Bændablaðið - 14.11.2013, Síða 45

46 Bændablaðið | Fimmtudagur 14. nóvember 2013
Lesendabás
Raforkusala um sæstreng
Það felst grundvallarbreyting í slíku
verki að leggja raforkustreng til
Evrópu. Þar er um að ræða algjör-
lega nýja tegund af útflutningi, að
flytja úr landi raforku án þess að
hér fari fram frekari nýting hennar
til framleiðslu.
Það er vissulega spennandi og
áhugavert að geta með þessum hætti
sett fleiri stoðir undir útflutning okkar
og efnahag. Áður en að því kemur
þarf þó að fjalla um marga þætti
og ekki síður að svara ákveðnum
grundvallarspurningum um hvernig
við viljum nýta auðlindir okkar. Sú
nýting er í því falin að framleiða orku
með sjálfbærum hætti. Ég vil því fyrir
fram ekki hafna þeirri leið að það geti
bætt og treyst efnahag okkar að taka
upp þessa útflutningsleið.
Í skýrslu sem iðnaðar- og viðskipta-
ráðherra lagði fyrir Alþingi er leitast
við að svara aðkallandi spurningum.
Í henni er fjallað um að með því
að tengjast Evrópu með þessum
hætti megi ná fram mark miðum er
hafa verið sett á meginlandinu um
sjálfbærar orkugefandi auðlindir til að
nýta í þeim heimshluta. Eftirspurn eftir
sjálfbærum orkulindum hefur verið
mjög mikil að undanförnu en það eru
blikur á lofti á orku mörkuðum. Því tel
ég mikilvægt að atvinnuveganefnd
Alþingis, sem fjallar um þetta mál,
fái sérstaka og sjálfstæða skoðun á
framtíðarspá sérfræðinga á orku-
markaði. Við skulum heldur ekki
gleyma að verulegur hluti af því
framboð á svokallaðri grænni orku
er drifið áfram með umfangsmiklu
styrkjakerfi ESB.
Verðum að rýna í stöðu okkar hér
heima
Fólkið í landinu hefur miklar skoðanir
á því hvernig eigi að fara með þessa
auðlind. Ég tel mjög mikilvægt
að við tökum undir þann þátt sem
iðnaðarráðherra hefur lagt áherslu á,
að þjóðarsátt verði að myndast um
þennan sæstreng. Til að slíkt takist
verðum við að rýnaí stöðu okkar hér
heima. Þar á ég við að víða skortir
í sveitum aðgengi að þriggja fasa
rafmagni.
Við verðum að horfa til þátta
eins og að afhendingaröryggi á
raforku hér heima sé ásættanlegt.
Við verðum að horfa til þess að
margir hús eigendur hér heima hafa
ekki aðra kosti en að nota raforku til
að hita húsin sín. Það er gríðarlegur
verðmunur á þeirri orku sem felst
í að nota jarðhita til húshitunar
og annarri orku. Undanfarin ár
hefur flutningskostnaður á raforku
orðið æ sýnilegri og stærri hluti af
orkukostnaði heimila og fyrirtækja.
Við búum við mismunun
Við búum við þann mismun að við
innheimtum hærri flutningskostnað
á raforku í dreifbýli en þéttbýli og
við mismunum í gjaldskrám orku-
kaupanda sem notar rafmagn á
við heilt byggðarlag sem býr í því
sem kallað er dreifbýli umfram
heimilisnotanda sem býr í þéttbýli.
Það er samt sama rafmagnið og sótt er
í virkjanir sem flestar eru í dreifbýlinu
og er flutt til tengistöðva sem eru
nærri þéttbýli. Þó er sú stefna uppi
að okkur finnst allt í lagi að innheimta
meiri flutningskostnað hjá byggðinni
þar sem virkjunin er.
