Fréttatíminn - 30.12.2010, Blaðsíða 38

Julian Assange, stofnandi Wikileaks,
segist hafa gert samninga um útgáfu
bókar fyrir eina og hálfa milljón dala
til að koma sér upp sjóði til mál-
svarna fyrir dómstólum. Bókin verður
væntanlega einhvers konar ævisaga
þótt Assange segist ekki hafa mikinn
áhuga á skrifunum. Tekjur af út-
gáfunni verði að koma til svo halda
megi Wikileaks á floti og verjast
lögsóknum. Lögfræðiþjónusta hafi
þegar kostað hann mikið. Níutíu og
fjórar millur fær hann fyrirfram hjá
Alfred Knopf, en Canongate borgar
tæplega 60 milljónir króna fyrir
breska réttinn. Þá er allur annar
réttur eftir. -pbb
Réttur á Assange seldur
 LesmáL UmfangsmikiLL iðnaðUr
e r þetta ekki jólabókin í ár?“ sagði maðurinn og velti Bókatíðindum milli handanna. Honum hefnd-
ist þegar hann fékk þann álitlega grip
í pakka á aðfangadagskvöld. Því var
spáð skömmu fyrir hátíðir að útgáfu-
iðnaður bóka í landinu velti nærri fimm
milljörðum á þessu ári. Það eru margir
skapandi hugar sem koma að þeirri fram-
leiðslu áður en til iðnaðarpartsins kemur,
margir sem vinna mikið fyrir lágt kaup
í von um góða sölu og arð. Fáir af þeim
njóta til þeirra verka styrkja: „Framlög
ríkisins til íslenskrar bókaútgáfu hafa
verið ómarkviss, tilviljanakennd og póli-
tísk,“ segir formaður útgefendafélagsins
í fyrrnefndum bókatíðindum. Íslenskur
bókaiðnaður byggir á mörgum þeirra
sem þingmannsaulinn að vestan vildi
að fengju sér almennilega vinnu: lista-
mönnum.
Skáldsagan er jafnan fyrirferðarmest
í athygli almennings þótt ýmiss konar
önnur rit keppi um hylli kaupenda: Stóra
Disney matreiðslubókin keppti lengi vel
við afþreyingarsögur íslenskra höfunda
um efsta sæti sölulista, sjónvarpsstjörn-
ur úr eldhúsþáttum áskriftarstöðvar sátu
lista ofarlega og nýlegt fyrirbæri í ís-
lenskri bókaútgáfu, hnakkabókin, tilbú-
inn skyndibiti þeirra sem vilja búa sér til
frægðarpersónu sér til framfæris að sið
Paris Hilton, varð til í smiðjum snjallra
kauphéðna með útgáfuvörur.
Nýir útgefendur á sviðinu
Fyrirferð nýrra útgefenda var líka at-
hyglisverð: Jón Axel Ólafsson með leifar
Eddu-draumsins eykur hlut Disney-fram-
leiðslu á markaði, Stóra Matreiðslubókin
var reyndar íslensk framleiðsla frá upp-
hafi til enda og er nú að verða útflutn-
ingsefni. Á sama tíma er Jón að teygja sig
í útgáfu þýddra bókmennta og er fyrstur
manna að hefja útgáfu stafrænna bóka.
Jónas Sigurgeirsson er snúinn úr
faðmi bankaundranna í sitt gamla fag
og ryður sér rúm á sölulistum með kæn-
lega hugsuðum prentgripum. Hugleikur
Dagsson færir út kvíarnar með endur-
útgáfu eldri barnabóka í bland við eigin
höfundarverk. Kristján B. Jónasson og
hans íseyja virðast ætla að lifa af sam-
fellda útgáfu dýrra prentgripa og Opna
er enn að. Reynt fólk af ólíkum sviðum
er komið til starfa í útgáfu þar sem fyrir
eru á fleti eldri menn.
