Læknablaðið - 15.08.1985, Blaðsíða 5

LÆKNABLAÐIÐ 1985; 71: 193-8
193
Helgi Kristbjarnarson, Hallgrímur Magnússon, Guðmundur I. Sverrisson, Eiríkur Örn
Arnarson, Tómas Helgason
KÖNNUN Á SVEFNVENJUM ÍSLENDINGA
INNGANGUR
Þegar læknir þarf að meta eðli svefntruflana
sjúklings er fátt eins mikilvægt og að hafa
skýra mynd af því hvað eðlilegt getur talist.
Þótt svefnvenjur fólks hafi verið kannaðar
nokkuð erlendis (1, 2, 3, 4), fer því fjarri að
hægt sé nota þær sem einu viðmiðun við mat
á sjúklingum hér á landi. Kemur þar margt til;
ólíkur vinnutími, ólíkur sólargangur, önnur
stilling klukku og jafnvel ólíkt geðslag fólks.
Með auknum kröfum um markvissa
meðferð svefnsjúkdóma hefur aukist þörfin á
að svefnvenjur þjóðarinnar séu vandlega
kannaðar. Helsta könnun sem gerð hefur
verið hér fram að þessu er sú sem Ríkisút-
varpið lét framkvæma 1982 (5), en sú könn-
un er mjög takmörkuð og ekki gerð í læknis-
fræðilegum tilgangi. í því skyni að fá glögga
mynd af svefnvenjum íslendinga var því á-
kveðið að gera bréflega könnun sem náð
gæti til marktæks hóps íslendinga.
Könnuninni má skipta í tvo meginþætti,
spurningalista og svefnskrá. Spurningalistinn
hafði að geyma um þrjátíu spurningar sem
flestum mátti svara með því að krossa við
tiltekna valkosti. Svefnskráin var færð dag-
lega og sýndi svefntímann undanfarandi
nótt. Af niðurstöðum má ráða að svefntími og
svefnvenjur eru með nokkuð öðrum hætti
hér en tíðkast með sumum öðrum þjóðum.
AÐFERÐIR
Könnunin náði til einstaklinga sem fæddir
voru 1962 eða fyrr og voru því um eða yfir
tvítugt þegar hún var gerð. Könnunin fór fram
í október 1982 og var síðan endurtekin í júní
1983, en svör bárust á nokkurra mánaða
tímabili. Úrtakið var í fyrstu ákveðið eitt
þúsund manns (tafla I), valið af handahófi úr
þjóðskrá. Raunverulegt úrtak reyndist
nokkru minna, þar eð þjóðskráin miðast
við næstliðinn 1. desember, og varð því að
Frá geðdeild Landspítalans. Barst ritstjórn 20/02/1985.
Samþykkt og sent í prentsmiðju 10/04/1985
nota nær ársgamla útgáfu hennar. Nokkrir
höfðu látist eða flutt og fundust ekki. Spurn-
ingalistar og svefnskrár voru send í pósti og
eitt ítrekunarbréf sent til þeirra sem ekki svör-
uðu innan fjögurra vikna.
Öll úrvinnsla var tölvuunnin, spurninga-
listar færðir í gagnagrunn, og svefnskrár voru
lesnar með punktagreini (digitizer), með
aðferð sem sérstaklega var þróuð fyrir þessa
könnun og nánar er Iýst annars staðar í þessu
blaði (6).
Svarprósentan 63% var heldur í lægra lagi,
en þetta er algengt vandamál við svona
kannanir hérlendis. Til að kanna hvort sá
hópur sem ekki svaraði væri frábrugðinn
hinum sem svaraði, var hópurinn skoðaður
með tilliti til kynskiptingar og búsetu þ.e.
hvort fólk bjó á höfuðborgarsvæðinu eða
Akureyri annars vegar, eða hvort það bjó
annars staðar á landinu hins vegar. í þriðja
lagi var kannað hlutfall fólks yfir sextugt í
hópnum sem ekki svaraði. í öllum þessum
atriðum var hlutfall fólks nánast það sama og
í úrtakinu, þ.e. skeikaði minna en 3%, sem
bendir til þess að svarhópurinn sé nægilega
rétt úrtak. Við svipaðar kannanir erlendis
hefur þó fundist viss munur á þeim sem svara
og þeim sem ekki svara, t.d. hvað varðar
greind og þjóðfélagsstöðu (7).
Til að kanna nánar nokkur atriðanna sem
fram komu í könnun okkar, var gerð viðbót-
arkönnun með þeim hætti, að höfð var
samvinna við fyrirtækið Hagvang um vissar
spurningar sem fylgdu með í mánaðarlegri
TAFLA I
ÚRTAKSTAFLA
Upphaflegt úrtak......................... 1000
Svör bárust................................ 630
Nýtanlegir spurningalistar................ 584
Nýtanlegar svefnskrár..................... 541
Seinna úrtak............................... 590
Nýtanlegir spurningalistar................ 328
Nýtanlegar svefnskrár..................... 298