Fréttablaðið - 02.03.2012, Blaðsíða 19

FÖSTUDAGUR 2. mars 2012
Tímamótaákvörðun var tekin á Alþingi 2003 þegar sett voru
ný raforkulög. Með þeim lögum
var vinnsla og sala raforku gefin
frjáls og horfið frá þeirri stefnu
að stjórnvöld hlutuðust til um
verðmyndun eins og áður var.
Með þeim lögum var stjórnvöld-
um falið að tryggja forsendur
samkeppni í sölu og vinnslu raf-
orku en gert að hlutast ekki beint
til um verðmyndun þessara þátta.
Einn þeirra þingmanna sem
greiddi þessum lögum atkvæði
sitt var Einar K. Guðfinnsson,
þingmaður Sjálfstæðisflokksins.
Hann skrifar grein í Fréttablaðið
í gær og fjallar þar um mögulega
hækkun raforkuverðs í framtíð-
inni en sleppir aðalatriðinu, þ.e.
fyrrnefndum lögum.
Þessi löggjöf breytti í fyrstu
litlu hvað varðar hagsmuni
almennings enda voru öll raf-
orkufyrirtækin á þessum tíma í
okkar eigu. Þetta átti síðar eftir
að breytast þegar einkavæðing á
Hitaveitu Suðurnesja hófst með
sölu ríkisins á hlut sínum árið
2007.
Landsvirkjun hefur opinber-
lega kynnt spár sérfræðinga
sinna á þróun raforkuverðs
í Evrópu. Þær gera ráð fyrir
áframhaldandi hækkun á þeim
markaði. Af þeim sökum vonast
Landsvirkjun til að geta selt raf-
orku á hærra verði til orkufreka
iðnaðarins hér á landi á næstu
árum. Ein sviðsmyndin gerir ráð
fyrir því að það takist að tvöfalda
meðalverð seldrar orku á næstu
20 árum. Fjarlægð Íslands frá
stærri raforkukerfum veldur því
að verðmyndun hér tekur mið af
þeirri eftirspurn sem er hér á
landi. Það er eingöngu vegna þess
að engir möguleikar eru til þess
að flytja orkuna út með beinum
hætti. Svipaðar aðstæður voru
í Noregi fyrir tveimur áratug-
um en þá var hafist handa við að
tengja Noreg betur við raforku-
kerfin í nágrannaríkjunum. Við
það hækkaði raforkuverð í Nor-
egi töluvert, norskum almenn-
ingi til hagsbóta, því þeir fá auð-
lindaarðinn í ríkiskassann og til
sveitarfélaga.
Raforkuverð er því ekki stjórn-
valdsákvörðun heldur afleiðing
markaðsaðstæðna. En vegna
þess að langstærsti hluti raforku-
fyrirtækjanna á Íslandi er í opin-
berri eigu og um 80% raforkunn-
ar eru seld til orkufreks iðnaðar
er það hagur almennings, hér á
landi eins og í Noregi, að orku-
verð hækki. Rétt eins og það er
hagur Norðmanna og Sádi-Araba
að olíuverð hækki, og Íslendinga
að fiskverð hækki.
Takist þetta er það ákvörðun
stjórnvalda þegar þar að kemur
að ákveða hvort hlífa beri
almenna markaðinum við slíkri
hækkun. Það verður auðvelt ef
raforkufyrirtækin verða í opin-
berri eigu. Því þá á almenn-
ingur í viðskiptum við sjálfan
sig. Algjört skilyrði er að auð-
lindirnar verði í opinberri eigu
og því mun hvorki Samfylk-
ingin né núverandi ríkisstjórn
taka þátt í því að einkavæða
náttúruauðlindir þjóðarinnar.
Ef raforkuverð hækkar í fram-
tíðinni vegna markaðsaðstæðna á
Íslandi er m.a. hægt að velja milli
eftirfarandi leiða:
1. Afnema fyrrnefnd lög sem
Einar samþykkti 2003 og hefja
opinber afskipti af verðmyndun
raforku í landinu.
2. Tryggja að tekjur af hækkun
raforkuverðs til orkufreks iðnað-
ar renni til eiganda auðlindanna,
þ.e. þjóðarinnar, og eiga mögu-
leika á að verja almenning fyrir
hækkunum.
3. Láta sem ekkert sé og einka-
væða auðlindaarðinn eins og gert
var í sjávarútvegi.
Samfylkingin er flokkur
almannahagsmuna og velur leið
nr. 2.
Ólafur Ragnar Grímsson hélt blaðamannafund á Bessastöð-
um í vikunni, hrærður og hlessa
yfir því að Guðni Ágústson skyldi
birtast þar með undirskriftir sér
til stuðnings. Sá leikþáttur sem
þar var settur upp var ekki sér-
lega trúverðugur. En þótt Ólafur
neiti því að um fyrirframákveðna
atburðarrás hafi verið að ræða
þá geta allir dæmt um hvort
þögn hans við fjölmiðla, afskipta-
leysi af undirskriftasöfnun sér
til stuðnings og sérstakir „opnir
dagar“ á Bessastöðum í henni
miðri styrki þá sögu eða ekki.
Blöff!