Þetta er eitt af þeim atriðum sem
ég tel einmitt nauðsynlegt að við
ræðum til þess að mynda þá þjóðarsátt
sem iðnaðarráðherra kallaði eftir í
umræðu um orkustrenginn.
Eftir lestur skýrslunnar sem
ráðherra lagði fyrir alþingi og umræðu
sem orðið hefur eftir útkomu hennar
má síst vanmeta raunverulegan
möguleika á því að umræðan leiði til
þess að við treystum stöðu okkar á
orkusölumarkaði og ég tek undir það.
Ef það getur treyst samningsstöðu
okkar er það vel.
Horfum til aukinnar
raforkuframleiðslu
Ég horfi sannarlega bjartsýnum
augum til framtíðar og ég tel reyndar
að við eigum að horfa til þess að
framleiða mun meiri raforku og
selja hana en við gerum nú. Ég tel
líka mikilvægt að við horfum til
annarra kosta í raforkuframleiðslu
en stórvirkjana. Þar nefni ég
sérstaklega virkjunarkosti er felast í
því að nýta það sem stundum hefur
verið kallað bændavirkjanir, en
það eru virkjunarkostir sem felast
í að byggja sírennslisvirkjanir sem
hafa takmörkuð umhverfisáhrif.
Við þekkjum marga slíka kosti og
margar slíkar virkjanir hafa verið
byggðar á undanförnum árum. Þær
gætu einar og sér breytt mjög mikið
búsetumöguleikum úti í hinum
dreifðu byggðum.
Ákvörðun um lagningu sæstrengs
er ekki á næsta leiti – mögulega er það
góður kostur – en óvissan er mjög
mikil ennþá. En til að ná þangað
verðum við að taka til hér heima hjá
okkur.
/Haraldur Benediktsson
Neytendur eiga rétt á að vita
hvaðan varan kemur sem þeir
eru að kaupa; hvort sem um er
að ræða matvöru eða hönnunar-
vöru. Mér finnst ekki rétt að selja
fólki vörur í þeirri trú að varan sé
íslensk, en þegar betur er að gáð
er hráefnið erlent og framleiðslan
fer fram erlendis en umbúðirnar
eru á íslensku og vörumerkið
íslenskt. Einhvers staðar á
umbúðunum, með örsmáu letri,
er hægt að sjá hvaðan varan
kemur.
Made in Iceland
Ég tek dæmi um kjötvörur sem eru
stundum markaðssettar með þessum
hætti. Svona vinnubrögð eru til þess
fallin að blekkja neytendur. Annað
dæmi er lopapeysuframleiðsla,
en hún er mjög vinsæl vara hjá
erlendum ferðamönnum og þeir
telja sig vera að kaupa séríslenska
vöru, merkta „Made in Iceland“.
En það hefur gerst að lopinn sem
notaður er í peysurnar er erlendur,
framleiðslan fer fram erlendis
og því er ekkert íslenskt nema
vörumerkið. Er þetta þá íslensk
vara?
Nota má fánann án
sérstaks leyfis
Nú liggur fyrir Alþingi frumvarp
sem fjallar um að rýmka lög um
notkun á þjóðfána Íslands. Ef slík
lög verða samþykkt heimila þau
notkun fánans við markaðssetningu
á íslenskum vörum án þess að
sérstaklega sé sótt um leyfi til þess.
Undantekning frá þessu er þegar
fáninn er notaður í vörumerki sem
skal skrásetja hjá Einkaleyfastofunni
en þá þarf leyfi ráðherra fyrir notkun
fánans að liggja fyrir. Hugmyndin
er að vörur sem eru íslenskar að
uppruna verði þá vel merktar með
íslenska fánanum. Þetta mál hefur
lengi verið til umfjöllunar og farið
fyrir nokkur þing.
Ályktun Bændasamtaka Íslands
Ýmsir aðilar hafa látið sig málið
varða á þessum tíma, m.a. hafa
Bændasamtök Íslands og Samtök
iðnaðarins sent þinginu umsagnir og
ályktað um mikilvægi þess að unnt
verði að nota þjóðfána Íslendinga til
að auðkenna íslenska framleiðslu.
