Fréttablaðið - 15.09.2012, Blaðsíða 72

15. september 2012 LAUGARDAGUR40
Þ
að er miður mars í
Niamey, höfuðborg Níger.
Það er heitt og í þrjá daga
hefur rykmettað mistur
frá Sahara-eyðimörkinni
legið yfir borginni. Mistrið minn-
ir óneitanlega á hina óvenjumiklu
þurrka sem ítrekað hafa herjað á
landið undanfarin ár og gert lífs-
baráttuna enn erfiðari en ella. Vegna
þurrkanna hefur uppskera brugðist,
búfénaður hirðingja veikst eða drep-
ist úr hungri og fólk soltið. Ástandið
er sérstaklega erfitt í ár. Hungurs-
neyð blasir við vegna uppskeru-
brests og hækkaðs matvælaverðs.
Í Níger er landeyðing
mikið vandamál sem
ógnar matvælafram-
leiðslu og lífsviðurværi
íbúa landsins. Enn á ný
er Níger komið í heims-
fréttirnar og það ekki
af góðu. Nýleg skýrsla
Barnaheilla birti sláandi
niðurstöður sem sýndi
að á heimsvísu er verst
að vera móðir í Níger og
að sjöunda hvert barn
deyr áður en það nær
fimm ára aldri. Þrátt
fyrir erfiðleika heldur
lífið áfram. Í Niamey
býr margt fólk á göt-
unni eða í skýlum víðsvegar í borg-
inni. Geitur sjást víða og hópur naut-
gripa stoppar umferð á einu helsta
hringtorgi borgarinnar.
Ferðamenn sjaldséðir
Á daginn reyna margir að selja
eitthvað smálegt til að eiga fyrir
mat. Fóður fyrir búfénað, eldivið-
ur og símakort fæst fyrir dálítið
fé. Fallegt handverk er einnig til
sölu en það er lítið upp úr því að
hafa núna þegar ferðamenn eru
sjaldséðir vegna óstöðugs ástands
í Níger og nágrannaríkjum. Vissu-
lega er fátæktin sýnileg og sjá má
sorg og vonleysi í augum sumra
en algengara er að manni sé tekið
opnum örmum; með brosi og fal-
legri kveðju.
Þetta er önnur heimsókn mín
til þessa fallega en fátæka lands.
Tilgangur fararinnar er að efla
tengsl og samstarf Landgræðslu-
skóla Háskóla Sameinuðu þjóðanna
við háskóla, rannsóknastofnanir
og ráðuneyti í Níger sem vinna að
landverndarmálum; sér í lagi við að
stuðla að sjálfbærri landnýtingu,
hefta landeyðingu og græða upp
illa farið land. Einnig tek ég viðtöl
við sérfræðinga þessara samstarfs-
stofnana Landgræðsluskólans með
það að markmiði að bjóða þeim
efnilegustu til Íslands á sex mán-
aða námskeið sem haldið er árlega
af Landgræðsluskólanum.
Minnir á íslenskan veruleika
Þrátt fyrir að ég sé stödd svo fjarri
heimahögum er áhugavert að sjá að
þær áskoranir sem Nígerbúar þurfa
að takast á við varðandi landeyðingu
eru mun líkari íslenskum veruleika
en gera má ráð fyrir við fyrstu sýn.
Aðferðir heimamanna við að hefta
landeyðingu og sandfok eru sláandi
líkar þeim sem sjá má
á Íslandi. Sahel-svæðið
teygir sig nú sunnar en
áður og gullinn sand-
urinn kæfir þann gróð-
ur sem fyrir honum
verður. Níger er land-
lukt land í Vestur-Afr-
íku. Landið er meira
en tólf sinnum stærra
en Ísland að flatar-
máli, eða 1.267.000 km²
og þar búa um sextán
milljónir manna. Meira
en helmingur af flatar-
máli landsins, nánar til-
tekið norðurhluti þess,
tilheyrir Sahara-eyði-
mörkinni og stór hluti þess tilheyr-
ir Sahel sem teygir sig frá mörkum
Sahara-eyðimerkunnar í norðri til
gresjanna í suðri. Sahel er arabískt
orð og merkir strönd og vísar þar til
marka svæðisins við Sahara-eyði-
mörkina.
