Bændablaðið - 07.03.2013, Blaðsíða 38

38 Bændablaðið | Fimmtudagur 7. mars 2013
Aldrei hærra hlutfall mjólkur frá mjaltaþjónum
– íslenska heimsmetið bætt 2012 og ekkert annað land í heiminum kemst nálægt Íslandi í hlutfalli mjólkur frá mjaltaþjónabúum
Nú liggur fyrir uppgjör ársins
2012 um mjólkurframleiðslu
kúabúa með mjaltaþjóna. Alls
voru um áramótin 105 kúabú með
mjaltaþjóna en árið 2011 voru þau
101 og er það aukning um 4% á
milli ára. Þrátt fyrir að kúabúum
með mjaltaþjóna hafi fjölgað um
4 fjölgaði mjaltaþjónum á landinu
ekki nema um 3, úr 120 í 123.
Skýringin felst m.a. í því að endur-
sala varð á notuðum mjaltaþjónum
á árinu auk þess sem til voru mun
fleiri mjaltaþjónar um áramótin, en
þeir voru ekki í notkun eða ótengdir
og teljast því ekki með í þessu upp-
gjöri. Á árinu bættust ekki við nýjar
tegundir mjaltaþjóna á Íslandi og enn
sem komið er eru einungis Lely- og
DeLaval-mjaltaþjónar í notkun hér
á landi.
Bættu heimsmetið
Árið 2011 settu íslensk kúabú
heimsmet þegar hlutfall mjólkur frá
mjaltaþjónabúum nam alls 28,2% af
heildarinnvigtun til afurðastöðva á
landinu öllu. Það ár nam innvigtun
mjólkur frá mjaltaþjónabúum
35,2 milljónum lítra en árið 2012
jókst þetta magn í 37,2 milljónir
lítra og hlutfall þeirrar mjólkur af
heildarinnvigtun nam 29,7%, sem
er nýtt heimsmet. Ekkert annað land
í heiminum kemst nálægt Íslandi á
þessu sviði, en næst á eftir eru dönsk
kúabú með um 26-27% mjólkurinnar
frá mjaltaþjónabúum.
Rúmlega 300 þúsund lítrar
Að jafnaði er hvert bú að leggja
inn 302.077 lítra frá hverjum
mjaltaþjóni en mikill munur er
þó á milli búa. Þannig nam mesta
innvigtunin 444.757 lítrum frá
hverjum mjaltaþjóni og minnst var
hún 117.755 lítrar. Samanborið við
fyrra ár nemur meðalaukningin
3,1% á hvern mjaltaþjón en
hámarksinnvigtunin árið 2012
var þó töluvert lægri en mesta
innvigtun árið 2011, þegar hún
fór í 470 þúsund lítra. Ef horft er
til hámarksframleiðslugetu (miðað
við innlagða mjólk) árið 2012 mætti
auka framleiðslu mjaltaþjóna búanna
í 54,7 milljónir lítra án a.m.k.
nýfjárfestinga í mjaltatækninni
sem slíkri, en auðvitað þyrftu aðrar
aðstæður einnig að vera til staðar.
Sé horft út fyrir landsins steina og
rýnt í innvigtunartölur afurðahæstu
búanna með mjaltaþjóna er algengt
að meðalinnvigtun sé í kringum 650-
700 þúsund lítrar og allt upp í eina
milljón lítra, sem þó er afar sjaldséð
framleiðslugeta. Þess má geta að alls
voru 10 kúabú hér á landi með meira
en 400 þúsund lítra innlagða eftir
hvern mjaltaþjón árið 2012.
91% nýtingarhlutfall
Þegar skoðaðar eru niðurstöður
skýrsluhalds Bændasamtakanna
og þær bornar við skráningar búa
með mjaltaþjóna kemur í ljós
að af þessum 105 búum taka 98
þátt í skýrsluhaldinu, eða 93%.
Meðalnýtingarhlutfall þessara búa,
þ.e. innvegið mjólkurmagn miðað
við reiknaða skýrsluhaldsnyt, er
91,0% sem er lækkun frá árinu 2011
þegar hlutfallið var 92,8%. Erfitt er
að skýra þennan mun á milli ára
en ætla má að frávik frá reiknaðri
skýrsluhaldsnyt og svo innvigtun
mjólkur felist í heimanotum og
heimavinnslu. Ekki er þó útilokað
að í einhverjum tilfellum séu
mælingar ekki réttar en erlendis er
miðað við að skoða sérstaklega þau
tilfelli þegar veruleg frávik verða
frá innvigtun miðað við reiknaða
framleiðslu. Taka má sem dæmi að
sé nýtingarhlutfallið undir 85% þá
svarar það til 45.300 lítra á hvern
mjaltaþjón árið 2012, eða sem nemur
um 125 lítra heimanotum á dag allt
árið um kring. Árið 2012 voru alls
9 bú af þessum 105 með reiknaða
nýtingu undir 85% og þar af voru
6 þeirra með nýtingarhlutfall undir
80%. Skoða þarf sérstaklega hvað
kann að skýra þennan mikla mun
en vera má að ofmæld nyt kúa felist
hreinlega í biluðum mjólkurmælum
eða að tilfellið sé einfaldlega að
heimanotin séu óvenju mikil.