Íslandsstofa hefur einnig unnið að
undirbúningi málsins, sem og Félag
atvinnurekenda og fleiri.
Umsögn um áður framlagt
frumvarp barst nefndarsviði
Alþingis þann 21. júní 2010 frá
Bændasamtökum Íslands og hún
hljóðar svo:
„Bændasamtök Íslands
fagna framlagningu ofangreinds
frumvarps enda hafa samtökin í
áraraðir beitt sér fyrir því, í samræmi
við ályktanir Búnaðar þings, að
fá almenna heimild til notkunar
þjóðfánans við markaðssetningu
búvara. Þó vilja samtökin benda
á að þau telja ekki ljóst samkvæmt
núgildandi lögum og ofangreindu
frumvarpi til breytinga á þeim, hver
skuli hafa eftirlit með óleyfilegri
notkun þjóðfánans á söluvarning,
umbúðir eða í auglýsingu vöru og
þjónustu. Bændasamtök Íslands
vilja þannig leggja áherslu á
mikilvægi þess að nánari ákvæði
um skilyrði fyrir notkun þjóðfánans
með þessum hætti, verði sett með
reglugerð.“
Hönnun og hefðir
Matar- og menningarferðamennska
nýtur vaxandi vinsælda og því
væri það ekki síður gagnlegt fyrir
erlenda ferðamenn sem áhuga
hafa á innlendri matargerð og
matarminjagripum, sem og íslenska
neytendur, að vörur af íslenskum
uppruna væru merktar með íslenska
fánanum. Þær myndu klárlega vekja
meiri athygli og um leið tryggja
ákveðin gæði.
Í greinargerð með frumvarpinu
eru tekin dæmi um vörur sem
engum blandast hugur um að séu
íslenskar, eins og grænmeti sem er
ræktað á Íslandi, kjöt af íslenskum
sláturdýrum og sjávarfang sem
veitt er í íslenskri landhelgi og
unnið á Íslandi. Flækjustigið sem
ég rak mig á við endurskoðun
þessa frumvarps var skilgreiningin
varðandi hönnunarvörur og hið
sama gildir um hefðbundnar
íslenskar matvörur, sem þó eru úr
erlendu hráefni. Þannig að lausnin
er að hönnunarvara sé hönnuð
og framleidd hér á landi þó að
hráefnið sé erlent, t.d. húsgögn og
fatnaður. Hið sama gildir um vörur
framleiddar skv. íslenskri hefð
eða sem hafa verið framleiddar í
meira en hálfa öld, eins og t.d. Nóa
konfekt, kleinur og slíkt, en þær
yrðu einnig skilgreindar sem vörur
af íslenskum uppruna.
Rétt er að geta þess grundvöllur
þessara skilgreininga og laga-
breytingar er að fánanum sé ekki
óvirðing gerð. Nú er þetta mál til
umfjöllunar hjá Stjórnskipunar- og
eftirlitsnefnd Alþingis og verður
vonandi afgreitt á Alþingi síðar í
vetur.
Silja Dögg Gunnarsdóttir,
3. þingmaður Suðurkjördæmis,
Framsóknarflokki.
Íslenskt, já takk!
Hjálpari og hestamaður –
listamaður og lífskúnstner
Bækur & diskar
Haraldur Benediktsson
Silja Dögg Gunnarsdóttir
Ævisagan Snorri á Fossum
–Hjálpari og hestamaður –
listamaður og lífskúnstner er komin
út hjá Bókaútgáfunni Sölku, en
hinn góðkunni sagnamaður Bragi
Þórðarson rekur hér fróðlega og
bráðskemmtilega ævisögu Snorra
Hjálmarssonar.
