Fréttablaðið - 16.07.2012, Blaðsíða 8

16. júlí 2012 MÁNUDAGUR8
Portúgal
Spánn
Írland
Ítalía
Grikkland
Kýpur
6
4
2
%
-2
-4
-6
-8
Breyting á landsframleiðslu
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Atvinnuleysi
hlutfall af fólki á vinnumarkaði (%)
25
20
15
10
5
0 2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Hagsveifluleiðréttur
jöfnuður ríkisútgjalda
hlutfall af landsframleiðslu (%)
2
0
-2
-4
-6
-8
-10
-12
-14
-16
-18 2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Nettóskuldir
ríkissjóðs
hlutfall af landsframleiðslu (%)
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0 2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Brúttóskuldir
ríkissjóðs
hlutfall af landsframleiðslu (%)
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0 2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Portúgal
Spánn
Ítalía
Írland
Grikkland
Kýpur
Um línurit
Þegar meta skal stöðu krísuríkjanna er engin ein hagtala sem lýsir
stöðu þeirra fullkomlega. Hér eru birt sex línurit sem varpa þó ákveðnu
ljósi á hana. Er hér stuðst við gögn frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum og að
auki frá evrópsku hagstofunni (Eurostat) um ávöxtunarkröfu á 10 ára
ríkisskuldabréf krísuríkjanna.
15
12
9
6
3
30
25
20
15
10
5
0
■ Kýpur ■ Spánn ■ Írland
■ Ítalía ■ Portúgal
Vinstri ás
■ Grikkland
Hægri ás
Ávöxtunarkrafa á 10 ára
ríkisskuldabréf (%)
m
aí ‘12
m
aí ‘11
apr ‘10
apr ‘09
feb ‘08
feb ‘07
jan ‘06
SPÁ AGS 2012 OG 2013SPÁ AGS 2012 OG 2013SPÁ AGS 2012 OG 2013
SPÁ AGS 2012 OG 2013
SPÁ AGS 2012 OG 2013
Skuldakreppan á evrusvæð-
inu hefur nú geisað í tvö
og hálft ár án þess að við-
brögð evruríkjanna og
Evrópusambandsins hafi
skilað tilætluðum árangri.
Fréttablaðið heldur áfram
umfjöllun sinni um stöðuna
í Evrópu og skoðar í dag
hvað er líkt og hvað er ólíkt
með krísuríkjunum.
Skuldakreppan í Evrópu hófst í lok
árs 2009 þegar áhyggjur vöknuðu
meðal fjárfesta af getu nokkurra
ríkja evrusvæðisins til að endur-
greiða skuldir sínar. Fyrst um sinn
beindust sjónir manna aðallega að
Grikklandi en fyrr en varði voru
Portúgal, Írland, Spánn, Kýpur
og jafnvel Ítalía komin í spilið. Í
tvö og hálft ár hafa evruríkin og
Evrópusambandið reynt að sefa
áhyggjur fjárfesta en hingað til
án nægjanlegs árangurs.
Hvað eiga krísuríkin sameiginlegt?
Það sem sameinar krísuríkin
umfram annað er að ríkin eiga
sem stendur erfitt með að fjár-
magna sig vegna áhyggna fjár-
festa af því að þau geti ekki endur-
greitt skuldir sínar. Endurspeglast
þær áhyggjur í hárri ávöxtunar-
kröfu á ríkisbréf ríkjanna en eftir
því sem krafan hækkar verður
erfiðara fyrir ríkin að greiða niður
skuldir sínar sem veldur svo aftur
enn hækkandi ávöxtunarkröfu.
Almennt er talið að ríki ráði ekki
við mikið meira en 6% ávöxtunar-
kröfu en ávöxtunarkrafa flestra
krísuríkjanna, utan Grikklands, er
þar í kring. Til að bregðast við erf-
iðri skuldastöðu hafa ríkin neyðst
til að grípa til aðhaldsaðgerða sem
hafa dýpkað niðursveifluna í lönd-
unum og fjölgað atvinnulausum.
Stöðu ríkjanna allra má rekja
til afleiðinga alþjóðlegu fjármála-
kreppunnar sem hófst árið 2008.
Niðursveiflan sem fylgdi í kjöl-
farið og aðgerðir til bjargar kerf-
islega mikilvægum bönkum ollu
því að staða ríkisfjármála hríð-
versnaði í flestum ríkja Evrópu.
Þá voru skatttekjur margra ríkja
útblásnar vegna mikilla umsvifa í
uppsveiflunni um miðjan síðasta
áratug og hrundu því skatttekjur á
sama tíma og herkostnaður krepp-
unnar féll á ríkin.
Annað sem sameinar krísurík-
in er að þau hafa öll glímt við við-
varandi viðskiptahalla. Ríkin geta
því ekki treyst á fjármagn að utan
til þess að greiða niður skuldir. Án
evrunnar hefði gengi gjaldmiðla
ríkjanna einfaldlega veikst til að
rétta af viðskiptahallann en þar
sem evruríkin nota sama gjald-
miðil gat það ekki gerst.
Önnur áhrif sem evran hefur á
ríkin eru að þau geta ekki prent-
að peninga til að minnka virði
skuldanna. Ríki með eigin gjald-
miðil geta notað peningaprentun-
arvald sitt til að láta verðbólgu
éta upp skuldir þótt slíkri nálgun
fylgi vitaskuld mikill kostnaður.
Þessi möguleiki er ekki til staðar
hjá evruríkjunum sem hafa því
enga lausn á skuldavanda, aðra en
greiðslufall, fari allt á versta veg.