Tveir starfsmenn ráðuneytis
umhverfis- og vatnsmála í Níger
hafa nú þegar útskrifast frá Land-
græðsluskólanum og í Niamey taka
þeir fagnandi á móti mér. Þeir heita
Moustapha og Zakaria. Undir berum
himni í miðborg Niamey borðum
við saman kvöldmat. Með okkur í
för er eiginkona Moustapha sem
vinnur sem kennari í nágrenni Nia-
mey og sonur þeirra – tveggja ára
gutti jafnaldri dóttur minnar. Þrátt
fyrir glaðlegt yfirbragð er alvar-
legur undirtónn í samræðum okkar.
Verkefnin sem þeir þurfa að takast á
við á hverjum degi í vinnu sinni eru
krefjandi – mjög krefjandi. Mikill
skortur er á fólki með þekkingu til
að takast á við umhverfisvandann í
Níger og þjálfunin sem þeir öðluð-
ust í Landgræðsluskólanum hefur
nú þegar reynst þeim vel. Báðir
hafa þeir fengið stöðuhækkun eftir
að þeir komu frá Íslandi og það gleð-
ur mig að sjá að það sem þeir lærðu
í Landgræðsluskólanum hefur orðið
þeim að gagni. Moustapha er orðinn
yfirmaður landgræðslumála innan
umhverfisráðuneytisins og Zakaria
stýrir svæðisskrifstofu í Niamey og
nágrenni.
Nokkrum dögum eftir samræð-
ur okkar sýnir Zakaria mér stolt-
ur stórt verkefni sem hann stýrir
á Gorou Beri-sléttunni nærri Nia-
mey. Svæðið sem um ræðir er um
400 hektarar að stærð; grýtt, þurrt
og eyðilegt. Áður var svæðið þakið
runnagróðri og skógi. Eftir ítrek-
aða þurrka og skógarhögg sem
leiddi til vind- og vatnsrofs hefur
svæðið látið mjög á sjá. Á sléttunni
býr fólk í litlum þorpum og jarð-
vegseyðingin hefur áhrif á dag-
legt líf þess. Fæðuskortur hefur
gert vart við sig, fólk er svangt og
sveltur jafnvel. Tilgangur verkefn-
isins sem Zakaria stýrir er að auka
fæðuöryggi á Gorou Beri-sléttunni.
Það er gert með því að takast á við
landeyðinguna, sá grasfræjum og
stinga niður græðlingum. Það regn
sem fellur er fangað svo það nýtist
fræjunum sem sáð er í stað þess
að valda vatnsrofi. Flesta mán-
uði ársins rignir nánast ekkert en
þegar úrkoma fellur þá gerir yfir-
leitt mikið úrhelli sem getur valdið
miklu tjóni.
Unnið í samstarfi við fólkið
Það áhugaverða við þetta verkefni
er að það er unnið í nánu samstarfi
við fólkið sem býr á svæðinu. Það
tekur ákvarðanir um hvaða plöntu-
tegundir eru valdar og sér einnig
um að vinna verkið í samstarfi og
undir handleiðslu Zakaria og sam-
starfsfólks hans. Fyrir vinnuna fær
það greitt í peningum sem koma að
góðum notum til að kaupa matvöru
fyrir svanga maga. Þessi vinna
verður vonandi til þess að landgæði
endurheimtist á svæðinu á næstu
árum svo hægt verði að rækta mat-
jurtir og fóðurplöntur og tryggja
þannig fæðuöryggi íbúanna.
