Fréttablaðið - 29.05.2012, Qupperneq 13

ÞRIÐJUDAGUR 29. maí 2012
Frumvarp til nýrra heildarlaga um stjórn fiskveiða, sem er nú
til meðferðar hjá Alþingi, hefur
ásamt frumvarpi til laga um veiði-
gjald sætt talsverðri gagnrýni.
Fyrirliggjandi frumvarp felur í
sér grundvallarbreytingar á nú-
gildandi fiskveiðistjórnunarkerfi
og eru þær augljóslega til þess
fallnar að hafa neikvæð áhrif á þá
aðila sem hafa í dag yfir aflaheim-
ildum að ráða. Þar sem viðurkennt
hefur verið að aflaheimildir njóti
verndar 72. gr. stjórnar skrárinnar
sem atvinnuréttindi, verður við
hvers konar breytingar á fisk-
veiðistjórnunarkerfinu að gæta
þess að ekki sé gengið svo langt í
skerðingu atvinnuréttinda að bóta-
skylda stofnist.
Í ljósi þessa er gagnrýnisvert
hversu rýr umfjöllun um samræmi
frumvarpsins við stjórnarskrána
er og verður að telja umfjöllunina
að ákveðnu marki villandi. Það á
til dæmis við um lýsingu á inntaki
þeirrar stjórnskipulegu verndar
sem þau atvinnuréttindi, sem
felast í handhöfn aflaheimilda,
eru talin njóta samkvæmt eignar-
réttar ákvæði stjórnar skrárinnar.
Hins vegar er ekki tóm til að
fjalla um þetta atriði hér, heldur
er ætlunin að vekja athygli á þeirri
staðreynd að í frumvarpinu er
ekki minnst á Mannréttindasátt-
mála Evrópu og þau sjónarmið
sem fram hafa komið í dómum
Mannréttindadómstólsins um
vernd atvinnuréttinda. Það er sér-
lega athugavert þar sem í athuga-
semdum við frumvarpið er hins
vegar vikið að áliti mannréttinda-
nefndar Sameinuðu þjóðanna í svo-
kölluðu Fagramúlamáli og tekið
fram að í frumvarpinu sé „leitast
við að horfa til þeirrar skyldu, á
grundvelli þjóðréttarsamnings“
sem álitið lagði á íslenska ríkið.
Í umræðu um fiskveiðistjór-
nunarkerfið hefur gjarnan verið
vísað til umrædds álits mann-
réttindanefndarinnar, en gætt
hefur ákveðins misskilnings um
eðli og inntak þess. Í stuttu máli
töldu kærendur sig vera fórnar-
lömb brots gegn jafnræðisreglu
26. gr. samnings um borgara-
leg og stjórnmálaleg réttindi þar
sem þeir þyrftu að greiða sam-
borgurum sínum fé til þess að öðl-
ast aflaheimildir og geta þar með
haft atvinnu af fiskveiðum. Í áliti
meirihluta nefndarinnar kemur
fram að öll kvótakerfi sem stýri
aðgangi að takmörkuðum auð-
lindum veiti handhöfum kvóta í
einhverjum mæli aukin réttindi
umfram aðra án þess að í því sé
endilega fólgin mismunun.
Hins vegar taldi nefndin það
athyglisvert að í lögum um stjórn
fiskveiða sé annars vegar kveðið á
um að nytjastofnar á Íslands miðum
séu sameign íslensku þjóðarinnar,
en hins vegar hafi úthlutun kvóta
með vísan til starfsemi á tilgreindu
tímabili með sömu lögum verið
gerð að varanlegum grundvelli
eignarréttar að kvóta. Talið var
að með þessu hefði rétti til að hag-
nýta sameign íslensku þjóðarinnar
verið breytt í eignarrétt einstakra
aðila og var í því sambandi vísað
til þess að upprunalegir hand-
hafar kvóta gætu selt hann eða
leigt á markaðsverði í stað þess að
skila honum til ríkisins til endurút-
hlutunar. Nefndin taldi fyrirkomu-
lagið fela í sér brot á jafnræðis-
reglu samningsins.
Við mat á þýðingu framan-
greindrar niðurstöðu eru nokkur
atriði sem vert er að gefa gaum. Í
fyrsta lagi nýtur nefndin ekki stöðu
dómstóls og kveður hvorki upp
dóma né tekur ákvarðanir sem eru
bindandi að þjóðarétti. Niðurstaða
hennar um efnishlið máls kallast
sjónarmið (e. views). Í sjónar miðum
nefndarinnar kunna að felast til-
mæli til viðkomandi aðildar ríkis
um að rétta hlut kæranda eða
eftir at vikum breyta löggjöf en
ekki eru til staðar úrræði til að
fylgja slíkum tilmælum eftir. Í
öðru lagi virðist það hafa úrslita-
áhrif á álit nefndarinnar að í lögum
um stjórn fiskveiða komi fram að
fiski stofnar á Íslandsmiðum séu
sameign íslensku þjóðarinnar. Í
því sambandi skal hafa hugfast
að það er viðtekin skoðun fræði-
manna að sameignarhugtakið hafi
ekki eignar réttarlegt inntak og
á því byggði Hæstiréttur í dómi í
Vatneyrarmálinu svonefnda frá 6.
apríl 2000.
