Læknablaðið - 01.01.1941, Blaðsíða 15

LÆKNAB LAÐ IÐ
5
Stunclum eru æði mikil eymsli
undir ilinni, þannig, aÖ sjúklingur-
inn þolir ekki aÖ nota innlegg vegna
])ess. Er ])á taliÖ ráðlegt, aÖ sjúk-
lingurinn liggi í rúminu nokkra
daga, og fóturinn sé lagaÖur með
gibsumbúðum. Stundum er nauð-
synlegt, að lagfæra (reponera) i
svæfingu. — Þá kemur það fyrir,
að skyndilega koma verkir í ilina
rétt fyrir aftan caput ossis meta-
tarsi. Þetta einkenni kenrur aðeins
við gang, og kallast Mortons-sjúk-
dómur. Er álitið, að verkirnir komi
vegna þrýstings á N. digitalis com-
munis eða vegna þess að synovialis
fer i klemmu milli l)eina. Þegar
verkirnir koma, verður sjúklingur-
inn í skyndi að taka af sér skóna,
hverfa þá verkirnir venjulega. Ana-
tomiskt sjást hér oft engin merki
um, að þverboginn sé siginn. Gef-
ist hefir vel, að sjúklingurinn noti
innlegg með ávalri hækkun bak við
capitula oss. metatarsi III. Séu
verkirnir mjög þrálátir, álíta orto-
pædarnir indication fyrir resection
á capitulum. Sé bæði flatur fótur
og þverboginn siginn, á að sameina
innlegg fyrir hvortveggja og nota
reimaða skó.
Við flatan fót og siginn þverboga
myndast stundum hallux valgus.
Þessi kvilli getur byrjað seinast á
barnsaldri og orðið allóþægilegur.
Kvilla þennan er talið að megi nokk
uð koma í veg fyrir með því að
nota innlegg. Sjúkdómurinn er það
algengur, að ég tel ástæðulaust að
fara að lýsa honum, — en sé um
mikla aflögun (deformitet) að ræða
þannig að skórinn þrýsti að hnútn-
um, ])á getur búrsa orðið mjög aum
og jafnvel myndast bein])ykni inn-
anfótar á capitulum. Óþægindi af
þessum kvilla geta orðið allmikil,
svo gera verði skurð á liðnum.
Taldi yfirl. Bentzon best að gera
plastiska operation með góðri rc-
section á capitulum metatarsi I. og
nota bursa subcutanea sem ])ekju
milli resectionsflatanna, senr ])annig
myndi einskonar liðfleti. Þessi að-
gerð tekur 4 vikur fyrir sjúkjing-
inn. Á eldra fólki er ekki álitið
ráðlegt að gera skurð, en það á
að nota reimaða skó, sem falla ])étt
að fætinum aftan við capitulunr.
Þetta er talið gefast vel. Séu inn-
legg notuð, þykir gott að setja á
þau einskonar væng, sem leggst ])étt
að fótröndinni innanvert, alveg bak
við hið prominerandi capitulum
ossis metatarsi I.
Sjúkdómur, sem getur komið í
sambandi við hallux valgus, er hal-
lux rigidus, og er sjúkdómur í
stórutáarliðnum. Oft er þessi kvilli
alveg sjálfstæður sjúkdómur. Ein-
kenni (symptom) við þennan sjúk-
dóm eru, eins og kunnugt er, tak-
nrörkuð hreyfing í stórutáarliðnum.
Sérstaklega er það dorsalflectionin,
sem verður einna erfiðust. Stund-
um er þessi hreyfing alveg horfin
og táin er í dálíitlli plantarflection.
Samfara þessum sjúkdómi eru oft
verkir í liðnum og stundum i öllum
fætinum, ásamt ])reytu. Vegna þess-
arar takmörkuðu hreyfingar í liðn-
um, getur sjúklingurinn ekki beygt
stórutána eðlilega, ])egar hann geng-
ur, og verður þess vegna að ganga
meira á jarkanum en eðlilegt fer.
Sést þetta greinilega a sólanum, þar
senr hann slitnar mest utanfótar og
undir stórutánni fremst. — Á fæt-
inum sjást að jafnaði sigg undir
pulpa stórutáarinnar, og við þuklun
eru eymsli yfir caput ossis metatarsi
I., og hreyfing í liðnum dorsalt er
engin eða rnjög lítil.
Það er álitið, að þessi sjúkdóm-
ur geti komið vegna galla á liðnum,
í öðru lagi vegna trauma, liðbólgu,
periarticuilær bólgu, eða í ])riðja
lagi sem osteoarthrosis, vegna of
mikillar áreynslu á liðinn. 1 þess-