Bændablaðið - 14.11.2013, Qupperneq 20

20 Bændablaðið | Fimmtudagur 14. nóvember 2013
Orkumál
Íslendingar hafa möguleika á að vera sjálfbærir í eldsneytisframleiðslu um mjög langa framtíð:
Ekki bara íblöndun, heldur 100% íslenskt
„grænt“ fljótandi eldsneyti
Auknar kröfur um endurnýjanlegt
eldsneyti í Evrópu, gæti reynst
vatn á myllu Íslendinga ef rétt
verður á spöðum haldið. Í nýjum
lögum sem taka eiga gildi 1.
janúar næstkomandi er rætt um
3,5% íblöndun endurnýjanlegra
orkugjafa í eldsneyti. Lengi hefur
þó verið ljóst að hægt er að ganga
alla leið hér á landi og bjóða upp á
100% íslenskt fljótandi eldsneyti.
Tæknin er vel þekkt, prófanir
hafa verið gerðar og ákveðin
þróunarvinna hefur verið í gangi.
Væntanlega er framhaldið þó bara
spurning um kjark og vilja til að
ýta málinu áfram og fjármagn til
að framkvæma hlutina.
Allt sem þarf er lífmassi og raforka
Framleiðsla á dísilolíu og bensíni
með nýtingu á hálmi, heyi eða öðrum
kolefnisríkum lífmassa er vel þekkt
tækni sem Þjóðverjar nýttu sér m.a.
annars í seinni heimsstyrjöldinni.
Þjóðverjar neyddust til að hætta að
mestu innflutningi á olíu í kjölfar
kreppunnar 1929 og hófu að
framleiða hana sjálfir innanlands
úr lífmassa, en þó að mestu úr
brúnkolum. Þjóðverjar vildu vera
sjálfstæðir í eldsneytismálum
sem var meðal annars lykillinn að
hernaðaruppbyggingu þeirra. Til
að ýta undir innanlandsframleiðslu
settu þeir á háa innflutningstolla
á eldsneyti. Árið 1940 voru sex
fyrirtæki í Þýskalandi með 96%
af olíumarkaðnum þar í landi
og framleiddu umtalsvert magn
af innlendu eldsneyti. Þetta
voru Deutsche Erdol, Elwerath,
Wintershall, Preussag, Deutsche
Vacuum, og Brigitta (Shell).
Íslendingar hafa mikið forskot
með sína hreinu raforku
Auk lífmassa þarf mikið af vetni
í slíka framleiðslu. Hér á landi er
auðvelt að framleiða vistvænt vetni
með raforku frá vatnsaflsvirkjunum,
sem Þjóðverjar þurftu að vinna úr
kolum. Þarna væri t.d. afar hentug leið
til að „geyma“ raforku sem framleidd
yrði í óstöðugum rennslisvirkjunum,
sjávarfallavirkjunum eða með
vindorku. Geymslan færi þá fram með
þeim hætti að umbreyta raforkunni í
vetni. Í þetta mætti líka sem best nýta
umframorku í orkukerfi landsmanna
þegar best hentar í stað þess að fara
í verulega áhættusaman útflutning.
Vetnið yrði síðan notað þegar
á þyrfti að halda við framleiðslu á
fljótandi eldsneyti. Það gæti jafnfram
orðið hreinna en það jarðefnaeldsneyti
sem nú er í boði.
Myndi leiða til betri stöðu gagnvart
Kyoto-bókuninni
Brennsla á eldsneyti sem framleitt
yrði úr endurnýjanlegum lífmassa
og að verulegum hluta með hreinu
vetni myndi væntanlega bæta
stöðu Íslendinga gagnvart Kyoto-
bókuninni frá 1992. Ef Íslendingar
gætu framleitt slíkt eldsneyti á allan
sinn bíla- og skipaflota, yrði það
væntanlegaverða skilgreint sem grænt
eldsneyti og þýða verulegan samdrátt
í útblæstri samkvæmt skilgreiningum
Kyoto. Með slíkri framleiðslu myndu
Íslendingar því slá margar flugur í
einu höggi.
Myndi fæða af sér öflugan
efnaiðnað
Grunurinn að þessu er eins og áður
sagði vetnisframleiðsla og síðan
kolun lífmassa í lokuðu kerfi sem
gefur af sér tjöru og hráolíu. Vetninu
yrði síðan bætt í til að framleiða
nothæft eldsneyti og önnur efni.
