Bændablaðið - 04.07.2013, Blaðsíða 33

33Bændablaðið | Fimmtudagur 4. juli 2013
Sveppamassi bannaður frá og með 1. júlí 2013
– hvaða áburður getur komið í staðinn í lífrænni grænmetisræktun?
Fram ti l þessa hafa
grænmetisbændur í lífrænni
ræktun einkum notað sveppamassa
til áburðargjafar. Samkvæmt
evrópskum reglum um lífræna
ræktun (Council Regulation (EC)
No 834/2007 of 28 June 2007 on
organic production and labelling
of organic products and repealing
Regulation (EEC) No 2092/91) er
frá og með 1. júlí næstkomandi
bannað að nota sveppamassa í
lífrænni ræktun vegna þess að
hann inniheldur hænsnaskít úr
hefðbundinni hænsnarækt.
Lífræn ræktun hænsnfugla er lítil
sem engin á Íslandi og lítið sem fellur
til af hænsnaskít sem myndi henta í
lífrænt vottaðan sveppamassa. Það
er því brýn þörf á því að finna aðra
áburðargjafa sem uppfylla næringar-
þarfir plantna og má jafnframt nota í
lífrænni ræktun.
Í ljósi þessa er Landbúnaðarháskóli
Íslands að fylgjast með niturlosun
(N) úr mismunandi lífrænum
áburðar gjöfum. Verkefnastjóri er
Christina Stadler. Verkefnið er unnið
í samstarfi við lífræna ræktendur og
er stutt af Sambandi garðyrkjubænda.
Niðurstöður úr fyrstu tilrauninni –
pottatilraun með mörgum mismunandi
lífrænum áburðargjöfum, þar sem
tilraunaplantan er rýgresi – liggja
nú fyrir.
Tilraunaskipulag
Sett var upp tilraun með gróðurpotta
þar sem mismunandi áburðargjafar
voru skoðaðir. Áburðargjafarnir í til-
rauninni voru:
Plöntumolta
Molta úr búfjáráburði (frá kúm,
sauðfé, hestum, hænsnum) frá líf-
rænni framleiðslu
Leifar frá fiskiðnaði (fiskimjöl)
Uppskeruafgangar (afskurður af
hvítsmára)
Malað fræ af hestabaunum (Vicia
faba L.)
Innfluttur verksmiðjuframleiddur
áburður Pioner complete 6-1-
3® (fljótandi áburður byggist á
sykurrófum og sykurreyr)
Sveppamassi, sem er einn mest
notaði áburður í lífrænni græn-
metisframleiðslu á Íslandi
Í töflu 1 hér á eftir má sjá
magnhlutfall niturs (N) og kolefnis
(C) í hverri áburðartegund fyrir sig
og einnig innbyrðis hlutfall C/N
en það skiptir miklu máli í ræktun.
Niturinnihald var lágt í plöntumoltu
(0,9% N), í sveppamassa og
moltu úr búfjáráburði (1,9-
2,6%) og mest í fiskimjöli (sjá
töflu). Kolefnisinnihald var mjög
mismunandi milli áburðargjafa og
C/N hlutfall var almennt hærra í
moltu úr búfjáráburði og belgjurtum
en í fiskimjöli og tilbúna áburðinum.
Tekin voru jarðvegssýni úr
tveimur gróðurhúsum hjá grænmetis-
bændum í lífrænni framleiðslu
(jarðvegur a: 1,0% Nt, 12,8%
Corg, jarðvegur b: 0,6% Nt, 6,8%
Corg). Hins vegar eru einungis
niðurstöður úr öðru jarðvegssýninu
b birt hér. Áburður (800 mg N), sem
jafngildir 255 kg N ha-1, var blandað
í efri hluta jarðvegs í 5 L pottum.
Til viðmiðunar var notuð sama
aðferð án áburðar. Upptaka niturs
í tilraunaplöntunni (rýgresi, Lolium
perenne L.) var skoðuð yfir ákveðið
tímabil. Steinefni í jarðvegi eftir
síðustu uppskeru voru ekki skoðuð.
Niðurstöður
Pottatilraunin var gerð til að ákvarða
nýtingu rýgresis á nitri í lífrænum
áburði. Fyrst var þurrefni uppskeru
úr mismunandi tegundum af áburði
mæld. Áburðarnotkun gaf meira þurr-
efni í uppskeru í samanburði við upp-
skeru án áburðar. Uppskeruaukning
var meiri með áburði með háu N
innihaldi. Mesta þurrefnið í uppskeru
náðist með Pioner complete 6-1-3®
og fiskimjöli. Molta úr búfjáráburði
var sambærileg og með sveppamassa
(mynd 1), en plöntumolta náði
einungis örlítið meiri uppskeru en
viðmið.
Upptaka niturs í rýgresinu var
breytileg bæði miðað við tíma og
tegund áburðar (mynd 2). Strax í
annarri uppskeru var upptaka niturs
þegar orðin um 50% af heildarnitur-
upptöku nema í smára, hænsnamoltu
og hestabaunum. Eftir það var upptaka
niturs augljóslega mun lægri. Pioner
complete 6-1-3® sýndi mesta upp-
töku niturs af öllum áburðartegundum.
Upptaka niturs var einnig mikil með
fiskimjöli og smára. Hins vegar var
upptaka niturs í fyrstu uppskeru með
smáraáburði engin en eftir það jókst
niturnýting hratt.
Í hænsnamoltu og hestabaunum
var niturupptaka í meðallagi (40-
50%) en virtist ekki vera að fullu
lokið í lok tilraunarinnar. Minnst
upptaka var frá áburði frá sauðfé,
kúm, hestum og plöntumoltu og úr
sveppamassa.
