Bændablaðið - 11.03.2010, Blaðsíða 25

25 Bændablaðið | fimmtudagur 11. mars 2010
EFTIRLIT MEÐ sjúkdómsvaldandi eða
óæskilegum bakteríum í matvælum
er mikilvægur þáttur í að tryggja
öryggi, gæði og um leið verðmæti
matvæla. Markaðir með ferskar
afurðir, tilbúnar til eldunar, hafa
vaxið mikið síðustu ár. Aukin hætta
er á að sjúkdómsvaldandi bakteríur
nái sér á strik í matvælum sem hafa
ekki verið fryst eða meðhöndluð
sérstaklega fyrir matreiðslu.
Fyrir matvælaframleiðendur er
mjög mikilvægt að fá vitneskju um
ástand vörunar strax áður en hún fer
í dreifingu. Aukinn flutningshraði
matvæla eykur ennfremur þörfina
á þessari vitneskju. Þetta breytta
markaðs- og neysluumhverfi kallar
því á nýjar og hraðvirkari aðferðir
til örverumælinga en þær sem nú
tíðkast.
Bakteríumengun í fiðurfé hefur
löngum verið vandamál þó svo að
sértækar aðgerðir síðustu ára til
að hindra mengun hafi verið mjög
árangursríkar. Rétt fyrir aldamót-
in var leyfi veitt til að selja ferskan
kjúkling á markað en fyrir var ein-
ungis heimilt að selja frystan kjúk-
ling. Í kjölfarið jókst tíðni campylo-
bacter-sýkinga í mönnum til muna
og árið 1999 greindust 426 tilfelli
sem rekja mátti til mengaðra kjúk-
lingaafurða að stórum hluta. Þessar
sýkingar voru aðallega vegna kross-
mengunar þar sem bakteríur bárust
af kjúklingi á áhöld og í menn. Sem
annarskonar dæmi um mengun í
ferskri vöru má nefna matarsýkingar
vegna mengunar í ísbergsalati. Um
aldamótin kom upp salmonella-sýk-
ing í mönnum þar sem 360 manns
greindust með sýkilinn en stór hluti
þeirra hafði að öllum líkindum neytt
mengaðs ísbergsalats sem flutt hafði
verið inn til landsins. Sem betur
fer hafa menn lært af reynslunni
og hefur campylobacter- og salmo-
nella-sýkingum fækkað mikið á síð-
astliðnum árum.
Til að koma í veg fyrir faraldra
sem þessa er nauðsynlegt að koma
í veg fyrir mengun matvæla með
góðum framleiðsluháttum og virku
matvælaeftirliti. Til þess að auka
skilvirkni í bæði opinberu og innra
eftirliti fyrirtækja þarf hraðvirkari
greiningar. Með hefðbundnum rækt-
unaraðferðum er niðurstaðna ekki
að vænta fyrr en eftir 2–7 daga, eftir
því hvaða bakteríutegund er verið að
greina. Líkur eru á því að að þeim
tíma liðnum sé varan komin í dreif-
ingu, til umboðsaðila eða jafnvel
neytenda. Sé menguð vara komin í
dreifingu getur það verið miklum
vandkvæðum bundið að innkalla
vöruna með tilheyrandi tilkostn-
aði. Í þessum tilvikum geta hrað-
virkar örverugreiningar skipt miklu
máli og minnkað líkurnar á því að
mengaðar vörur berist til neytenda.
Einnig geta framleiðendur verið
öruggari um heilnæmi afurða sinna
og síður átt á hættu að skaða orðspor
sitt á markaðnum.
Hjá Matís er nýlega lokið verk-
efninu „Sólarhringsgreiningu
óæski legra örvera“ sem var styrkt
af Rannís og AVS-sjóðnum. Mark-
mið verkefnisins var að þróa og
koma upp aðferðum fyrir hraðvirkar
greiningar á óæskilegum bakteríum
í landbúnaðar- og sjávarafurðum
sem og öðrum matvælum. Með
þeim aðferðum sem voru þróað-
ar fást niðurstöður á innan við 24
klukkustundum. Aðferðin byggir á
rauntímamögnun (real-time PCR)
á erfðaefni sjúkdómsvaldandi bakt-
ería eða annarra óæskilegra baktería.
Greiningin fer þannig fram að erfða-
efni (DNA) er einangrað úr örver-
um í matvælasýni, sem inniheldur
þá DNA úr öllum bakteríum sem
til staðar eru í sýninu. DNA-sýnið
er því næst sett í PCR-blöndu sem
inniheldur ýmis hvarfefni (polyme-
ras, núkleótíð, buffer) ásamt sértæk-
um þreifurum. Þreifurunum má líkja
við lykla sem eru hannaðir þannig
að þeir þekki einungis ákveðnar
skrár (DNA-raðir) í þeirri bakteríu
sem leitað er eftir, t.d. í salmonella
eða campylobacter.
Í verkefninu voru aðferðir
þróaðar til að greina salmonella
og campylobacter. Sýnt var fram
