Bændablaðið - 04.07.2013, Blaðsíða 6

Bændablaðið | Fimmtudagur 4. júlí 20136
Málgagn bænda og landsbyggðar
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda landsins og fjöl margra annarra er tengjast land búnaði.
Bændablaðinu er dreift ókeypis til þeirra er stunda búskap en þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 6.900 en sjötugir og eldri og lífeyrisþegar greiða kr. 3.450.
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands.
Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík. Sími: 563 0300– Fax: 562 3058 – Kt: 631294-2279
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: 563 0339 – Rekstur og markaðsmál: Tjörvi Bjarnason tjorvi@bondi.is
Blaðamenn: Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Freyr Rögnvaldsson fr@bondi.is – Sigurður M. Harðarson smh@bondi.is
Auglýsingastjóri: Erla H. Gunnarsdóttir ehg@bondi.is – Sími: 563 0303 – Myndvinnsla og frágangur: Prentsnið ehf.
Netfang blaðsins (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is Netfang auglýsinga er augl@bondi.is Vefsíða blaðsins er www.bbl.is
Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Landsprent og Íslandspóstur annast dreifingu blaðsins. ISSN 1025-5621
Við ýmis öfl er að berjast
LEIÐARINN
Í kjölfar ákvörðunar ríkis-
stjórnar Íslands um að frysta
aðildarviðræður að ESB hafa
ýmsir raftar verið á sjó dregnir
til að lýsa andúð sinni á því. Að
aumir Íslendingar þurfi nú enn
um sinn að reyna að standa á eigin
löppum. Hæst hefur spekin flogið í
skelfingargráti opinberra stofnana
og einstaklinga í vísinda samfélaginu
sem fá ekki lengur sleikjóinn sem
ESB var búið að lofa.
Sleikjóinn góði sem um er að ræða
er svokallaðar IPA-styrkveitingar til
Íslendinga upp á 1,4 milljarða. Þessar
styrkveitingar setur ESB nú á ís í
refsingarskyni fyrir að mörlandinn
skuli ekki vilja meðtaka möglunarlaust
heilagan aðlögunarboðskap frá
Brussel.
Það er bara svona – kannski það sé
nú rétt að skoða þennan sleikjó aðeins
betur. Á liðnum vetri býsnaðist m.a.
ein ríkisstofnunin yfir því að vondur
ráðherra (fyrrverandi ríkisstjórnar)
neitaði henni um að þiggja ókeypis
sleikibrjóstsykur frá ESB. Án hans
yrði lífið óbærilegt og starfsmönnum
allsendis ómögulegt að sinna skyldum
sínum við margvíslegt eftirlit.
Forysta þáverandi ríkisstjórnar sá að
ekki mætti líða ráðherranum þetta,
frekar en margt annað asnastrikið
sem ráðherranum var brigslað um
að gera. Auðvitað varð að láta slíkan
skaðræðisgrip fjúka. Í kjölfarið
hömuðust ákveðnir fjölmiðlar við að
„upplýsa“ þjóðina um að sleikjóinn
væri algjörlega ókeypis og að
sjálfsögðu án nokkurra skilyrða! Enda
segir enn á á forsíðu vefs Evrópustofu
„Vissir þú að IPA-styrkir eru ekki
háðir aðild að ESB?“
Bíðum við – ef það héngu engin
skilyrði á bróstsykurspýtunni, af
hverju hrifsuðu ESB-englarnir þá
brjóstsykurinn aftur til sín þegar ný
ríkisstjórn Íslands sagðist ekki lengur
vilja ræða inngöngu í himnaríki ESB?
Getur verið að tilgangur ESB
með þessum styrkveitingum hafi
aldrei verið annar en að fá íslenskar
vísindastofnanir, samtök og
sveitarfélög til styðja við aðildarferlið
og hvetja Íslendinga til að samþykkja
aðild að ESB? Ef svo er, hefur
Evrópusambandið þar með ekki
kastað grímunni og viðurkennt að
IPA-styrkirnir voru ekkert annað en
dúsa? Svona rétt eins og þegar hundi
er réttur sykurmoli ef hann gerir eins
og húsbóndinn segir. Í mannheimum
hefur slíkt gjarnan verið nefnt mútur,
eins og brottrekinn ráðherra úr fyrri
ríkisstjórn reyndi að benda mönnum
á en fékk bágt fyrir.
Fyrst Íslendingar ætla að setja
aðildarviðræður í bið, þá fá þeir ekki
sleikjó. – Getur tilgangur veitingar
IPA-styrkjanna verið mikið skýrari –
maður bara spyr? /HKr.