Þar kom fram að Hæstirétt-
ur lítur á sameignarhugtak lag-
anna sem markmiðslýsingu, um
að stuðla eigi að sem mestum
efnahagslegum afrakstri auð-
lindarinnar, þjóðinni allri til heilla.
Síðast en ekki síst er ljóst að niður-
staða nefndarinnar gengur gegn
niðurstöðu Hæstaréttar í nefndu
Vatneyrarmáli þar sem komist
var að þeirri niðurstöðu að umrætt
fyrir komulag stæðist jafnræðis-
reglu 65. gr. stjórnarskrárinnar og
þau jafnræðissjónarmið sem gæta
þarf við takmörkun atvinnufrelsis
samkvæmt 75. gr. hennar.
Með hliðsjón af þessu verður
vart séð að það gefi rétta mynd
að leggja þunga á umrætt álit við
mat á samræmi frum varpsins
við stjórnarskrá og alþjóðaskuld-
bindingar. Hafa ber í huga að
Mannréttindasáttmálanum hefur
verið veitt lagagildi, sbr. lög nr.
62/1994, og hefur Mannréttinda-
dómstólnum verið falið það hlut-
verk að kveða upp dóma um brot
gegn ákvæðum sátt málans sem
eru bindandi að þjóðarétti. Mann-
réttindadómstóllinn hefur talið
atvinnuréttindi njóta verndar
eignar réttarákvæðis 1. gr. 1.
samningsviðauka og hefur dóm-
stóllinn lagt áherslu á þýðingu
lögmætra væntinga til þess að
nýta verðmæti með virkum hætti,
en slíkar væntingar eru til þess
fallnar að takmarka möguleika
á skerðingu atvinnuréttinda með
lögum án þess að bótaskylda
stofnist. Þannig getur Mannrétt-
indasáttmálinn og dómafram-
kvæmd Mannréttindadóm stólsins
haft verulega þýðingu fyrir mat
á stjórnskipulegu gildi fyrir-
liggjandi frumvarps.
Í ljósi framangreinds getur
það ekki talist annað en sérstakt
að í þeim kafla frumvarpsins
sem ber yfirskriftina samræmi
við stjórnar skrá og alþjóðlegar
skuldbindingar skuli frumvarps-
höfundar kjósa að vísa til fyrr-
greinds álits nefndar sem starfar
á grundvelli ólögfests þjóðréttar-
samnings en láta alfarið hjá líða
að vísa til þeirrar verndar sem
atvinnuréttindi njóta samkvæmt
Mannréttindasáttmálanum, sbr.
lög nr. 62/1994, og þeirra skyldna
sem hvíla á íslenska ríkinu í því
sambandi.
Í umræðu um fiskveiðistjórnunarkerfið
hefur gjarnan verið vísað til umrædds
álits mannréttindanefndarinnar…
Samræmi frumvarps um stjórn
fiskveiða við stjórnarskrá
og alþjóðaskuldbindingar
Sjávarútvegsmál
Hulda Árnadóttir
héraðsdómslögmaður
Ásgerður
Ragnarsdóttir
héraðsdómslögmaður
á okkar
Tölvubúnaður
fyrirtækisins
ábyrgð
www.advania.is/abyrgd
vinnu
ábyrgð
varahluta
ábyrgð
Kynntu þér málið
www.advania.is/tolvubunadur
Fartölvur, borðtölvur og
netþjónar með fimm ára ábyrgð.Viltu breyta mataræðinu
til batnaðar á einfaldan og öfgalausan hátt?
INGA KRISTJÁNSDÓTTIR næringarþerapisti D.E.T. kennir ykkur
hve einfalt það getur verið að bæta mataræðið og hvaða ráð hún hefur til þess.
ÞETTA ER EKKI FLÓKIÐ! Inga er búin að halda yfir
40 fyrirlestra um efnið enda nálgunin einföld, skýr og
hentar öllum sem áhuga hafa á breyttum lífsháttum.
Staður og stund: Heilsuhúsið Lágmúla 5, kl.18:30 - 21.
Innifalið er mappa með
uppskriftum og fróðleik.
Verð: 4.900 kr. Nánari
upplýsingar og skráning í síma
8995020 eða á inga@inga.is
www.heilsuhusid.is
FARIÐ VERÐUR MEÐ EINFÖLDUM HÆTTI YFIR:
• Hverju er hægt að skipta út og hvað kemur þá í staðinn
• Hvernig hægt er að þekkja muninn á hollri og skaðlegri fitu
• Hvernig þú getur haldið fullri orku allan daginn og losnað
við sykurþörf og þreytuköst
Kennslu-
gögn og
uppskrifta-
mappa!