Hvað er að greiðslufalli kann
einhver að spyrja. Svarið við því
er að ríkisskuldabréf krísuríkj-
anna eru að stórum hluta í eigu
evrópskra banka. Ef eitt ríkjanna
myndi lýsa því yfir að það hygð-
ist ekki endurgreiða skuldir sínar,
myndi virði bréfanna hrynja sem
hefði veruleg áhrif á stöðu flestra
evrópskra banka. Má telja líklegt
að sumir þeirra yrðu einfaldlega
ógjaldfærir. Fall eins banka hefði
svo áhrif á aðra banka víðs vegar
um Evrópu og allan heiminn, og
gæti allt eins valdið djúpri kreppu
í heimshagkerfinu.
Hvað er ólíkt með þeim?
Þótt margt sameini krísu-
ríkin er einnig margt ólíkt með
þeim. Verður hér fjallað um hvert
ríkjanna fyrir sig.
Það krísuríkjanna sem verst
stendur er Grikkland. Ríkið hafði
litla stjórn á ríkisfjármálum sínum
fyrir alþjóðlegu fjármálakreppuna
og gekk meira að segja svo langt
að falsa hagtölur á síðasta áratugi.
Þegar fjármálakreppan skall á og
sönn staða mála kom í ljós varð
fljótlega ljóst að Grikkjum tækist
seint að greiða niður skuldir sínar
án aðstoðar. Þá má bæta því við
um Grikkland að mikilvægustu
atvinnuvegir landsins, svo sem
ferðaþjónusta, liðu talsvert fyrir
fjármálakreppuna sem jók enn á
vandann.
Grikkland og Portúgal eru svo-
lítið sér á báti af krísuríkjunum en
lýsa má því sem þar átti sér stað
sem eins konar vægara tilfelli
af því sem gerðist í Grikklandi.
Vandræði hinna krísuríkjanna eru
hins vegar af öðrum meiði. Þannig
var staða ríkisfjármála á Írlandi,
Spáni og Kýpur hreint ekki svo
slæm fyrir alþjóðlegu fjármála-
kreppuna. Á móti glímdi Ítalía
þegar við erfiða skuldastöðu en
er samt sem áður í talsvert betri
málum en flest hin ríkin.
Írland var á síðasta áratugi það
evruríki þar sem hagvöxtur var
mestur. Að hluta til þar sem stór
fasteignabóla blés út í landinu.
Þegar bólan sprakk árið 2008 urðu
bankar landsins fyrir gríðarlegu
áfalli en í stað þess að leyfa þeim
að falla ábyrgðist ríkið skuld-
ir. Reyndist sú ábyrgð að lokum
miklu kostnaðarsamari en nokk-
urn grunaði og varð ríkisfjár-
málastaða Írlands, áður frábær,
skyndilega mjög viðkvæm. Írska
hagkerfið er hins vegar að mörgu
leyti frábrugðið hagkerfum Suð-
ur-Evrópuþjóðanna og eru grein-
ingaraðilar almennt bjartsýnni
á vaxtarhorfur Írlands en hinna
ríkjanna.
Á Spáni sprakk stór fasteigna-
bóla árið 2008 rétt eins og á
Írlandi. Ríkið þurfti í kjölfarið að
koma bönkum til hjálpar og bregð-
ast við mjög slæmu atvinnuástandi
á sama tíma og skatttekjur dróg-
ust verulega saman. Fyrir vikið
hríðversnaði ríkisfjármálastaða
landsins. Spánverjar hafa í kjölfar-
ið þurft að grípa til sársaukafullra
aðhaldsaðgerða sem hafa dýpkað
kreppuna sem enn er ekki lokið.
Vandi Spánar er því sá að sanna
fyrir mörkuðum að ríkið geti
dregið úr fjárlagahalla sínum og á
sama tíma komið hjólum atvinnu-
lífsins aftur af stað.
Vandi Kýpur er í stuttu máli sá
að bankakerfið þar í landi, sem er
hlutfallslega mjög stórt, á mjög
mikið af grískum eignum. Eftir
því sem vandræði Grikkja hafa
aukist hefur staða kýpversku
bankanna versnað og óttast marg-
ir að bankar landsins gætu einfald-
lega fallið verði þeim ekki veitt
aðstoð. Ljóst er að slík atburðarás
myndi valda djúpri kreppu þar í
landi enda fjármálaþjónusta lykil-
atvinnuvegur á Kýpur.
Að lokum víkur sögunni að
Ítalíu sem eins og áður sagði
glímdi þegar við miklar skuldir
fyrir alþjóðlegu fjármálakrepp-
una. Á móti hefur herkostnaður
Ítala vegna hennar verið lítill.
Þegar litið er til þess hvort ríki
geti endurgreitt skuldir sínar er
jafn mikilvægt að horfa á hag-
vaxtarhorfur ríkisins og skuldir
þess þar sem skuldirnar verða við-
ráðanlegri eftir því sem hagkerf-
ið stækkar. Áhyggjur fjárfesta af
stöðu ítalska ríkisins stafa þannig
fremur af slæmum hagvaxtarhorf-
um. Vandi Ítala er ekki eins alvar-
legur og vandi til dæmis Grikkja
og Spánverja en verkefni ítalskra
stjórnmálamanna er þó ærið; að
hressa staðnað hagkerfi við.
Margþættar efnahagskrísur í Evrulandi
FRÉTTASKÝRING: Hvað er líkt og hvað er ólíkt með krísuríkjunum á evrusvæðinu?
Magnús Þorlákur
Lúðvíksson
magnusl@frettabladid.is
Sunny 8 No toe
Sokkabuxur
Tálausar
Þunnar
Sólbrúnt útlit
fullkomnar í
sandalana/bandaskó