Sólin er sest þegar ég ek á flug-
völlinn í lok ferðar minnar. Blendn-
ar tilfinningar sækja á mig. Verk-
efnin eru vissulega stór og virðast
jafnvel óvinnandi. Maður gleymir
ekki svo auðveldlega sárri fátækt
eftir að hafa séð hana. En fólkið
gefur mér von. Góðmennskan, gest-
risnin og viljinn til að vinna landi
sínu gagn kom sterkt fram hjá því
fólki sem ég hitti. Ég hlakka til að
koma aftur til Níger og sjá afrakst-
ur þeirra verkefna sem fyrrverandi
nemar mínir hafa unnið í samvinnu
við fólkið í landi sínu. Ég kveð
Níger að sinni og segi með sjálfri
mér „sjáumst síðar“.
Landeyðing ógnar lífsviðurværi
Íbúar Níger glíma við landeyðingu sem ógnar matvælaframleiðslu landsins segir Hafdís Hanna Ægisdóttir, plöntuvistfræðingur
og forstöðumaður Landgræðsluskóla Háskóla SÞ. Í heimsókn hennar til landsins fékk hún innsýn inn í harða lífsbaráttu íbúa.
ÚTSKRIFAÐUR FRÁ ÍSLANDI Hafdís Hanna ásamt Moustapha fyrrverandi nema Landgræðsluskólans, konu hans og tveggja ára
syni. MYND/ZAKARIA OUSSEINI
ÞURRKAR HAFA SKELFILEG ÁHRIF Uppskera hefur brugðist, búfénaður veikst og fólk soltið í Níger vegna langvarandi þurrka í landinu. MYNDIR/HAFDÍS HANNA ÆGISDÓTTIR
Landgræðsluskólinn hefur starfað frá árinu 2007 og hefur verið aðili að
Háskóla Sameinuðu þjóðanna frá árinu 2010. Landbúnaðarháskóli Íslands
og Landgræðsla ríkisins koma sameiginlega að rekstri Landgræðsluskólans
en daglegur rekstur er í höndum Landbúnaðarháskólans. Landgræðslu-
skólinn er fjármagnaður af íslenska ríkinu sem hluti af framlagi Íslands til
alþjóðlegrar þróunarsamvinnu.
Markmið Landgræðsluskólans er að byggja upp færni sérfræðinga frá
þróunarlöndum í landgræðslu og vistheimt, umhverfisstjórnun og sjálf-
bærri landnýtingu. Þetta er gert með því að þjálfa sérfræðinga sem starfa
við stofnanir (háskóla, rannsóknastofnanir, ráðuneyti o.s.frv.) sem koma
að landgræðslu- og landnýtingarmálum í samstarfslöndum Landgræðslu-
skólans í Afríku og Mið-Asíu. Sérfræðingarnir þurfa að hafa háskólagráðu
og starfsreynslu sem tengjast viðfangsefnum skólans. Á hverju ári er haldið
sex mánaða námskeið á Íslandi. Nemendur skólans í ár eru tíu talsins og
koma frá Gana, Namibíu, Úganda, Mongólíu og Úsbekistan; fimm konur
og fimm karlar. Að auki á Landgræðsluskólinn í samstarfi við stofnanir í
Níger, Eþíópíu og Kirgisistan og á næstu misserum munu fleiri lönd bætast
við. Eftir veru sína hér á landi, halda nemarnir aftur til síns heima og miðla
af þekkingu sinni til samstarfsfélaga sinna og heimamanna. Með þessum
hætti er reynt að tryggja að færnin sem þeir öðlast nýtist þeim stofnunum
sem koma að landverndarmálum í samstarfslöndum Landgræðsluskólans.
■ LANDGRÆÐSLUSKÓLI HÁSKÓLA SÞ
Fæðuskortur
hefur gert
vart við sig,
fólk er svangt
og sveltur
jafnvel.