Enn hefur farið svo að bændur mega þola
stóráföll af völdum náttúrunnar. Eins og fram
kom í síðasta blaði er verulegt kaltjón eftir
veturinn víða um Norður- og Austurland.
Áætlað er að rúmlega 5.200 hektarar af
túnum séu skemmdir eftir veturinn og er þá
eingöngu talið tjón þar sem kalið er meira en
20% í heild. Tjónið er því varlega áætlað að
minnsta kosti hálfur milljarður króna. Eins
og í eldgosunum á Suðurlandi og óveðrinu
norðanlands síðastliðið haust hafa stjórnvöld
komið myndarlega til hjálpar.
Ríkisstjórnin hefur samþykkt þá tillögu
sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra að varið
verði allt að 350 milljónum króna til að styrkja
endurræktun og mæta tjóninu að öðru leyti.
Nú er unnið að tillögum að reglum um
úthlutun fjármunanna og vonandi verður hægt
að kynna það sem fyrst. Þessir fjármunir munu
fjarri því frá bæta allt tjón sem orðið hefur, en
það er ekki sjálfsagt að stjórnvöld komi alltaf
til aðstoðar þegar áföll verða. Fyrir það ber að
þakka, nú sem fyrr.
Matvælaverðsumræðan
Hin gamalkunna matvælaverðsumræða hefur
einnig tekið kipp. Formaður Neytenda-
samtakanna fékk talsverða umfjöllun með
því að skella fram gögnum sem sýndu að
smásöluverð á kjöti hefur hækkað nokkuð á
síðustu misserum, jafnvel umfram almenna
verðlagsþróun. Hann sleppti því hins vegar
að minnast á það sem gerðist misserin á undan
þegar verðið lækkaði verulega.
Hækkunin frá 2008 heldur ekki í við almennt
verðlag, sem hefur hækkað um 45%, hvað þá
mat- og drykkjarvörur í heild sem hækkað hafa
um 58%.
Af einstökum vörum hafa ávextir hækkað
mest (92%), þar á eftir brauð og kornvörur
(72%). Kjöt hefur hækkað minnst (30%)
og grænmeti þarnæst (52%). Kjöt er eini
vöruflokkurinn sem hefur hækkað minna en
almennt verðlag.
Fyrir utan kjöt og grænmeti hafa fiskur og
sætindi hækkað minna en matvælaverð í heild.
Ef litið er á einstakar kjöttegundir frá 2008
hafa nautakjöt og unnið kjöt hækkað mest
(35%), síðan alifuglakjöt (33%) og lambakjöt
(30%). Allt er þetta langt að baki öðrum
matvörum.
Formaður Neytendasamtakanna kvartaði
mest yfir hækkun á svínakjöti, en verðbreytingin
á því er langt á eftir öllu öðru kjöti (11%). Allt
er þetta smásöluverð eins og Hagstofan mælir
það, en ekki heildsöluverð eða verð til bænda.
Verðlagning er í öllum tilvikum frjáls.
Formaður Neytendasamtakanna nýtti
sér m.a. gögn sem hann hafði fengið frá
Högum um heildsöluverð á svínakjöti. Þar
var einnig sleppt að horfa til áranna 2008-
2010 þegar svínakjötsverð nánast hrundi með
alvarlegum afleiðingum fyrir greinina. Eins og
framangreind gögn sýna vantar mikið upp á að
svínakjötsverð hafi fylgt almennu verðlagi þó
að það hafi hækkað síðustu misseri.
Neytendasamtökin sýni sanngirni
Það er í meira lagi sérkennilegt þegar samtök
neytenda láta stærstu verslanakeðju landsins
nota sig í baráttu verslunarinnar fyrir auknum
innflutningi. Hingað til hafa Hagar ekki haft
frumkvæði að því að birta innkaupsverð á
einstökum vörum, hvað þá hvað fyrirtækið
leggur mikið á þær. Það virðist þó vera
allnokkuð miðað við að hagnaður félagsins
var nær þrír milljarðar króna í fyrra, sem er
ríflega fjórðungs aukning frá árinu á undan.
Arðgreiðslur til hluthafa voru 600 milljónir
króna. Það er auðvitað fagnaðarefni að
fyrirtækið gangi vel og geti skilað eigendum
sínum arði, en gæta verður sanngirni í allri
umræðu um þessi mál.
