Dagfari - 01.02.1979, Síða 4

4
þess hagnaðar, sem bandariska heims-
valdastefnan hefur kreist út úr verkafólki í
Bandaríkjunum og öðrum ríkjum, þá
verður að auka framleiðslu á öðrum
vörum og þjónustu fyrir útflutning.
Miðað við reynslu undanfarinna ára og
horfur í dag, þá eru litlar líkur til þess að
íslenska auðvaldsskipulagið geti aðlagað
sig þessum breyttu aðstæðum án veru-
legra áfalla.
Herinn og einstaka fyrirbæri
Hér að framan hef ég reynt að meta
mikilvægi hersins fyrir íslenska efnahags-
lífið út frá upplýsingum um hlut hersins í
efnahagslífinu i heild. Við þá mynd þarf
að bæta tveimur mikilvægum þáttum: I
fyrsta lagi þá er herinn mikilvægari fyrir
afkomu nokkurra stórra fyrirtækja hér á
landi heldur en fyrir afkomu efnahagslífs-
ins í heild. Þau fyrirtæki sem hér um ræðir
eru Loftleiðir/Flugleiðir, Íszlenskir aðal-
verktakar, olíufélögin og skipafélögin.
Hvað Loftleiðir/Flugleiðir varðar þá er
um að ræða þau forréttindi sem flugfélag-
ið nýtur í Bandaríkjunum og augljóslega
eru tengd veru hersins hér á landi og upp
bygging og rekstur Keflavíkurflugvallar,
eina alþjóðlega flugvallar landsins, sem
herinn kostar.
Hér fyrir neðan er tafla sem sýnir tekjur
hinna fyrirtækjanna árin 1972—74 i miilj-
ónum króna á gengi dollars í dag (I
USS = 320 kr.) 1972 1973 1974
Tekjur íslenskra aðalverktaka 1980 2287 1727
Hreinar tekjur olíufélaga 470 464 1125
Tekjurskipafélaga 367 621 814
Því miður hef ég ekki haft möguleika á
að kanna nánar hversu mikilvæg viðskipt-
in við herinn eru fyrir þessi fyrirtæki.
Ofanskráðar tölur ættu þó i sjálfu sér að
segja all nokkuð.
í umræðum að undanförnu hefur
komið fram að flutningar fyrir herinn
væru sérstaklega mikilvægir fyrir þau skip
sem sigla með frystan fisk á markað í
Bandaríkjunum, Utanríkisviðskiptum ís-
lands er sem kunnugt er þannig háttað, að
útflutningur til Bandarikjanna er mikill en
innflutningur þaðan er tiltölulega litill.
Þess ber að gæta að tölurnar hér fyrir
ofan eru miðaðar við fast gengi á dollar.
Þótt verðfall dollarans hafi verið nokkuð á
þessu tímabili, þá getu það ekki útskýrt
nema lítinn hluta þeirra stofu breytinga
sem verða milli ára. Einkum hlýtur að
vekja eftirtekt hin mikla hækkun hreinna
tekna oliufélaganna árið 1974, strax eftir
olíukreppuna.
I öðru lagi, þá eru margs konar önnur
viöskiptatengsl á milli islenska auðvaldsins
og bandarísku heimsvaldastefnunnar. Hér
er t.d. um að ræða erlend lán, sem veitt
hafa verið af stofnunum, sem tengd cru
Nato með beinum hætti eða óbeinum
(Marshallaðstoðin, sérstök Nato-lán,
Alþjóðabankinn). Hér er einnig um að
ræða mikilvægi herstöðvarinnar fyrir
bandarisku heimsvaldastefnuna, sem
gerir íslenska auðvaldinu kleift að nota
herstöðina sem skiptimynt í millirikja-
samningum. Þetta kom t.d. berlega i Ijós í
síðasta þorskastriði, þegar Luns lýsti því
yfir skömmu fyrir samningana við breska
auðvaldið 1976, að það myndi kosta Nato
22 milljarða dollara (meir en tifaldar þjóð-
artekjur íslands) að koma upp sambæri-
legri stöð annars staðar. Þess ber þó að
gæta í þessu samhengi að bandarískum
stjórnvöldum er örugglega kunnugt um
mikilvægi herstöðvarinnar fyrir íslenska
auðvaldið. Það er þess vegna ekki gott að
segja hversu alvarlega þau tækju hótun-
um um brottför hersins. Það var sjálfsagt í
og með þetta sem Geir Hallgrimsson hafði
i huga þegar hann sagði þá fleygu setningu
í umræðunni um aronskuna: „Það má
ekki setja verðmiða á Island”.
Lokaorð
1 þessari grein hcf ég reynt að draga upp
mynd af mikilvægi hersins fyrir efnahags-
líf íslenska auðvaldsins. Út úr þeirri mynd
má auðvcldlega lesa að íslcnska auðvaldið
og efnahagslif þess nærist að verulegu
leyti á hermanginu. Það er þess vegna
auðvclt að sjá það fyrir að miðað við nú-
verandi aðstæður efnahagslífsins á íslandi,
þá mundi brottför hersins leiða til alvar
legra áfalla ef ekkert annað breyttist. Það
er út í hött að ætla sér að neita þcssum
staðreyndum eða að reyna að sneiða hjá
þeim með því að stinga upp á framleiðslu
greinum sem gætu leyst herinn af hólmi.
Framþróun efnahagslífsins og aukning út-
flutningsteknanna eru eilifðarvandamál,
seni engar likur eru til að auðvaldið leysi
farsællega á næstu árum, óháð því hvort
herinn hverfur á brott eða ekki.
Við verðum að lýsa bvi yfir að við vilj-
um brottför hersins, þrátt fyrir þau efna-
hagslegu áföll sem þvi kunna að fylgja.
Samtímis getum við bent á þær augljósu
staðreyndir, að það er einungis fáránleiki
auðvadlsskipulagsins, sem gerir þjónust-
una við herinn að mikilvægum þætti i
efnahagslífinu. Við getum bent á að nteð
þvi að það fólk, sem nú vinnur við þjón-
ustu við herinn ynni við nytsama fram-
leiðslu og þjónustu, mætti auka velferð al-
mennings. Sósíalistar benda vitaskuld á að
herinn er hér á landi til að verja auðvalds-
skipulagið, en þetta skipulag skapar reglu-
lega efnahagslegar kreppur og atvinnu-
leysi. Gegn þessum afleiðingum auðvalds-
skipulagsins verður verkafólk að berjast
samtimis og það berst gegn hersetunni og
veru Islands í Nato.
Þær röksemdir sem ég hef sctt fram i
þessari grein, benda eindrcgið til þess ai is-
lenska auðvaldið niuni ekki gefa cftir í her-
málinu fyrr en i fulla hncfana; jafnvel að
það muni standa og falla með veru hers-
ins. Ég ætla ekki hér að gerast spámaður í
þeim efnum. Það sem skiptir mestu er að
ákvcðin niðurstaða fáist fyrst með sigri í
baráttunni gegn hernunt og Nato.
Ásgeir Daníclsson.
(Tölulegar upplýsingar i þessari grcin
eru að mestu leyti sóttar í ritgcrðeftir Ingi-
mund Sigurpálsson, sem birtist í Fjármála
tiðindum nr. 1 1976.