á greiningarhæfni salmonella-
aðferðarinnar eftir að lágum styrk
baktería hafði verið bætt út í sýni
(10–100 bakteríur/gramm) af mis-
munandi matvælum, m.a. laxi, ýsu,
rækjum, hrognum, fiskimjöli og þá
einnig hænsnasaur. Þá var aðferð-
in borin saman við faggilda aðferð
NMKL (Nordisk Metodikkomité
for Næringsmidler) og fengust þar
sambærilegar niðurstöður við grein-
ingu á salmonella í hænsnasaur í
hverjum þeim styrk smits sem próf-
aður var. Greiningarhæfni aðferð-
anna var 10-100 bakteríur/gramm
í sýni. Ennfremur voru 117 nátt-
úruleg sýni borin saman með báðum
aðferðum. Um var að ræða kjúkling,
hænsnasaur og svínakjötssýni. Af
þessum sýnum greindust 12 sýni
jákvæð með báðum aðferðum og
105 neikvæð með báðum aðferðum.
Campylobacter-aðferðin var svipuð
og salmonella-aðferðin, sem hefur
einna helst verið prófuð á kjúk-
lingasaur, en hann gefur vísbend-
ingu um hvort fuglinn er mengaður.
Real-time PCR-aðferðin sýndi sam-
bærilega og jafnvel meiri næmni
en þær aðferðir sem notast er við í
dag (CCDA- og Cx-aðferðir). Þau
náttúrulegu sýni sem prófuð voru
reyndust öll neikvæð með báðum
aðferðum.
Enn sem komið er hafa þessar
hraðvirku aðferðir ekki hlotið fag-
gildingu en þó má telja líklegt að
þær eða aðrar sambærilegar aðferðir
muni fljótlega koma til með að leysa
seinvirkari aðferðir af hólmi.
Til framtíðar litið standa vonir til
þess að nýjar og hraðvirkar grein-
ingaraðferðir á algengum matvæla-
sýklum verði teknar upp og komi
þá til með að auka matvælaöryggi
í landinu og bæta þar með þjónustu
við matvælaiðnaðinn á Íslandi.
Með tilkomu nýrrar matvæla-
tilskipunar frá Evrópusambandinu
má reikna með meiri innflutningi á
ferskvöru hingað til lands. Þó svo
að Ísland hafi til þessa sýnt fádæma
árangur í baráttu við matvælasýkla
gæti það breyst með auknum inn-
flutningi og því skiptir máli að við
stöndum vaktina vel þegar þar að
kemur.
Hraðvirkari örverugrein-
ingar í matvælaiðnaði
Eyjólfur Reynisson og Viggó Þór
Marteinsson
Höfundar starfa hjá Matís
Háþrýstidælur
Þegar gerðar eru hámarkskröfur
K 6.91 M Plus
Þrýstingur: 20-150 bör max
Vatnsmagn: 550 ltr/klst
Túrbóstútur + 50%
Lengd slöngu: 9 m
Sápuskammtari
Stillanlegur úði
K 7.80 M Plus
Þrýstingur
20-160 bör max
Stillanlegur úði
Sápuskammtari
K 7.85 M Plus
Þrýstingur:
20-160 bör max
Vatnsmagn:
600 ltr/klst
Stillanlegur úði
Sápuskammtari
Túrbóstútur + 50%
12 m slönguhjól
Vatnsmagn: 600 ltr/klst
Túrbóstútur + 50%
Lengd slöngu: 9 m
SKEIFAN 3E-F · SÍMI 581-2333 · FAX 568-0215 · WWW.RAFVER.IS
K 5.91 M Plus
Þrýstingur:
20-140 bör max
Vatnsmagn:
490 ltr/klst
Lengd slöngu: 7,5 m
Stillanlegur úði
Túrbóstútur + 50%
Sápuskammtari
Ýmsir aukahlutir
Snúningsdiskur
Óska eftir að kaupa
Universal og Belarus
traktora.
Uppl. í síma 866 0471.
Bændur og búalið
Framleiðum hágæða einangrunargler sem sparar orku.
Sendum hvert á land sem er - stuttur afhendingartími.
Íslensk framleiðsla í 43 ár.

Glerskálinn - Smiðjuvegi 42 - Kópavogi - Sími 557 5580
Málþing um landbúnaðartengda ferðaþjónustu
Hólar 16. mars 2010
13.00 Hlín C. Mainka Jóhannesdóttir fjallar um landbúnaðar-
tengda ferðaþjónustu
13.30 Berglind Viktorsdóttir frá Ferðaþjónusta bænda: Horft til
framtíðar með tengingu við fortíðina!
14.00 Stutt hlé
14.15 Berglind Hilmarsdóttir kynnir „Opinn landbúnað“ - Verk-
efni á vegum Bændasamtakanna
14.45 Hlédís Sveinsdóttir frumkvöðull fjallar um tækifæri í
íslenskum landbúnaði
 

15.30 Vinnusmiðjur: 3 -4 hópar safna saman hugmyndum um
nýsköpun í landbúnaðartengdri ferðaþjónustu á Norður-
landi vestra og vinna svo að áætlun hvernig hrinda mætti
þessum hugmyndum í framkvæmd.

     
    

Allir velkomnir !
http://www.vnv.is/
BAGGASPJÓT
125 CM
110 CM
98 CM
82 CM
WWW.VELAVAL.IS
Vélaval-Varmahlíð hf.
sími: 453-8888