Verktækni - 01.04.2002, Síða 24

Verktækni - 01.04.2002, Síða 24
Er maðurinn orðinn úreltur, á sama tíma og músin er jn'? Ef maður væri hannaður til að vinna við tölvu meira og minna allan daginn, hvemig liti sá maður út? Ætli hann væri vöðvastælt- ur, herðabreiður, mittisgrannur og 1,9 m á hæð eins og við karlamir eigum að vera skv. staðlaðri fegurðar ímynd. Varla, lágvaxinn, mestur um sig miðjan, með stóran sitflöt Gesist rass) og langar léttbyggðar (lesist væskilslegar) hendur og fingur, er frekar nær lagi. Miklir vöðvar á handleggjum, breiðar herðar og mikil hæð, þetta er allt óþarft og frekar til vandræða við tölvuvinnu. Ef gerð væri þarfagreining og síðan hannaður eitt stykki tölvukall þá væri seinni lýsingin ábyggilega nær niðurstöðunni. Og hvemig líst kvenkyns lesendunum svo á tölvukallinn? Það lífsmynstur sem nútíma verk- og tæknifræðingurinn á að venjast hentar okkur ekki að mörgu leyti, enda höfum við þróast við aðrar aðstæður en þær sem við lifum við í nútímanum. Við erum hönnuð til annarra hluta en þess að sitja, og þá alls ekki fyrir framan tölvskjáinn, klukkutímum saman. Tilbreytingin felst síðan hjá sumum í því að færa sig heim eftir vinnudaginn og setjast þar framan við annan skjá ...sniðugt?? Flestir sem vinna mikið við tölvu þekkja það að eftir nokkum tíma í sömu stellingum og við sömu endurteknu hreyfingamar fara óþægindi að láta á sér kræla í hálsi, herðum og jafnvel handleggjum. Eins getur komið fram sviði og óþægindi í augum, augnþreyta og höfuðverkur. Þessi óþægindi em aðvar- anir frá líkamanum og okkar er að hlusta á þær og bregðast við þeim. Hvila okkur með því að taka hlé eða gera eitthvað annað en að vinna við tölvu í einhverja stund, helst í um 10 mínútur á hverjum klukkutíma og muna að fleiri stutt hlé á tölvuvinnunni gera mun meira gagn en fá löng. Ef við bregðumst ekki við þessum aðvörunum er hættan sú að við lendum í því með tímanum að losna ekki vð verkinn og óþægindin þrátt fyrir hvíld, við erum komin með álagseinkenrú. Sænskar rannsóknir sýna að tíðni atvinnusjúkdóma vegna tölvuvinnu jókst um 8% frá 1997 til 1998 meðan fjöldi atvinnusjúkdóma vegna annarra orsaka stóð í stað. Jafnframt að um 70% kvenna og 50% karla sem vinna við tölvur kvarta undan óþægindum eins og þeim sem líst er hér að framan. Aðstaðan við tölvuna ræður miklu um hve lengj við getum unnið án óþæginda en jafnvel draumaaðstaðan er ekki þannig að við getum verið þar langtímum saman án þess að skipa um stöðu, brjóta vinnuna upp eða fá óþæg- indi ella. Huga þarf að eftirfarandi þáttum: ® Það þarf að vera hægt að stilla hæð borðs og stóls miðað við hæð einstaklingsins. Ein- staklingurinn þarf að geta setið með beint bak, slakar axlir og handleggi, með fætur á gólfi eða fótskemli. c Æskilegt er að geta stillt aðskilið hæð skjásogborðs • Stóllinn þarf að vera auðstillanlegur úr sitjandi stöðu og gefa góðan stuðning við bak. Armar þurfa að vera stillanlegir. • Mögulegt þarf að vera að hvíla hendur á borði eða t.d. stuðningspúða framan við lyklaborð. ° Æskilegt er að lyklaborðið halli ekki meira en 10-15° frá notanda. ® Mikilvægt er að hafa gott rými í kringum lyklaborð, m.a. fyrir mús og vinnuskjöl. • Mús skal staðsett til hliðar við lyklaborð, þannig að handleggir séu sem næst líkaman- um. Oft er heppilegra að venja sig á að nota vinstri hendi á músina.Vegna uppbyggingar lyklaborðsins næst þannig afslappaðri staða á handlegg og öxl. ® Lýsingin þarf að vera á bilinu 