Reyndar er það svo að eldri forlög virð-
ast standa í stað. Mikil bólga í útgáfuum-
svifum JPV og tengdra forlaga er síst að
dvína og nágranni þeirra Bjartsfjölskyld-
an er söm við sig. Mörg útgáfufyrirtæki
virðast í raun vera einhvers konar ein-
yrkjablús. Mörg smærri fyrirtæki eru
skelfing ólánleg í frágangi prentgripa,
ofurseld umbrotsforritum í höndum
skussa. Það er skelfilegt að fletta yfir
þýddar barnabækur í bókatíðindum og
sjá hve stór hluti af þeim er drasl.
Fornir máttarstólpar
Nú svo er hin merka kjarnastarfsemi:
Lærdómslistaritin, Háskólaútgáfan,
Sögufélagið – þessir fornu máttarstólp-
ar. Það er merkisviðburður að Morkin-
skinna skuli loks komin á prent fyrir
íslenska lesendur. Ný rit í Lærdómsrit-
unum eru öll merkileg, fimmtánda og
sextánda bindið í hinni myndarlegu
röð um Kirkjur Íslands eru komin, að
ógleymdum þýðingum á verkum Ar-
tendt, Freud og trúleysingjans Dawkins
– og andmælarit við kenningum hans.
Margar bækur um myndlist, ljósmynda-
bækur, ritgerðasöfn og söguleg rit af
hreyfingum og héraði.
Af þessu má ráða að bókaiðnaðurinn
í landinu er fjölbreytilegur og marg-
greina. Vaxandi útgáfa á innlendum
og erlendum afþreyingarverkum sýnist
ganga upp. Hlutur vandaðri bókmennta-
verka í kilju eða mjúku bandi er óljós-
ari þótt liðinn sé tími hinnar innbundnu
bókar sem blætiskenndrar vöru. Sumir
útgefendur réðust í að gefa út í tvennu,
kilju og hörðu bandi, nýjar skemmti-
skáldsögur. Á sama tíma sést greinilega
að gjafabókamarkaður í stærri verkum
er að styrkjast, fermingar, giftingar og
afmæli heimta sitt. En forgengileiki bóka
verður æ ljósari þegar litið er yfir mark-
aðinn: eldri bækur má fá fyrir lítið, bóka-
söfn sem voru liðinni kynslóð stöðutákn
um farsæld, þekkingu og smekk eru nú
einskis virði og margt prentið fer fyrir lít-
ið. Ógnir nýrra miðla eru að nálgast, les-
ið upphátt af diski eða úr niðurhali fyrir
þann sem er ekki vel læs eða vanur lestri
og það er á milli tíundi partur og fimmt-
ungur allra fullorðinna og fer sá hópur
stækkandi. Svo er lesmál í stafrænu
formati fyrir þá sem vilja lesa af skjá eða
skinnu Ipods eða Kindle. Þau kerfi verða
fyrirferðarmeiri og munu um síðir leysa
pappír af að einhverju leyti – þótt líklega
verði það fyrst í því formi sem þú heldur
nú á – eða hvað viltu borga mikið fyrir að
lesa daglegar fréttir á pappír?
38 bækur Helgin 30. desember 2010-2. janúar 2011
 BókardómUr LífsLeikni og dömUsiðir
Af þessu má
ráða að bóka­
iðnaðurinn
í landinu er
fjölbreytilegur
og marg­
greina. Vax­
andi útgáfa
á innlendum
og erlendum
afþreyingar­
verkum
sýnist ganga
upp. Hlutur
vandaðri bók­
menntaverka
í kilju eða
mjúku bandi
er óljósari
þótt liðinn sé
tími hinnar
innbundnu
bókar sem
blætiskenndr­
ar vöru.
gUnnar í 5. sæti
Ævisaga Gunnars
Thoroddsen eftir
Guðna Th. Jóhann-
esson er þéttar 652
blaðsíður en það kom
ekki í veg fyrir að hún
fór í 5. sætið yfir mest
seldu bækur ársins.

Lífsleikni
Egill Einarsson
118 bls. Bókafélagið
Bækur
Páll Baldvin Baldvinsson
pbb@frettatiminn.is
Stéphane Hessel er þjóðkunn hetja úr andspyrnuhreyfingunni
frönsku á stríðsárunum og 93 ára öldungur. Í haust sendi hann frá
sér ritgerð sem skaust inn á franska metsölulistann: Indignez-vous
(Sýnið vanþóknun). Nú berst hann um efsta sæti listans við sjálfan
meistarann, Michel Houellebecq, sem á þar nýja skáldsögu: La carte
et le territoire (Landakortið og umráðarsvæðið).
