Læknablaðið - 01.06.1968, Side 29

LÆKNABLAÐIÐ
117
hennar og nnnt er nieð notknn minnsta mögulega geislaskammts,
en samt með nauðsynlegum frávikum í rannsóknartækni.
Þá erum við raunar komin að einu grundvallaratriði, sem
ég vil segja, að greini á milli „röntgenmyndatöku“ og röntgen-
rannsóknar: Sérhver einstaklingur krefst sérstakrar nálgunar, og
snúast verður við hverju einstöku tilfelli með tilliti til þess, en
ekki taka nokkrar „standard“-myndir, sem valda endalausum
bollaleggingum í úrlestri og greiningu. Bezta nálgun vandamáls
er að ráðast að því eins nálægt kjarna l)css og auðið er. Eftir
nákvæma íhugun skal sú rannsóknaraðferð valin, sem veitir
mestar líkur til hindandi sönnunar.
Oft hefur það áhrif á val röntgengreiningar til að ráða fram
úr sjúkdómsgreiningarvanda, hvort aðrar rannsóknaraðferðir eru
eða eru ekki aðgcngilegar. 1 mörgum tilfellum skyldi ekki grípa
til röntgenrannsóknarinnar fyrr en aðrar rannsóknaraðferðir
hafa verið reyndar. Gál her ávallt að hafa við rannsóknir á
börnum og ungu fólki, einkum þar sem kynkirtlar lcnda í rann-
sóknarsviðinu, og sérstakrar varúðar ber vitanlega að gæta við
röntgenrannsóknir á vanfærum konum.
Sem dæmi um mátt vanans og gamalla erfðavenja tek ég
röntgenrannsóknir á mjöðmum ungbarna í leit að luxatio coxae
congenita: Víða er mikill fjöldi barna röntgenrannsakaður í grun
um þennan kvilla, en röntgenrannsóknin hefur þar ekkert úrslita-
gildi, þar eð þetta liðhlaup er öruggar greint við klíniska rann-
sókn. Síðan eru börnin meðhöndluð og röntgenrannsóknir endur-
teknar, stundum um árabil, en mikill vafi hlýtur að leika á nauð-
syn þeirra. Svipuðu máli gegnir raunar um annan bæklunarsjúk-
dóm harna, en það er coxa plana.
Geislun móðurinnar fyrstu þrjá mánuði meðgöngutímans,
meðan sérgreining vefja stendur sem hæst, getur valdið van-
skapnaði, en í bezta tilfelli fósturláti, ef fóstrið er í geislasviðinu
Við dýratilraunir hafa fengizt fram fósturvanskapningar mcð
því að gefa 15 rad í einum skammti. Eitt rad er líffræðileg mæli-
eining, mjög nálægt 1000 milliröntgen. 1 nokkuð stórri athugun,
sem við höfum gert hér á deildinni á „upplýsingagildi“
„urografi“-rannsókna með mismunandi skuggaefnum, höfum við
einnig gert geislamælingar við þessar rannsóknir. Þessar mæling-
ar, sem gerðar hafa verið með aðstoð Guðmundar S. Jónssonar
geislaeðlisfræðings, hafa sýnt, að urographia gefur að meðaltali
hjá okkur kynkirtilskammt um 800 milliröntgen eða minna en
eitt rad. Áðurnefndur tilraunaskammtur er því margfalt meiri tn