Læknablaðið - 01.01.1940, Side 16

6
LÆ K NA B LAÐ I Ð
/L>kjsviQito$l£ ijh AA-L iet- jv
'h'i fL^u-<-^gy^sýtUcAcn^^ ^Icí^lAc/-
allergie, er leiÖir til bólgusækni í
öllum vefjum og greiðir öðrum in-
fektionum brautina*). Þegar svo
hagar til. að þrotar myndast í ná-
grenni magatauganna, vagits eða
sympathicus og greinum þeirra, eins
og líkindi benda til að alloft eigi
sér stað (perihilitis, mediastinitis
inferior, basalpleuritis o. s. frv.)
valda þessir þrotar (eða toxin)
ertingu á taugum þessum. er þá get-
ur truflað funktion þeirra á marg-
víslegan hátt, en yfir höfuð valdið
hyperfunktion og allavega dishar-
monie, i jafnvægi þessara antagon-
ista.
Hugsum okkur t. d., að vagus
verði fyrir ertingu, — við þekkjum
afleiðinguna: Hyperperistaltik og
pylorusspasmus og hypersecretion,
og ertist sympathicus : atonia og Ac-
halasia (pylorus opnast illa). Þ.e. á-
standið leiðir til tæmingarhindrun-
ar, hún til hypersekretionar og ant-
rumpyloro-gastritis (Orator, Ra-
mond) ekki síst ef háðar taugarn-
ar ertast í einu. Afleiðingin er auð-
sæ, ,,Reizmagen“ með tendens til
ulcusmyndunar.
Nú verður skiljanlegra, af hverju
einmitt lungnaherklarnir disponera
til svikasára eða sára, en síður hin-
ar phthisisku hreytingar. Phthisis
markar sér að mestu leyti bás í
parenchymi lungnanna — í tauga og
æðafátækum vef, mótsett vægari
tegund berklaveikinnar, sem enda
þótt hún sennilega oftast sé lokali-
seruð í lungnabroddunum í hyrjun,
þá veldur hún hilitis, perihilitis,
pleuritis, mediastinitis o. s. frv.,
miklu oftar en hin malignari phthi-
sis, þ. e. hér er svo oft um inter-
stiticl-cortical-proœss að ræða, er
virðast geta valdið ertingum á taug-
ar*) og æðataugar (causalgi), en
tæringin, sem að mestu leyti er
parenchymatös process, hættir liins-
vegar til að lama þessar taug-
ar. meðal annars vegna sterkari eit-
uráhrifa (sjá skema). Hlutfalli
svikasára og magasárs mætti þá t.
d. líkja við neuralgiurnar á undan
herpes zoster, og úthrotin á eftir.
Smávægilegar bólgur í mediastin-
um, er nægðu til að erta t. d. hina
„nöktu" rami communicantes n.
*) Þetta má sýna með phlyktene-
myndunum í dýratilraunum.
*) Analogia: Pupillan er t. d.
(á atropiniseruðu auga) víðari þeim
megin er sjúkl. hefir pleuraþykni
utan á lungnabroddi, því að dilata-
tor pupillæ liggur þar utan á pleura.