Snorri á Fossum er að góðu
kunnur. Borgfirðingar þekkja hann
sem dugandi bónda, hestamann,
gleðimann og leikara, en á
undanförnum árum hefur hann
orðið landsþekktur söngvari og
„hjálpari“. Með því er átt við
hæfileika Snorra til að
koma öðrum til aðstoðar
með ýmsum hætti. Hann
getur fundið vatn í jörðu
með spáteinum, hann sér
óorðna hluti og veitir
hjálp í veikindum og
annars konar erfiðleikum með
stuðningi frá öðrum heimi.
Snorri Hjálmarsson er upprunninn
í Aðalvík á Hornströndum en
fluttist í Andakílinn eftir upp vöxt
og skólagöngu í Reykjavík og á
Hvanneyri. Hann hreppti kóngs-
dótturina, Sigríði Guðjónsdóttur á
Syðstu-Fossum,
hálft ríkið og síðan
allt, eins og í sönnu
ævintýri, og hefur
ríkt þar síðan.
Bragi Þórðarson,
segir í þessari bók
sögu Snorra sem er
allt í senn – fróðleg, umhugsunarverð
og bráðskemmtileg. Hér eru á
ferðinni æviminningar manns með
einstaka hæfileika og jákvæða
lífssýn, manns sem gefur lífinu
lit og er ávallt reiðubúinn að rétta
náunganum hjálparhönd.
Dráttarvélar vítt og breitt um landið
Tókatækni hefur gefið út DVD-
diskinn Dráttarvélar vítt og
breitt um landið. Á síðustu árum
hefur áhugi á að gera upp gamlar
dráttarvélar aukist mikið og æði
stór hópur hefur áhuga á slíku.
Vítt og breitt um Ísland má finna
vélagrúskara. Sumir hafa gert upp
eina dráttarvél, aðrir margar. Við
hittum nokkra fyrir í fyrra og var
gefinn út diskur með þeim.
Eins og nafnið gefur til kynna
var farið vítt og breitt um landið.
Diskurinn er 110 mínútur með 16
innslögum.
Á Vestfjörðum hittum við Deutz-
aðdáendurna Elvar Sigurgeirsson í
Bolungarvík og Guðmund Sigurðsson
á Svarthamri við Súðavík. Við hittum
líka Sæmund Þóroddsson í Dýrafirði
sem sýnir okkur sína vél. Vélagrúskarar
eru á öllum aldri; við ræðum við Almar
Óla 14 ára á Hvolsvelli, sem gerir upp
Deutz, og Inga Þór 12 ára í Borgarfirði
sem er langt kominn í vélagrúskinu.
Enn lengra komnir eru eldri herrarnir
sem hafa athvarf á Finnsstöðum á
Fljótsdalshéraði, en þeir hittast nánast
daglega til að skrúfa og skrafa. Við
skoðum aflmesta traktor landsins og
hittum Jóhann Marvinsson bónda
á Svínabökkum og David Brown
aðdáanda. Vélaáhuginn hefur ýmsar
birtingarmyndir og við hittum tvo
menn sem fara sínar eigin leiðir. Rætt er
við Odd Einarsson, framkvæmdastjóra
Þórs hf., um sögu fyrirtækisins og
Sigurð Skarphéðinsson, sem fylgdi MF
100 línunni úr
hlaði hér á landi
og þjónustaði
þær vélar í
áratugi. Litið
er við á Grund
í Reykhólasveit
og Farmall BMD Super í Bárðardal
skoðaður. Í fróðleikshorninu er
sandblástur kynntur og farið yfir
undirbúning fyrir málningu. Auk þess
er á disknum einstök kvikmynd frá
heyskap á Vesturlandi árið 1957.
Verðið á disknum er 3.600 kr.
m.vsk. og mun salan fyrst og fremst
fara fram í beinni sölu frá framleiðanda
með tölvupósti á tokataekni@gmail.
com og í síma 471 3898. Móttaka
pantana er hafin.