Fréttatíminn - 28.12.2012, Blaðsíða 18

september á Norðurlandi voru eiginlega með stærri
björgunaraðgerðum sem við höfum komið að á síðustu
árum. Sú aðgerð var í rauninni umfangsmeiri en
aðgerðirnar í kringum gosin ef við teljum saman vinnu-
stundir björgunarsveita. Ég held að fólk hafi ekki gert
sér grein fyrir hvað þetta var umfangsmikið.“
Umferð ferðamanna hefur aukist töluvert líka, segir
Hörður. „Ævintýraferðir þar sem menn eru að fara
inn á hálendið á erfiðasta tíma ársins eða ganga yfir
jökla í janúar. Það er svolítið erfitt að henda reiður á því
hvort veðrið fari versnandi en sennilega er fólk meira á
ferðinni í verri veðrum og þar sem erfiðara er að ná til
þess. Það er verið að markaðssetja landið sem ákjósan-
legan kost allt árið. Það hefur aukið álagið á björgunar-
sveitum og þar með kostnað en við erum svo sem ekk-
ert að kvarta.“
Sjálfboðastarfið ótrúlega mikilvægt
Sjálfboðaliðar gegna lykilhlutverki í starfi björgunar-
sveita og slysavarnadeilda. Ef þeirra nyti ekki við er
óhætt að segja að landslagið væri gjörbreytt. Það þekk-
ist víða erlendis að björgunarsveitarfólk fær greitt fyrir
vinnu sínu. Þegar hamfarir ganga yfir bætist sá kostn-
aður við tjón sem þær valda. Það er ljóst að róstusamt
hátterni fósturjarðarinnar ásamt veðrakerfunum valda
miklu tjóni á Íslandi ár hvert. Kostnaður við björgunar-
störf myndi því án efa reynast þungur baggi. „Við búum
á þessu landi og ef við hefðum ekki þessar sveitir þá
værum við ekki hérna. Við Íslendingar
höfum auðvitað fært alltof miklar fórnir
í gegnum árin. Ég held að þessi samtök
hafi svo sannarlega sýnt að það er margt
gott í þjóðarsálinni. Það er hins vegar
mjög erfitt að slá tölur á kostnaðinn. Við
höfum þá venju að verðleggja ekki ein-
staka björgunaraðgerðir. Óábyrgt hafa
menn verið að slá á að þetta séu 800.000
vinnustundir á ári sem sjálfboðaliðar
innan félags leggja til. Svo er hægt að
fara í einhverjar kjaraviðræður um það
hvað við ættum að fáum á tímann. Einn
tími í útkalli er síðan þrír til fjórir tímar
sem björgunarsveitarfólk missir út starfi
og ekki má gleyma öllum þeim stundum
sem varið er í menntun og æfingar, við-
hald tækja, fjáraflanir og annað sem
fylgir. Einhvern tímann var reynt að slá
á hlutfallið þarna á milli og þá kom í ljós
að á bak við hverja stund í útkalli eru 12
vinnustundir í öðru,“ segir Gunnar.
Hörður segist ekki finna fyrir miklum
breytingum og sjálfboðaliðar séu alltaf
tilbúnir að ganga til liðs við sveitirnar.
„Nýliðun hefur gengið afar vel á höfuð-
borgarsvæðinu og stærri þéttbýlis-
kjörnum. Þegar komið er á minni staði
helst þróunin í hendur við fólksfjölda
á stöðunum. Þar er alltaf erfiðara að
fá fólk því almennt er fólki að fækka. Í
þessum bransa er hver einstaklingur
sem kominn er yfir fertugt afar dýr-
mætur. Reynsla þeirra nýtist mjög vel,
ekki síst í því að koma kunnáttunni
áfram til þeirra sem yngri eru“
100 björgunarsveitir í landinu
Slysavarnafélagið Landsbjörg starfar
sem regnhlífarsamtök fyrir björgunar-
sveitir og slysavarnadeildir í landinu.
„Við erum með 97 björgunarsveitir í félaginu. Svo eru
tvær hundabjörgunarsveitir og svo er auðvitað alþjóða-
björgunarsveitin okkar. Það má því eiginlega segja að
hún fylli hundraðið hjá okkur. Þá eru um það bil 40
virkar slysavarnadeildir og unglingadeildir björgunar-
sveitanna eru hátt í 60. Okkar kerfi virkar þannig að
hver eining er sjálfstæð og ber ábyrgð á sínum eigin
fjármunum og slíku. En við erum með sameiginlegt
menntakerfi og lög og siðareglur svo allir séu að róa í
sömu átt,“ segir Gunnar.
Björgunarsveitarmenn borga með sér
Einstaklingsbúnaður hvers og eins getur kostað sitt.