Til að öllu sé til skila haldið má aukin heldur
taka undir eina tillögu formanns Neytenda-
samtakanna, nefnilega hvort Hagstofan ætti
ekki að fara að mæla heildsöluverð eins
og smásöluverð? Þá yrði kannski skýrara
hvernig vöruverð skiptist á milli framleiðenda,
afurðastöðva og smásölunnar. Bændaverð
er að jafnaði opinbert og birt á vefsíðum
afurðastöðvanna. Hagstofan mælir smásöluverð
– en heildsöluverð er hvergi birt. Það er
spurning hvernig Hagar taka þeirri hugmynd.
„Evrópuverð“ á matvælum er ekki til
Hér í blaðinu er einnig fjallað um nýjustu
mælingu Hagstofu Evrópusambandsins
(Eurostat) á smásöluverði matvæla í 37 löndum
álfunnar. Þar er mælt hvernig matvælaverð
í heild er í samhengi við meðalverð í ESB-
ríkjunum 27 (sem nú eru orðin 28). Samkvæmt
niðurstöðunum er verðið á Íslandi 18% hærra en
meðaltalið. Þá er ekki tekið tillit til mismunandi
kaupmáttar í löndunum 27. Verðið hér er lægst
á Norðurlöndunum – á svipuðu róli og á Írlandi.
Mikill munur er á verðlagi innan sambandsins.
Verðlagið þar sem það er hæst (í Danmörku) er
meira en tvöfalt hærra en þar sem það er lægst
(í Rúmeníu). Þrátt fyrir að verðið sé lægst í
Rúmeníu þarf almenningur þar í landi að verja
rúmum 30% tekna sinna til matvælakaupa, á
meðan sú tala er 13% hérlendis og 14% að
meðaltali í ESB. Munurinn er ennþá meiri, eða
ríflega þrefaldur, þegar litið er til allra landanna
37, en verðlagið í Noregi er meira en þrefalt
hærra en í Makedóníu. Það er því ekki til neitt
„Evrópuverð“ á matvælum eins og sumir vilja
halda fram.
Íslenskir bændur munu áfram leggja sig alla
fram um að framleiða úrvals matvæli á eins
hagstæðu verði og mögulegt er, þrátt fyrir áföll.
Það er það sem skiptir máli til framtíðar litið.
Við kveinkum okkur ekki undan gagnrýni en
við förum fram á að hún sé sanngjörn.
/SSS
Hva... enginn sleikjó?
Hinn árlega Safnadag ber að
þessu sinni upp á sunnudaginn
7. júlí. Að venju verður af því
tilefni gerður dagamunur í
Landbúnaðarsafni Íslands á
Hvanneyri. Safnið verður opið
kl. 12-17. Aðgangur að safninu
verður ókeypis þann dag en frjáls
framlög gesta til safnsins þegin
með þökkum.
Kl. 13.30 verður Kaupafólksganga
á Hvanneyrarengjar. Farið verður í
fótspor kaupafólks á Hvanneyrar-
engjum á síðustu öld, hugað að
sögnum, minjum, verkháttum
og breytingum á þeim á hinu
sérstæða votlendissvæði sem frá
og með liðnu vori varð Ramsar-
verndarsvæði. Forgöngumenn
Kaupafólksgöngunnar verða Bjarni
Guðmundsson og fleiri.
Gestir eru eindregið hvattir
til þess að taka með sér orf eða
hrífu, nú ellegar forndráttarvél
með greiðusláttuvél til stuttra
heyverka ef þannig viðrar – í
félagsskap við fornsláttuvélar úr
Landbúnaðarsafni. Verði óþurrkur
færum við okkur inn í Halldórshlöðu
safnsins og lögum dagskrá að henni.
Kl. 16 verður brugðið á leik
með Sveitasöngvum í stórhlöðu
Halldórsfjóss, er þá verður með
„brekku“-söng frumreynd sem
tónleikahöll. Forsöngvarar verða
Snorri Hjálmarsson og fleiri.
Kl. 14-17 verður vöfflukaffi
Kvenfélagsins 19. júní á boðstólum
í Skemmunni, elsta staðarhúsinu.
Það var reist árið 1896 og stendur í
gróðurríku umhverfi syðst á Gamla
staðnum.
Ullarselið verður að venju opið
kl. 12-18. Þar býðst al-borgfirsk
hágæðavara og hver veit nema þar
verði brugðið á leik með rokkum
og fleiru.
Hægt verður að líta inn í
hina fallegu og nær 110 ára
gömlu Hvanneyrarkirkju, eina af
listaverkum Rögnvaldar Ólafssonar
húsameistara.
Safnadagur á Hvanneyri sunnudaginn 7. júlí:
Kaupafólksganga og Sveitasöngvar
LOKAORÐIN