Vistvænt vetnið skapar þar um
helming orkugildis eldsneytisins.
Þorbjörn A. Friðriksson efna-
fræðingur er sá Íslendingur sem hefur
líklega skoðað þetta einna mest. Hann
hefur m.a. gert kostnaðarlíkan og sett
upp eigin prufuvinnslu með góðum
árangri og vinnur nú að frekari þróun
tilraunabúnaðar til olíuframleiðslu
með vetnisinnblöndun. Samkvæmt
kostnaðarlíkani hans þyrfti að
framleiða umtalsvert magn af olíu ef
hún ein og sér ætti að standa undir
kostnaði. Dæmið lítur aftur á móti allt
öðru vísi og hagstæðar út ef samhliða
yrði lögð áhersla á að framleiða
fjölþættar aðrar dýrar afurðir sem
hægt er að ná út úr slíku vinnsluferli.
Olían sem úr þessu fengist yrði þá í
raun fjárhagsleg aukaafurð. Auk olíu
er hægt að framleiða úr þeim fljótandi
massa sem þarna yrði til, aragrúa
annarra mjög verðmætra efna, þar á
meðal plastefni og ótölulegan fjölda
annarra afurða.
Bændur spiluðu stóra rullu
Samkvæmt upplýsingum sem
Bændablaðið hefur aflað sér gætu
bændur leikið stórt hlutverk við
framleiðslu á lífmassa fyrir slíka
eldsneytis- og efnaverksmiðju. Hér
á landi er mikið ónýtt land fyrir
hendi sem nýta mætti til ræktunar á
tegundum sem annars eru ekki nýttar
til fóðurs eða manneldis. Uppbygging
slíkrar ræktunar tæki þó talsvert
langan tíma og því er talið raunhæfara
að í upphafi yrði mór uppistaðan í
lífmassanum sem notaður yrði. Þar
gætu bændur líka verið leiðandi við
mótekju og þurrkun.
Getum verið sjálfbær um alla
framtíð
Ef mórinn er skoðaður frekar til
framleiðslu á fljótandi eldsneyti búa
Íslendingar við einstakar aðstæður.
Mór er til í gríðarlegu magni hér
á landi og áætlað hefur verið að
hann gæti einn og sér geti nýst til
framleiðslu á fljótandi eldsneyti fyrir
Íslendinga í þúsund ár eða meira.
Með öðrum orðum, Íslendingar
yrðu sjálfum sér nægir um eldsneyti
um alla framtíð. Það er meira en
nokkur önnur þjóð í heiminum getur
státað af. Það sem meira er, gerðir
hafa verið útreikningar sem sýna
að slík eldsneytisframleiðsla gæti
verið mjög vel samkeppnisfær við
jarðefnaeldsneyti í dag. Þá hefur mór
þann kost umfram aðra kolefnisgjafa
að hann inniheldur talsvert af vetni,
sem auðveldar umbreytingu yfir í
fljótandi eldsneyti. Aðferðirnar eru
mjög vel þekkar.
Með aðgerðarleysi eru Íslendingar
örgustu umhverfissóðar
Mór er í eðli sínu endurnýjanleg
auðlind. Mór hefur þó líka þann
galla, líkt og rotnandi skógur, að ef
hann er ekkert nýttur eða kaffærður
í vatni, skilar hann gríðarlegu magni
af gróðurhúsalofttegundum út í
andrúmsloftið. Umbreyting á mó í
olíu, sem skapaði eins hreinan bruna
og hægt er, myndi því draga verulega
úr losun gróðurhúsalofttegunda frá
Íslandi. Það er líkt og hægt er að
gera með brennslu á metangasi úr
ruslahaugum landsmanna. Það er
því mikil ranghugsun falin í því að
með því að með því að gera ekki neitt
í nýtingu eða umhirðu á mómýrum
landsins sem og frekari nýtingu
raforkumöguleika og annarar auðlinda
landsins muni Íslendingar verða
hrein þjóð og til fyrirmyndar hvað
varðar umhverfis- og loftslagsmál.
Þvert á móti mætti allt eins segja að
með aðgerðarleysi í þessum málum
séu Íslendingar einhverjir örgustu
umhverfissóðar á jörðinni.
Sem fyrr segir vinnur Þorbjörn
A. Friðriksson efnafræðingur nú
að tæknilegri þróun hugmynda um
eldsneytisvinnslu úr lífmassa hér á
landi. Áhugasamir geta haft samband
við hann í síma 863-3726.
