Prentarinn - 01.03.1996, Blaðsíða 20

■ ■■ BÓKBINDARAR í HEILA ÖLD
Einn rekinn, annar hættir...
Fyrstu stéttarfélög bókbindara
íslenskir
bókindarar
stofnuðu þrjú
stéttarfélög
áður en þeir
sameinuðust
öðrum bóka-
gerðarmönnum
í Félagi bóka-
gerðarmanna
árið 1980.
INGI R.
EÐVARÐSSON
Hinn 11. febrúar síðastliðinn
voru liðin 90 ár síðan bókbind-
arar stofnuðu Hið ísienzka bókbind-
arafélag. Bókbandssveinafélag
Reykjavíkur var stofnað 1915 og
starfaði til ársins 1922 og loks var
Bókbindarafélag Reykjavíkur stofn-
að árið 1934. Nafni þess var breytt í
Bókbindarafélag Islands árið 1951.
Hér verður haldið áfram að kynna
væntanlega sögu samtaka íslenskra
bókagerðarmanna og drepið
niður í sögu bókbands-
sveinafélaga á fyrstu ára-
tugum aldarinnar.
Hið íslenzka
bókbindarafélag
fslensk verkalýðshreyfing
efldist mjög árið 1906.
Hinn 26. janúar stofnuðu
384 verkamenn í Reykjavík
Verkamannafélagið Dags-
brún. Stofnun Dagsbrúnar
markaði þáttaskil í sögu
verkalýðshreyfingarinnar
því hún hefur verið eitt öfl-
ugasta verkalýðsfélagið um
langt skeið. Skammt var
stórra högga á milli í verkalýðsmál-
unum því sunnudaginn 11. febrúar
komu þrettán bókindarar saman á
heimili Pjeturs G. Guðmundssonar á
Laugavegi 18 til að stofna með sér
félag.
Degi var tekið að haila þegar bók-
bindarar komu til fundar. Vindur
stóð af norðri, himinn var heiður og
úti var brunagaddur - liðlega tíu
stiga frost. Það var mikill hugur í
mönnum og ákváðu þeir að stofna
stéttarfélag. Félagsskap sinn nefndu
þeir Hið íslenzka bókbindarafélag.
Lúðvík Jakobsson var kjörinn for-
maður hins nýja félags, Gísli Guð-
mundsson skrifari og Þórður Magn-
ússon gjaldkeri. Lúðvík og Þórður
höfðu báðir stundað nám í Kaup-
mannahöfn og dvalið víðar ytra
þegar þeir stofnuðu félagið.
Aðrir stofnfélagar en þeir sem
þegar eru nefndir voru þessir: Gísli
Gíslason, er síðar nefndi sig Hauk-
land, Guðbjörn Guðbrandsson,
Ingvar Þorsteinsson, Jónas P.
Magnússon, Jónas Sveinsson, Karel
Sveinsson Kjarval (bróðir Jóhann-
esar Kjarvals), Páll Steingrímsson,
Pjetur G. Guðmundsson, Runólfur
Guðjónsson og Tómas Jóhannsson.
Þetta voru ungir og dugmiklir
menn. Karel S. Kjarval var yngstur,
á nítjánda ári, níu þeirra voru undir
þrítugu. Leiðtoginn, Lúðvík Jak-
obsson, var elstur, 36 ára að aldri.
Bókbindarar í Félagsbók-
bandinu í Reykjavik 1911.
Taliðf.v.: Guðbjörn Guð-
brandsson, Guðgeir Jónsson,
Björn Bogason og Ingvar
Þorsteinsson.
Aðeins fjórir þeirra voru kvæntir
árið 1906 en hinir voru barnlausir
og ókvæntir.
A fyrsta fundi sínum samþykktu
þessir bókbindarar félagslög sem
bera þess glögg merki að þeir tóku
mjög mið af starfí Prentarafélagsins.
I 2. grein laganna segir: „Tilgangur
félagsins er að efla og styrkja sam-
heldni meðal bókbindara í Reykja-
vík að koma í veg fyrir, að réttur vor
sé fyrir borð borinn af vinnuveitend-
um, að styðja að öilu því er til fram-
fara horfir, í iðn vorri og að svo
miklu leyti sem hægt er tryggja vel-
megun vora í framtíðinni."
Hin merku tíðindi sem hér hafa
verið nefnd fóru fyrir ofan garð og
neðan hjá landsmönnum. Helstu
blöð landsins, svo sem Lögrétta,
Reykjavík, Isafold og Þjóðólfur,
greina vart frá þessum sögulegu at-
burðum. Þess í stað segja þau fréttir
af því sem athygli manna beindist
helst að um þær mundir - sam-
bandsmálum Islands og Danmerk-
ur, bæjarstjórnarkosningum í
Reykjavík, andláti Kristjáns níunda
Danakonungs og lagningu ritsím-
ans sem þá þótti mikil
tækninýjung.
Frumkvöðlar
Guðgeir Jónsson bókbindari
ritaði svo í 1. tölublað
Bókbindarans unt upphafs-
menn Bókbindarafélagsins:
Ég hygg að þeir Lúðvík
Jakobsson og Pjetur G.
Guðmundsson hafi haft
aðalforgönguna að þessari
félagsstofnun. Þeir höfðu
báðir kynnzt nokkuð baráttu
verkalýðsins fyrir bættum
kjörum. Lúðvfk hafði verið
í Danmörku nokkur ár og
unnið þar „til sjós og lands“, hann
hafði unnið þar ýmist við
bókband eða verið sjómaður í
millilandasiglingum, og því
kynnzt nokkuð verkalýðs-
hreyfingunni þar í landi. Pjetur
hafði aftur á móti kynnt sér þessi
mál af erlendum bókum og blöð-
um og jafnvel bréfaskriftum við
erlenda sósíalista, þar á meðal
Bebel hinn þýzka.
Þess er einnig að geta að Pjetur G-
vann að hvalskurði vestur í Önund-
arfirði og Mjóafírði sumrin 1899 og
1900. Þar kynntist hann Norð-
mönnum og Svíum, sem stóðu að
hvalaútgerðinni. Fljótlega lærði
hann norsku og sænsku og meðal
þessara norrænu manna hafði hann
fyrst spumir af verkalýðsfélögum.
Af þessu má ráða að erlend áhrif
hvöttu fmmkvöðla íslenskra bók-
bindara til dáða og svo var einnig
um fleiri stéttarfélög hér á landi.
16 ■ PRENTARINN