Hessel kallar í ritgerð sinni eftir samstöðu andstöðuhreyfingarinnar.
Hann harmar hlut þeirra lægst settu í frönsku samfélagi, inn-
flytjenda, pressunnar, sem búi við þöggun, hinn sorglega hlut palest-
ínsku þjóðarinnar og hvernig landið sé misnotað í hagnaðarskyni.
Menn þakka vinsældir ritgerðarinnar þeirri megnu óánægju sem nú
kraumar í Frakklandi með þjóðarhag og stjórn Sarkozys. Búist er við
að ritgerðin seljist í milljón eintökum og er að vænta þýðinga á henni
á önnur Evrópumál. -pbb
Frönsk öldungaráð
„Helst einhver frægur,“ segir Egill Egilsson, rit-
höfundur og íslenskt mini-seleb. Hann sendi frá
sér fyrir jól bráðskemmtilega bók um hegðunar-
vandamál ungra karla, reyndar þriðja ritið sem
hann kallaði af alkunnu lítillæti og hófsemi Ís-
lenskt öndvegisrit Gillz. Þar hnýtir hann nokkr-
um sinnum í annað íslenskt mini-seleb eins og
hann kallar hana, Tobbu Marinós, sem á sama
forlagi átti líka kennslubók um lífshætti fyrir
ungar konur. Báðar bækurnar eru blanda af
gamni og alvöru og merkilegar sem einhvers
konar vitnisburður um hugsunarhátt höfund-
anna, meðhöfunda þeirra – sem reyndar er ekki
getið þótt Gillz hafi hreinskilni og heiðarleika til
að viðurkenna að hann hafi nú ekki skrifað þetta
allt sjálfur – og þá tíma sem við lifum. Á markaði
fyrir jólin var Bók fyrir forvitnar stelpur eftir
þær Tómasdætur, Kristínu og Þóru, en Sóley
systir þeirra fær þá umsögn hjá Gillz, ásamt
Yrsu Þöll rithöfundi, að þær fíli „líkamshár“ á
öllum stöðum líkamans, sem Gulldrengurinn
gerir ekki: Hann rakar sig allan til að sýnast
með 3% minni fitu en hann ber. Hann verður
að sýnast.
Um það snúast bækur þeirra Tobbu og Eg-
ils; sýndarmennsku. Bæði setja lífsspeki sína
fram með töffaralegu og opinskáu málsniði,
vænum slurk af stórkarlalegri gamansemi,
ýkjum og gusu af nöfnum þekktra einstak-
linga úr þröngum og fámennum hópi sýndar-
mennskufólks á Íslandi. Bæði hafa lifandi og
sumpart hressilegan málfarsstíl þótt þar vaði
á súðum grunnhyggni, útlitsfordómar og ein-
skær kjánaháttur. Réttlætingin er vitaskuld sú
að þetta sé allt í góðum gír og til þess eins að
hafa gaman af, bólbragðaleiðarvísir Gillz og
þynnkumeðul Tobbu munu væntanlega fylgja
þeim fram á fullorðinsár og sá tími mun koma
að þau munu svitna létt yfir æskubrekum
sínum hvar sem þau eru vel rökuð. Víst mætti
kalla skrif þeirra fordómavilpu en sá hinn
sami yrði fljótt afgreiddur af þessum þjónum
sýndarmennskunnar sem leiðindagaur – það
má engan henda. -pbb
Hver áttu að vera? Bókaútgáfubrjálæðið
Eldri forlög, nýir útgefendur, þýtt drasl fyrir börnin, hnakkabækur og fornir máttarstólpar;
fjölbreyttur útgáfuiðnaður landsins veltir yfir fimm milljörðum króna.
Bókaútgáfa er
talin velta nærri fimm
milljörðum á þessu ári.
Ljósmynd/Hari

dömusiðir
Þorbjörg Marinósdóttir
128 bls. Bókafélagið