Almenna reglan er að áburður með
hærra hlutfall niturs sýndi meiri upp-
töku niturs hjá rýgresi. Þó var þetta
samband mjög veikt og átti ekki við
allar tegundir áburðar (gögn ekki
sýnd), sem bendir til að aðrir þættir
en nitur geti haft áhrif á litla, miðl-
ungs eða mikla upptöku niturs. C/N
hlutfall útskýrði fylgni örlítið betur
en niturinnihald, jafnvel þótt fylgnin
sé enn veik (r2 = 0,61).
Almennt má segja að áburður með
háu C/N hlutfalli eins og moltan úr
búfjáráburði, gaf litla niturnýtingu
en áburður með lágt C/N hlutfall,
t.d. fiskimjöl og Pioner complete
6-1-3®, gefur mikla upptöku niturs
frá byrjun og út allt vaxtartímabilið.
Þó eru einnig undantekningar eins
og hestabaunir og smári sem báðar
hafa tiltölulega hátt C/N hlutfall, en
niturnýting var miðlungs eða jafn-
vel mikil.
Umræða
Nýting rýgresis á nitri er mismunandi
eftir tegundum áburðar. Sveppamassi
var einn af þeim áburði sem mæld-
ist með lægri niturnýtingu og er
því hægt að skipta honum út fyrir
annan áburð sem hefur sambærilega
niturnýtingu eins og molta unnin úr
kúamykju, sauða og hestataði. Samt
sem áður eru fæstir grænmetisfram-
leiðendur með dýrahald og því er
skortur á búfjáráburði. Hægt er að
nota búfjáráburð frá vottuðum búum
eða úr hefðbundinni framleiðslu eftir
að afurðirnar hafa verið jarðgerðar.
Almennt er molta úr búfjáráburði og
plöntumolta með lágt niturinnihald
og tiltölulega hátt C/N hlutfall, sem
leiðir til minni og hægari niturupp-
töku. Hefðbundin molta er í raun
ekki alvöru áburður heldur er hún
aðallega notuð sem jarðvegsbætir þar
sem köfnunarefni berst hægt og í litlu
magni út í jarðvegin eftir íblöndun.
Þegar hraðari, jafnari (miðað við
moltu) og meiri upptöku áburðar er
þörf, gætu ræktendur notað malaðar
hestabaunir. Hins vegar hafa hesta-
baunir ekki verið ræktaðar á Íslandi
og verður því að flytja þær inn. Hægt
væri að skipta hestabaunum út fyrir
lúpínufræ ef fræinu yrði safnað
og það malað. Gera má ráð fyrir
að alaskalúpínan hafi sambærilegt
niturinnihald og C/N hlutfall og
hestabaunir og þar af leiðandi svip-
aða niturnýtingu.
Hestabaunir og hænsnamolta
höfðu sambærilega virkni. Öfugt
við aðrar moltugerðir úr búfjáráburði
hafði hænsnamolta örlítið lægra C/N
hlutfall (en svipað niturinnihald) en
gaf meiri nýtingu niturs, en hæns-
naáburður er aðeins í boði úr hefð-
bundinni framleiðslu. Hænsnamoltan
sem var notuð í tilrauninni var frá líf-
rænum ræktanda sem heldur nokkrar
hænur til einkanota.
Ef skortur er á nitri í grænmetis-
ræktun er mælt með að nota annað-
hvort fiskimjöl eða Pioner complete
6-1-3® til að hraða upptöku niturs,
jafnvel þótt vökvinn Pioner complete
6-1-3® sé ekki í samræmi við megin-
reglur í lífrænni garðyrkju sem á að
fæða plöntur gegnum jarðveginn.
Árangur af notkun smára sem áburð
fer eftir niturinnihaldi og C/N hlut-
falli sem getur verið breytilegt og
því er erfitt að yfirfæra þessar niður-
stöður þar sem smárinn getur verið
mjög breytilegur.
Fleiri áburðar tilraunir
Ræktun á basiliku sem tegund
með stuttan vaxtartíma
Ræktun á tómötum og papriku
sem eru tegundir með lengri
vaxtartíma.
Niðurstöður verða kynntar þegar þær
liggja fyrir.
Ályktun
Tilraun á ræktun rýgresis í pottum
með mismunandi lífrænum áburði
hefur sýnt að bann við notkun
sveppamassa frá og með byrjun
júlí ætti í raun ekki hafa áhrif á líf-
ræna ræktun grænmetis þar sem til
staðar er að minnsta kosti jafn góður
áburður (molta úr búfjáráburði) eða
jafnvel betri áburður (t.d. fiskimjöl)
á markaði.
Tafla 1: N, C og C/N efni af tilraunaáburði
Áburður N(%) (mg/l)* C(%) (mg/l)* C/N
Mynd 1: Þurrefni mælt í uppskeru rýgresis.
Mynd 2: Mismunandi niturnýting í pottatilraun með rýgresi og jarðvegssýni
b. Rýgresi var ræktað í 131 dag með 60% vatnsheldni og vaxtarsprotar voru
skornir fimm sinnum. Grafið gefur til kynna marktækan mun í lok tilraunar-
Mynd 3: Samband virðist vera milli niturnýtingar rýgresis og C/N innihalds
lífræns áburðar. Niturnýting var reiknuð miðað við uppsafnaða niturupptöku
– í héraði hjá þér –
FB Selfossi 570 9840
FB Hvolsvelli 570 9850
FB Egilsstöðum 570 9860
Fóðurblandan Korngörðum 12 104 Reykjavík 570 9800 Fax 570 9801 fodur@fodur.is
Girðingarefni
Sendum um allt land
www.fodur.is
í miklu úrvali