin 1900. Þetta kemur t.d. skýrt fram í orða­ bók Sigfúsar Blöndals frá 1924 og aftur í orðabók Árna Böðvarssonar, síðast þar í endurprentun frá 1993. Bæði mörkin finnast í elstu prent­ uðu markaskrám frá seinni hluta 19. aldar. Aftur á móti er gerður glöggur greinarmunur á mörk­ unum oddfjaðrað og geirskorið í nýjustu útgáfu þessarar orðabók­ ar sem Mörður Árnason ritstýrði og kom út árið 2002 undir heit­ inu Íslensk orðabók (tvö bindi). Þar er m.a. einnig að finna skil­ greiningu á hugtakinu „geiri“ sem fellur vel að markinu „geir­ skorið“.Þessi glöggi greinarmun­ ur á mörkunum á rætur að rekja til ákvarðana sem Markanefnd tók um 1980 og voru staðfestar á fundi hennar með markavörðum af öllu landinu sem haldinn var haustið 1983. Við næstu útgáfu markaskráa, 1988, í reglugerð nr. 579/1989 um búfjármörk o.fl. og í fyrstu Landsmarkaskrá það ár, svo og í öllum síðari markaskrám, Landsmarkaskrám og núgildandi reglugerð, kemur þetta skýrt fram í markamyndaskrá. Hún var reyndar birt til glöggvunar í Bændablaðinu 29. janúar sl. á bls. 8. Vitað er um markaeigendur sem hafa nú þegar lagað sig að þessum breyting­ um, t.d. í Rangárvallasýslu, þ.e. eru hættir að lýsa markinu „odd­ fjaðrað“ þegar geirinn er numinn á brott og lýsa því nú sem „geir­ skorið“ eins og vera ber. Hér með kem ég þeim skilaboðum áleiðis frá Markanefnd til annarra eig­ enda slíkra marka að þeir geri slíkt hið sama, eigi síðar en við næstu útgáfu markaskráa 2012, noti núgildandi rétt heiti markanna oddfjaðrað og geirskorið og marki í samræmi við þau. Á það þykir þó rétt að benda að markið „geirskorið“ er eitt þeirra marka, samkvæmt reglu­ gerðinni, sem þykir óæskilegt og skal unnið gegn notkun þess. Þetta þýðir í raun að markavörð­ um ber, við upptöku nýrra marka (gerðarmarka), að hafna slíkum beiðnum. Auðveldara er að finna ný mörk eftir að þeim og eig­ endum marka fækkaði og hvet ég bændur og aðra fjáreigend­ ur með „stór“ mörk eða hrein­ lega soramörk að skoða, t.d .með því að kanna Landsmarkaskrá 2004 með viðauka sem fæst hjá Bændasamtökum Íslands, hvort þeir geti „minnkað“ mörk­ in eða tekið upp „nettari“ mörk með minni særingu á eyrum. Plötumerkin eru góð og gild, og sömuleiðis örmerkin, en þau leysa ekki eyrnamörkin af hólmi miðað við hérlendar aðstæður. Notkun eyrnamarkanna oddfjaðrað og geirskorið Ólafur R. Dýrmundsson fulltrúi Bændasamtaka Íslands í Markanefnd ord@bondi.is Fjármörk Markanefnd vill benda eigendum sauðfjár á eftirfarandi af gefnu tilefni: 1. Skylt er að hafa allt fé eyrna­ markað og skal marka öll lömb áður en þeim er sleppt frá bæ að vori og önnur lömb eins fljótt og unnt er og eigi síðar en í 12. viku sumars. Auk þess skal setja í eyru lambanna plötumerki í réttum merkjalit skv. litakorti í markaskrá. Á öllum eyrnamerkjum (plötu­ merkjum) sauðfjár, ekki síður í ung lömbum en ásetningsfé, skal hafa bæjarnúmer samkvæmt marka skrá, auk einstaklings­ núm ers. 2. Vegna erfiðleika við að áletra nógu skýrt bæjarnúmer og ein­ staklingsnúmer á dökka liti plötumerkja (laser prentun) hafa sem kunnugt er verið samþykkt­ ar áður breytingar á litakortinu, t.d. svart í ljósgrátt, brúnt í ljós­ brúnt og dökkblátt í ljósblátt. Samþykkt hefur verið að leyfa nú, af sömu ástæðu, breytingu á grænum lit kortsins í ljósgrænt. Tekið er fram að öll frávik í litblæ eða öðru, sem menn óska að gera á merkjum og merkingu skal bera undir Markanefnd. 3. Fram hafa komið óskir um að fækka litum á litakortinu vegna vandkvæða á að fá alla liti fram­ leidda hjá sumum fyrirtækjanna. Markanefnd getur ekki sam­ þykkt það að svo stöddu, þar sem ákvörðun um breytingu á varnarhólfum landsins og fækk­ un þeirra hefur ekki verið tekin. Ingibjörg Ólöf Vilhjálmsdóttir formaður Ólafur R. Dýrmundsson búnaðarráðunautur Sigurður Sigurðarson dýralæknir Frá Markanefnd ríkisins

x

Bændablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Bændablaðið
https://timarit.is/publication/906

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.