500-750 lux miðað við ljósan bakgrunn á skjá. Skjárinn þarf að vera þannig staðsettur að birta frá gluggum komi frá hlið. Staðsetning skjás og lýsingar þarf að vera þannig að lýsingin speglist ekki í skjánum, glampi sé ekki til staðar. • Æskilegt er að nota skjalahaldara þannig að vinnuskjöl séu í svipaðri hæð og skjár eða skjölin séu á milli skjás og lyklaborðs, þannig að fjarlægð frá augum sé svipuð. ® Gott er að geta skipt á milli sitjandi og standandi vinnu, vera t.d. með hækkanleg borð. ° Mikilvægt er að taka regjulega hvíld frá tölvuvinnunni. Einhæfar vinnustöður sem og augnþreyta sem tölvuvinnunni fylgir gerir það æskilegt að hvíla sig í 5-10 mín. á hverj- um klukkutíma, taka hvíld eða sinna öðrum störfum. • Góður starfeandi er mikilvægur hluti af vinnuumhverfinu. Tækjabúnaðurinn getur ekki bætt slæman starfeanda, þar koma aðrir þættir inn. Rannsóknir sýna að þar sem fólk er ánægt í starfi og fær að njóta hæfileika sinna eru afköst meiri og veikindaforföll minni er þar sem starfeandinn er slæmur. Það er á ábyrgð atvinnurekanda í hverju tilviki að aðstæður séu forsvaranlegar og eins góðar og kostur er. Hver einstaklingur ber síðan ábyrgð á að nota búnaðinn rétt, skipta reglulega um vinnustellingar og stilla búnað- inn eftir þörfum, þ.e. að aðlaga þessar nýju og framandi aðstæður að okkur, eins og frekast er unnt. Eftir nokkrar aldir verðum við kannski orðin það þróuð að mannslíkaminn kann að bregðast við þeim þáttum í umhverfi okkar sem valda okkur í dag óþægindum, einnig því að sitja í læstum stellingum lang- tímum saman. Við verðum búin að aðlaga okkur nýjum aðstæðum. Ólíklegt er þó að þetta jafnvægi náist nokkum tíma því þróun- in utan mannslíkamans er mun hraðari en þróun hans sjálfs, sem þýðir að við verðum sífellt úreltari, þ.e. sé þróuninni ekki stýrt markvisst í átt að aðlögun að mannin- um/mannslíkamanum. Já ekki er útlitið bjart fyrir homo sapiens á tölvuöld, nema kannski lágvaxna tölvukallinn hér að ofan. Kostimir við þróunina em að sjálfeögðu til staðar. I stað þess að vinna erfiðisvinnu eða erfið einhæf störf, stundum við aðstæður sem ekki vom þær bestu, em vinnustaðimir al- mennt orðnir manneskjulegri og menn sprikla núna á líkamsræktarstöðvum við bestu aðstæður og undir stjóm þjálfara. Hreyfingunni og álagjnu er núna dreift yfir líkamann og stýrt þannig að það verði okkur til góðs. í stað erfiðisvinnunnar erum við því núna að fást við stýrt álag í vemduðu um- hverfi líkamsræktarstöðvanna. Þjálfun og góð hreyfing er hverjum nauðsyn en kemur ekki í stað góðra vinnuaðstæðna. Hún getur þó aukið þolið gagnvart slíku, minnkað skaðann. Kannski kemur í ljós á næstu árum að við erum úreltari en við í dag gerum okkur grein fyrir, fram koma afleiðingar sem við í dag ekki þekkjum. Hver getur t.d. fullyrt hvaða áhrif mikil streita, rafevið eða rafeegulsvið og ýmis önnur snefilmengun hefur á okkur til lengri tíma litið. Þetta er ekki nægilega þekkt í dag. Þama er um að ræða þætti sem em „nýir" og okkur framandi. Ættum við þá kannski að finna okkur góðan helli til að búa í, hverfa aftur til þeirra lífehátta sem líkaminn þekkir frá gamalli tíð og hætta þessu nútímabasli. Ah... ég held varla en velji nú hver fyrir sig. Helgi Haraldsson, tæknifneðmgur umdæmisstjóri Vmnueftirlitsins á Akureyri

x

Verktækni

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Verktækni
https://timarit.is/publication/957

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.