14 bú yfir 98% nýtingarhlutfalli
Á hinn bóginn eru óvenju mörg
kúabú sem virðast leggja inn nánast
alla þá mjólk sem skýrsluhaldið segir
að þau framleiði. Oft er miðað við
að fari nýtingarhlutfallið yfir 98%
af skýrsluhaldsnyt megi finna
skýringu á því s.s. vegna þess að
mjólkurmælar dragi úr nyt kúnna
og mæli ekki rétt. Erlendis er afar
óalgengt að nýtingarhlutfall fari
mikið yfir 96% en eðlilega hækkar
nýtingarhlutfallið eitthvað eftir því
sem búin stækka, þar sem mjólk
sem fer í „annað“ en tankinn verður
hlutfallslega minni.
Árið 2012 voru 14 búanna með
nýtingarhlutfallið yfir 98%, sem gera
að meðaltali heimanot upp á 17 lítra
á dag miðað við meðalframleiðsluna
og er þá allt talið. Vissulega er ekki
hægt að útiloka jafn lítil not eða
niðurhellingu mjólkur, en þegar
þetta hlutfall fer yfir 100% er ljóst
að nytmælingin er ekki rétt. Þetta er
einmitt tilfellið fyrir 9 af þessum 105
búum. Hér þarf að skoða sérstaklega
hvað kann að skýra þetta vanmat á
meðalafurðum búanna.
26,4% kúa landsins
Svo unnt sé að áætla heildar
árskúafjölda allra mjaltaþjónabúa
var við þetta uppgjör nauðsynlegt að
setja inn áætlun um fjölda kúa á þau
bú sem ekki taka þátt í skýrsluhaldi.
Var það gert út frá upplýsingum um
heildarinnvigtun búanna í afurðastöð
og svo reiknað meðalnýtingarhlutfall
allra búa á þessi umræddu bú. Svo
var miðað við að þau væru öll með
„meðalkýr“ annarra mjaltaþjónabúa.
Með þessum hætti var hægt að ætla
heildarfjölda árskúa í mjaltaþjónum
árið 2012, en ætla má að fjöldi
þeirra hafi verið 6.785. Sé miðað
við að árskúafjöldinn á Íslandi sé
áþekkur því sem hann var árið 2011,
þ.e. 25.700 kýr (nýrri upplýsingar
ekki aðgengilegar enn) er hlutfall
kúa í mjaltaþjónafjósum 26,4%
og meðalfjöldi á hverju búi 64,6
árskýr. Þar sem að jafnaði eru
1,17 mjaltaþjónar á hverju búi er
því fjöldi kúa á hvern mjaltaþjón
55,2, sem er mjög svipaður fjöldi
og þekkist erlendis.
Mjaltaþjónabú með hærri nyt
Eins og vænta má er meðalnyt kúabúa
með mjaltaþjóna nokkuð hærri
en annarra búa, en skýringin felst
m.a. í tíðari mjöltum. Samkvæmt
skýrsluhaldinu var meðalnytin árið
2012 á landinu öllu 5.606 kg en þegar
búið er að taka skýrsluhaldsafurðir
mjaltaþjónabúanna frá öðrum búum
er meðalnyt þeirra 5.444 en meðalnyt
mjaltaþjónabúanna 6.020 kg. Munar
þarna 10,6%, sem er nokkuð meira
en búast mætti við, en skýra má
afurðamun upp á 6-7,5% með tíðari
mjöltum. Nytmunurinn umfram það
felst í öðrum þáttum, s.s. bústjórn.
Snorri Sigurðsson
Þekkingarsetri landbúnaðarins
í Danmörku
Samantekt þessi byggir á
upplýsingum frá:
Fóðurblöndunni,
VB landbúnaði,
Bændasamtökum Íslands,
Landssambandi kúabænda,
Auðhumlu,
Mjólkurafurðastöð KS,
Samtökum afurðastöðva
í mjólkuriðnaði og
Matvælastofnun.
Kúabúskapur
Kýr eru fl jótar að tileinka sér tæknina og kunna greinilega vel að meta sjálfvirku mjaltaþjónana eða róbotana eins og sumir vilja kalla þá.