Dæmi eru um að persónlegur búnaður sé keyptur fyrir
300.000 krónur og jafnvel alveg upp í milljón. Menn eru
því ekki bara að leggja tíma sinn í starfið heldur einnig
fjármuni. Gunnar segir starf björgunarsveitamanna
vera lífsstíl. „Þeir sem hafa sérhæft sig hjá okkur, eins
og til dæmis undanfarar, hafa væntanlega fjárfest í
búnaði fyrir enn meiri pening en þetta. Þó sjálfboða-
liðastarfið sé á stundum erfitt þá er það líka skemmti-
legt og mjög gefandi. Það er mikil vítamínsprauta fyrir
okkur þegar fólk sem hefur verið bjargað sendir okkur
kveðju með opinberum hætti eða vill jafnvel hitta
björgunarmenn.“
Hörður segir mikinn fjölda fólks vera að baki
hverjum björgunarsveitarmanni. Baklandið þurfi að
vera sterkt til að þátttaka í svona starfi geti gengið
til lengdar. „Þegar maður tekur þátt í
svona starfi þá er maður auðvitað að
bjóða allri fjölskyldunni að vera með. Ég
kynntist konunni minni í þessu starfi og
það lendir allt á henni þegar ég er ekki
heima og í raun fjölskyldunni allri. Það
skiptir einnig máli að njóta skilnings
vinnuveitenda og samstarfsfélaga sem
þurfa gjarnan að taka á sig aukið vinnu-
álag þegar það vantar einn í liðið. Það
reynir því oft á þolrifin hjá fjölskyldum
og atvinnurekendum.“
Flugeldasala – 85% tekna sveit-
anna
Almenningur hefur alltaf staðið með
sveitunum og keypt flugelda af björg-
unarsveit í sinni heimabyggð. Flugelda-
salan er sveitunum afar mikilvæg því
með henni fjármagna þær stóran hluta
starfsemi sinnar, í sumum tilfellum er
þetta 85% af tekjum þeirra. Þeir Gunnar
og Hörður hlakka til áramótanna og eru
þegar farnir að fylgjast með veðurspám
í von um bjart og fallegt gamlárskvöld.
„Það má eiginlega segja að það sem
heldur þessum rekstri gangandi sé flug-
eldasalan. Við erum orðnir mjög spennt-
ir, það er mikið af nýjum vörum í boði og
allir ættu að geta fundið eitthvað við sitt
hæfi. Við erum nú þegar farnir að velta
fyrir okkur veðurspánni og hún lofar
bara góðu. Að lokum er auðvitað ástæða
til að benda öllum á að flugeldar eru stór-
kostlegir en þeir eru líka varasamir. Við
hvetjum því alla til að fara eftir leiðbein-
ingum, nota öruggisbúnað, ekki bara
börnin heldur allir í fjölskyldunni.“
Bjarni Pétur Jónsson
ritstjorn@frettatiminn.is
Við búum á
þessu landi og
sambúðin við
náttúruöflin
væri mjög erfið
ef við hefðum
ekki sveitirnar.
Við Íslendingar
höfum auðvitað
fært alltof miklar
fórnir í gegnum
árin. Ég held að
þessi samtök hafi
svo sannarlega
sýnt það að það
er margt gott í
þjóðarsálinni.
Slysavarna-
félagið Lands-
björg stendur
vaktina
Áætlaðar vinnustundir sjálfboðaliða sveitanna
eru 800.000 á ári.
Hörður Már Harðarson og Gunnar Stefánsson segja álagið mikið á björgunarsveitirnar en þeir kvarta ekki.
H örður Már Harðarson, formaður Slysavarna-félagsins Landsbjargar, og Gunnar Stefánsson, starfandi framkvæmdastjóri, ræddu við okkur
um starf björgunarsveita og slysavarnadeilda í landinu.
Hörður segir að aðgerðir sveitanna hafi breyst töluvert
síðustu ár. „Það hefur reynt mikið á okkar fólk síðustu
misserin. Auðvitað vorum við með stór verkefni fyrir alda-
mótin, eins og til dæmis snjóflóðin fyrir vestan, en síðan
hefur þetta þróast svolítið í þá átt að verkefnin hafa verið
umfangsmeiri og stærri. Þar má til dæmis nefna jarð-
skjálftana á Suðurlandi og stórar, krefjandi leitir eins og
til dæmis að manni á Sólheimajökli. Ekki má svo gleyma
þremur eldgosum á tveimur árum. Þeim fylgdi gríðarlega
mikil vinna sem við lærðum mikið af.“ Gunnar bætir við
að aðstoðarbeiðnum vegna ófærðar og veðurs hafi einnig
fjölgað mikið. „Aðgerðirnar í kjölfar óveðursins 9. til 11.
18 úttekt Helgin 28.-30. desember 2012