Hörður Kristjánsson
hk@bondi.is
Þýsk olíuvinnslustöð eftir loftárás í seinni heimsstyrjöldinni árið 1943.
Kröfur um endurnýjanlegt eldsneyti:
Íblöndun eldsneytis verður skylda frá 1. janúar
Ný lög um endurnýjanlegt eldsneyti
í samgöngum á landi eiga að taka
gildi hér á landi 1. janúar 2014.
Markmið laga þessara er að auka
hlut endurnýjanlegra orkugjafa
í samgöngum á landi og draga úr
losun gróðurhúsalofttegunda með
hagkvæmum og skilvirkum hætti.
Hefur innleiðing laganna sætt
talsverðri gagnrýni, að undanförnu,
ekki síst í ljósi þess að fullyrt er að
íblöndun eldsneytis muni leiða til
aukinnar eldsneytiseyðslu og þar
með aukins kostnaðar neytenda.
Lög þessi fela í sér innleiðingu á
tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins
2009/28/EB frá 23. apríl 2009
um að hvetja til notkunar orku frá
endurnýjanlegum orkugjöfum og
niðurfellingu eldri tilskipana.
Í þriðju grein laganna segir:
Söluaðila eldsneytis á Íslandi ber að
tryggja að minnst 3,5% af orkugildi
heildarsölu hans af eldsneyti til
notkunar í samgöngum á öllu landinu
á ári sé endurnýjanlegt eldsneyti.
Frá 1. janúar 2015 skal tryggja
að minnst 5,0% af heildarorkugildi
eldsneytis til notkunar í samgöngum á
landi á ári sé endurnýjanlegt eldsneyti.
Aðeins eldsneyti sem uppfyllir nánari
ákvæði 4. gr. má nota til að uppfylla
þetta skilyrði.
Endurnýjanlegt eldsneyti sem
unnið er úr lífrænum eða ólífrænum
úrgangsefnum sem ekki er unnt að nýta
til manneldis eða sem dýrafóður, svo
sem úr lífrænum úrgangi, húsasorpi í
föstu formi, sellulósa og lignósellulósa,
má telja tvöfalt á við sama magn
annars endurnýjanlegs eldsneytis, til
að uppfylla skilyrði 1. mgr.
Eldsneyti sem flutt er úr landi
telst ekki hluti af heildarorkugildi
eldsneytis söluaðila skv. 1. mgr.
Framselji söluaðili eldsneyti til annars
söluaðila innan lands ber viðtakanda
að uppfylla skilyrðið.
Ráðherra er heimilt að kveða í
reglugerð á um viðmiðunargildi orku
í helstu tegundum eldsneytis í formi
vökva eða gass sem notaðar eru hér
á landi.
Ef hlutfall endurnýjanlegs
eldsneytis er meira en 10% af rúmmáli
eldsneytisblöndu skal slíkt vera
tilgreint með skýrum hætti á sölustað.
Í fjórðu grein laganna segir:
Innlendir framleiðendur eða sölu-
aðilar endurnýjanlegs eldsneytis
skulu sýna fram á að eldsneyti sé
endurnýjanlegt og framleiðsla þess
uppfylli sjálfbærniviðmið sé það
ætlað til notkunar í samgöngum á
landi og notað til að uppfylla skilyrði
3. gr. Það er gert með því að afla
upprunavottorða frá viðurkenndum
útgefendum upprunavottorða eða
sýna með öðrum hætti fram á að
eldsneytið sé endurnýjanlegt og að
sjálfbærniviðmið séu uppfyllt með
framvísun gagna til Orkustofnunar.
Ráðherra er heimilt að setja í reglugerð
nánari skilyrði sem gögn þessi þurfa
að uppfylla.
Ráðherra skal í reglugerð kveða
á um viðmiðanir sem ráða því hvort
framleiðsla lífeldsneytis teljist
sjálfbær. Skulu slíkar viðmiðanir
koma í veg fyrir að framleiðsla líf-
eldsneytis hafi neikvæð áhrif á
mikil væga umhverfishagsmuni,
svo sem líffræðilega fjölbreytni
og kolefnismagn í jarðvegi
og gróðri, og tryggja að losun
gróðurhúsalofttegunda við notkun
lífeldsneytis sé minni en við notkun
jarðefnaeldsneytis.
Stóraukin kornrækt á Íslandi gefur af sér mikið af hálmi sem vel mætti nýta til olíuframleiðslu.