Vísbending - 22.12.2008, Qupperneq 15

Á þessum árum man ég eftir því að pabbi keypti ísskáp af
starfsmanni heildverslunar sem flutti inn ísskápa og borgaði tvöfalt
verð fyrir. Þá hafði fyrirtækið látið starfsmanninn hafa tvo ísskápa og
hann seldi annan á tvöföldu verði og átti þá hinn frían fyrir sig.
Vinur minn fékk einu sinni leyfi fyrir gólfteppum. Hann pantaði
eina breidd og einn lit af Wilton gólfdregli, alls 10 kílómetra og var
búinn að selja þetta allt áður en varan kom til landsins. Svona gekk
þetta fyrir sig.
Auðvitað hlaust spilling á háu stigi af þessu og það vom
hörmungarsögur af þessu tagi á hverju strái. Einhver starfsmaður
innflutnings og fjárhagsráðs á Skólavörðustígnum fór einu sinni í frí
og þá kom í ljós að hann hafði búið til fjölmarga íslenska námsmenn
erlendis. Þessir tilbúnu námsmenn fengu gjaldeyrisyfirfærslu
í hverjum mánuði og þá gat starfsmaðurinn selt gjaldeyrinn á
svörtum.
Boð og bönn eins og þessi hafa tilhneigingu til þess að kalla fram
það versta í mannlegu eðli. Sjáðu til dæmis hvemig áfengisbannið fór
með bandarískt samfélag. Á þeim ámm náði skipuleg glæpastarfsemi
í tengslum við smygl og sölu á ólöglegu áfengi fótfestu í samfélaginu.
Þeir sitja enn uppi með afleiðingamar.“
Aldrei skriflegir samningar
I bakgmnni samtals okkar er íslenskt samfélag og ástand þess í kjölfar
bankahmnsins. Þar er umræðan um siðferði í íslensku samfélagi -
ekki síst siðferði í viðskiptum ofarlega á baugi. Má kannski halda því
fram að með sama hætti og skipulögð glæpastarfsemi náði fótfestu
í bandarísku samfélagi á bannárunum þá hafi áratuga haftabúskapur
og forræðishyggja á Islandi lagt gmnninn að því siðferði sem gildir
í samfélaginu í dag?
„Þegar menn horfa á að helmingaskiptareglan er enn við lýði á
íslandi hefur það auðvitað slæm áhrif á siðferðið, því eftir höfðinu
dansa jú Iimimir,“ segir Davíð.
„En samt er það reynsla mín að fslendingar séu í gmnninn
heiðarlegir. Eg gerði aldrei skriflegan samning við íslenska birgja
eða kaupendur á mínum viðskiptaferli. Við settumst niður yfir kaffi
og vindli og tókumst svo í hendur.
Við verðum að muna að það er svo stutt síðan við komum út úr
moldarkofunum og uppbyggingin hefur verið svo hröð.
Þegar við höfðum búið hér á landi í 1000 ár vom fimm íbúðarhæf
hús í landinu og fjórðungur þjóðarinnar flúði land um það leyti. Svo
varð allt vitlaust hér í seinna stríðinu því þá flæddu inn peningar eins
og vatn og færðu allt í kaf. Við sitjum uppi með þessa arfieifð hvort
sem okkur líkar betur eða verr.“
Vinur minn fékk einu sinni leyfi fyrir
gólfteppum. Hann pantaði eina breidd
og einn lit af Wilton gólfdregli, alls 10
kílómetra og var búinn að selja þetta allt
óður en varan kom til landsins. Svona
gekk þetta fyrir sig.
En hvernig var að reka fyrirtæki í umhverfl hafta og leyfa?
Þurfti ekki að sækja um leyfi fyrir öllum sköpuðum hlutum?
„Þetta var alltaf bamingur. Þetta snerist um pólitíska ákvörðun
um hvað fólkið í landinu mætti borða mikið smjörlíki. Það var aldrei
neitt vandamál að selja allt sem við framleiddum því við vomm
alltaf að ffamleiða íyrir markað í svelti. En við gátum ekki aukið
framleiðsluna því skömmtunin stýrði því. Svo vom verðlagsákvæði
og Verðlagsráð og vísitölumælingar og í framhaldinu urðu til skrýtnir
hlutir eins og vísitölubrauð og þá vom bara framleidd þrjár tegundir
af brauðum, fransbrauð, rúgbrauð og normalbrauð.
Á þessum ámm var lán að fá lán. Það ríkti verðbólga en ekki
verðtrygging svo ef þú fékkst lán þá þurftir þú ekki að borga nema
hluta af því aftur enda vom peningar úr ríkisbönkunum skammtaðir
af stjómvöldum eins og annað.“
Ef þið hefðuð viljað stækka verksmiðjuna á þessum árum til
að framleiða meira smjörlíki og selja meira?
„Það var nánast útilokað. Þú hefðir þurft að byrja á því að kría
út leyfi fyrir sementi og timbri og svo fyrir öllum hlutum í húsið og
þá vom vélamar eftir og allan tímann var ekkert framboð á lánsfé.
Múramir í vegi fýrir slíkum uppátækjum vom endalausir.
Við gengum í EFTA 1970 og þá losnaði mikið um öll höft.
Iðnaðurinn samþykkti í skriflegri atkvæðagreiðslu þessa inngöngu
á gmndvelli loforða stjómvalda um gjörbreyttan starfsgmndvöll
iðnaðarins.
„En samt er það reynsla mín að
íslendingar séu í grunninn heiðarlegir.
Ég gerði aldrei skriflegan samning við
íslenska birgja eða kaupendur á mínum
viðskiptaferli. Við settumst niður yfir kaffi
og vindli og tókumst svo í hendur.
VÍSBENDING I 15