Læknablaðið - 01.02.1940, Blaðsíða 10

20
LÆKNABLAÐIÐ
skýringar viðvíkjandi uppruna
þessa sjúkdóms og þá sér í lagi
ileitis terminalis chronica. Má þar
nefna dysenterie, þarma-orma og
fleira, en ekkert af þessu heíir hlot-
ið neina verulega viðurkenningu,
hvað þá heldur að tekist hafi að
sanna, að það sé upphaf og undir-
staða sjúkdómsnis. Að sérstakt
næmi komi til greina þykir mega
ráða af því, að tiltölulega margir af
sjúklingunum eru gyðingar. Einnig
er möguleikinn á „fibroplastiskri
diathese“ fyrir hendi.
Pathogencsis. Hvað snertir patho-
genesis má þetta helst tilfæra. Við
ileitis terminalis simplex er bólg-
an oftast einungis neðst í ileum. Oft
tekur hún ekki yfir meira en 5 til
10 cm. langan garnastúf, stundum
þó alt að 50—60 cm. Bólgan er
oftast mest allra neðst við valvula
ileocoecalis og svo smádregur úr
henni, eftir því sem ofar dregur;
þó geta takmörkin milli heilhrigðs
og sjúks vefs verið nokkuð skörp.
Hinn sjúki þarmur er rauður, bólg-
inn og oft stinnur, stundum einn-
ig með fibrin skánum. Stundum er
hægt að finna Peyer’s plaques við
að þreifa á þörmunum; einnig eru
tilheyrandi eitlar (í ileocoecalhorn-
inu) oft mjög stækkaðir.
Sé bólgan enn meiri, getur mynd-
ast ígerð og drep í þarmaveggnum,
ileitis terminalis phlegmonosa. —
Er þá mjög mikil hætta á perfor-
ation út í kviðarholið, með öllum
þeim geigvænlegu afleiðingum, sem
af því leiðir.
Við ileitis terminalis chronica eru
breytingarnar alt öðruvisi, og er þá
sjúkd. oft mjög hægfara og tekur
langan tínm, mánuði eða jafnvel ár,
að búa um sig. Ber þá einna mest
á bandvefsaukningu í þarmveggn-
um, en annars má greina 4 aðal-
sérkenni, sem sé: Slímhúðarsár,
þyknun þarmaveggjarins með
þrengslum, aljscessmyndanir og
fistla. 1 slimhúð þarmsins koma
fyrir stærri og smærri sár og liggja
þau ýmist þar, sem mesenteríið
festist á þarminn, eða þá að þau
eru bundin við Peyer’s plaques. I
öðru lagi er mikil bólga i subnm-
cosa. Ber þar mjög mikið á bólgu-
frumum og jafnframt bandvefs-
aukningu. Af þessu hvor tveggja
leiðir, að þarmveggurinn þyknar
geysilega og getur hann orðið marg-
falt þykkari en hann á að sér að
vera. — Histologiskt er þetta góð-
kynja, óspecifik chronisk bólga með
hnattfrumum, plasmafrumum o. s.
frv. og einnig geta komið þar fyr-
ir risafrumur. Getur þá stundum
farið svo, að erfitt verði að greina
þessa bólgu frá berklabólgu. Aldrei
myndast þó eiginlegir berklahnútar
með ostmyndun. Við ræktun og
innsprautingu á marsvín niá og
greina bólgurnar að, því að aldrei
finnast berklabakteríur við ileitis
terminalis. Ekki eru breytingarnar
jafnmiklar alstaðar á hinu sýkta
svæði, og eru þær oftast mestar
næst valvula ileo-coecalis, en fara
svo minkandi eftir því sent ofar
dregur. Samfara hinni miklu hólgu
í þarmveggnum kemur og fram
mikil þyknun og ödent í samsvar-
andi mesenterium og eitlastækkun
í tilsvarandi eitlum. Hin mikla
bandvefsaukning og þyknun þarin-
veggjarins leiðir af sér, að þarm-
urinn Jtrengist, það myndast stric-
tura. Getur kveðið svo ramt að
þessu með tímanum, að það valdi
hindrun á tæmingu mjógirnisins og
eru dæmi til þess, að þarmurinn
hafi svo að segja alveg lokast. Að
lokum eru svo fistlarnir, og þeir
eru ef til vill það sérkennilegasta
við þessa bólgu. Má skifta þeim í
innri fistla og fistla, sem opnast út.
Innri fistlarnir myndast langoftast
á milli ileum og coecum, en einnig