Í ljósi þeirra hefða sem myndast
hafa í kringum forsetaembættið
er það ekki til eftirbreytni að sá
sem gegni embættinu ýi að því að
hann ætli að láta leikinn eiga sig
en mæti svo á völlinn með full-
skipað lið og áhorfendur með.
Kannski hafa aðrir verið að íhuga
framboð. Eiga þeir að bíða í von
og óvon eftir því hvað Ólafur
gerir?
Það hefur nefnilega þótt dóna-
skapur að bjóða sig fram gegn
sitjandi forseta Íslands. Alvöru-
umræða um eftirmann hefst
sjaldnast fyrr en fyrir liggur
endanlega að sitjandi forseti sé að
hætta. Af því leiðir að óskýr og
síbreytileg svör sitjandi forseta
eru ferlinu öllu fremur til skaða
heldur en gagns.
Fyrirframskýrt eftir á
Talaði Ólafur skýrt í nýársávarpi
sínu? Nú vill hann meina að það
hafi hann gert og sagst ekki ætla
að bjóða sig fram að nýju. Sjálfur
játa ég að það hafi verið minn
fyrsti skilningur á ávarpinu einn-
ig þótt aðrir hafi fljótt talið að
ávarpið hafi í raun verið að gefa
tóninn fyrir þá atburðarás sem
nú er í gangi: Að forsetinn hafi
verið að skapa eftirspurn eftir
sjálfum sér. Með því að þykjast
minnka líkur á framboði.
Ólafur forðaðist að skýra
ákvörðun sína nánar við fjöl-
miðla, þrátt fyrir að eftir því
hafi verið leitað og þrátt fyrir
að margir létu í ljós þá skoðun
að um plott væri að ræða. Þá lét
hann sér fátt um finnast þótt
hópur stuðningsmanna hans
opnaði vefsíðu og safnaði undir-
skriftum undir áskorun þess
efnis að hann sæti á forsetastóli
fjögur ár til viðbótar.
Væntanlega hefði Ólafur getað
sagt: „Kæru vinir, takk fyrir
hugulsemina en ég hef tekið mína
ákvörðun.“ Hann hefði líka getað
sagt: „Ég mun ekki fara fram
þótt á mig verði skorað.“ Það
hefði sannarlega verið skýrt.
Að sýna stórskotaliðið, á Bessa-
stöðum
Stjórnarskráin gerir ráð fyrir
ákveðnu ferli við undirskrifta-
söfnun til stuðnings forseta-
frambjóðendum. Þær undir-
skriftasafnanir fara fram á
ábyrgð frambjóðenda. Þær eru
yfirfarnar af Landskjörstjórn.
Þar er kveðið á um lágmark með-
mælenda en einnig hámark, ein-
mitt til að úrslitin ráðist í leyni-
legum kosningum í kjörklefanum,
í stað þess að frambjóðendur
reyni að útkljá viðureignina með
því að sýna styrk sinn utan hans.
Auðvitað er mönnum frjálst
að safna undirskriftum undir
hvaðeina, en við skulum ekki
vera barnaleg. Ef sitjandi for-
seti fer fram á grundvelli þessara
undirskrifta þá er hann að sýna
styrk sinn gagnvart hugsanlegum
mótherjum.
Eitt annað sem einhverjum
kann að virðast smámál en er
það ekki. Ætti hugsanlegur fram-
bjóðandi Ólafur Ragnar Gríms-
son ekki að nota Bessastaði undir
blaðamannafundi sem eru hluti
af væntanlegri kosningabaráttu
hans? Þetta er ekki eins og
áskoranir um að synja einhverj-
um lögum staðfestingar. Þess-
ari áskorun var beint til einstak-
lingsins Ólafs Ragnars, en ekki
til forsetaembættisins.
Vigdísi aftur?
Það er lítill vafi í mínum huga
að Vigdís Finnbogadóttir
hefði hæglega geta látið safna
tugþúsundum undirskrifta sér
til stuðnings árið 1996, hefði hún
gefið það til kynna að hún kærði
sig um þær. Eins efa ég það ekki
að talsverð eftirspurn hafi verið
eftir störfum hennar og nærveru,
bæði innan lands sem utan. Lík-
legast hefur svipað gilt um aðra
forseta lýðveldisins.
Það er auðvitað lýðræðislegur
réttur Ólafs Ragnars að bjóða sig
fram til embættis forseta Íslands.
En sú atburðarás sem þessi „klóki
PR maður“ virðist hafa smíðað til
að láta sem þjóðin hafi nú fleygt
honum í hringinn nauðugum mun
seint höfða til mín. Og ég held að
hún sé íslenskum lýðræðis hefðum
ekki til framdráttar.
Pawel Bartoszek
stærðfræðingur
Í DAG
Komið nóg, Ólafur
Það er auðvitað lýðræðislegur réttur
Ólafs Ragnars að bjóða sig fram til emb-
ættis forseta Íslands. En sú atburðarás
sem þessi „klóki PR maður“ virðist hafa smíðað til
að láta sem þjóðin hafi nú fleygt honum í hringinn
nauðugum mun seint höfða til mín.
Orkuverð og almannahagur
Orkumál
Oddný G.
Harðardóttir
fjármálaráðherra
Fjarlægð Íslands
frá stærri raforku-
kerfum veldur því að
verðmyndun hér tekur
mið af þeirri eftirspurn
sem er hér á landi.