Læknablaðið - 15.09.1985, Síða 44

242
LÆKNABLAÐIÐ
ræða mismunandi aldursdreifingu eða sjúk-
dómsmynstur ræðst rúmanotkun fyrst og
fremst af rúmaframboði og ástandi heilsu-
gæslu.
Sjúkrarúmaþörf er því ekki föst reiknanleg
stærð, heldur mótast notkunin af þjónustu-
framboði utan sjúkrahúsa á félags- og heil-
brigðissviði. Sé sjúklingaflæði ekki stýrt með
ákveðin markmið í huga, þá stjórnast það af
sjálfu sér eftir þeim farvegi, sem opinn er
hverju sinni. Það er þó unnt að stýra flæðinu
með því að opna nýjan farveg, eins og fram
kemur í eftirfarandi rannsóknum.
Kekki (4) kannaði samband allra fanga
(resources) heilbrigðisþjónustunnar í Finn-
landi annars vegar og hvernig þau væru notuð
hins vegar. Rannsóknin var þversniðsathug-
un, sem tók til ársins 1977, en þá voru fimm ár
Iiðin frá því að heilbrigðisþjónustulög Finna
tóku gildi.
Rannsóknin sýndi, að þjónusta almennra
lækna á heilsugæslustöðvum hafði aukist til
muna, en jafnframt hafði afnot dýrrar
sjúkrahúsþjónustu dregist saman, bæði á
legu- og göngudeildum. Þrátt fyrir aukið
framboð læknisþjónustu, sem átti sér stað
með uppbyggingu heilsugæslustöðvanna,
hafði heildarsókn sjúklinga til lækna aðeins
aukist óverulega, því aðsókn að göngudeild-
um og til sjálfstætt starfandi lækna hafði
minnkað. Einnig kom í ljós, að fjölgun lækna
á heilsugæslustöðvum, hafði leitt til beinnar
útgjaldalækkunar. Rannsóknin sýndi, að
breyting á nýtingarmynstri er mest háð fjölda
lækna sem starfa á heilsugæslustöðvum.
Flöfundur reiknaði út breytingar á notk-
unarmynstri heilbrigðisþjónustunnar í Finn-
Iandi á einu ári miðað við:
1. Viðbótarstöðu læknis á heilsugæslustöð.
2. Viðbótarstöðu heilsuverndarhjúkrunar-
fræðings.
3. Viðbótarrúm á hjúkrunarheimili í tengsl-
um við heilsugæslustöð.
4. Viðbótarrúm á langlegudeild.
5. Viðbótarrúm á deildarsjúkrahúsi.
Áhrif viðbótarstöðu læknis á heilsugæslustöð
voru eftirfarandi:
1. Fjölgun heimsókna til heilsugæslulæknis
um 2846, þar af 608 vegna heilsuverndar.
2. Fækkun heimsókna til sjálfstætt starfandi
Iækna um 1332.
3. Fækkun heimsókna á göngudeildir
sjúkrahúsa um 1201.
4. Fækkun innlagna á deildarskipt sjúkrahús
um 106.
5. Fækkun legudaga á sjúkrahúsi um 476.
6. Fjölgun legudaga á hjúkrunarheimili í
tengslum við heilsugæslustöð um 7,5.
Kostnaðarútreikningur á þeim breytingum
sem hér er getið, sýndi árlegan sparnað sem
nam 148,700 finnskum mörkum (svarar til
959.000 íslenskrakrónaágengi 2. apríl 1985).
Rannsóknir frá Nýja Sjálandi (7), Ástralíu
(8), Bandaríkjunum (14, 15, 16, 17) og ísrael
(18) sýna að innlagnartíðni lækkar við til-
komu heilsugæslustöðva eða fjölgun heimilis-
lækna.
Fyrir allmörgum árum var mikið rætt um
vandræði slysadeilda og bráðamóttöku
sjúkrahúsa vegna þess mikla fjölda sjúklinga,
sem leituðu þangað með vandamál, sem fyrst
og fremst tilheyra heimilislæknum. Ýmsir
hafa rannsakað þetta fyrirbæri og komist að
því, að það mátti helst skýra með skorti á
heimilislæknisþjónustu (19, 20, 21,22, 23, 24,
25).
Þegar starfsemi slysadeildar Borgarspítal-
ans er athuguð, má sjá, að þessi þróun hefur
einnig átt sér stað hér álandi (25). Milli áranna
1968-1984 fjölgaði þeim, sem leituðu til
slysadeildar um 96%, eða úr 20.203 í 39.601.
Enn meira fjölgaði þeim, sem leituðu til
deildarinnar vegna annars en slysa, þ. á. m.
kvilla, sem eru venjulegt viðfangsefni heimil-
islækna. Árið 1970 komu 4245 einstaklingar
af þessum sökum en 11.931 árið 1983 eða
181 % aukning.
Þar sem skortur á heimilislæknum er
mestur, fær sjúkdómsmynstur þeirra, sem
heimsækja bráðamóttökur, sama svip og
gerist á heilsugæslustöðvum (20, 21,22, 23). í
rannsókn sinni á notendum bráðamóttöku í
Stokkhólmi fann Guðjón Magnússon (22), að
af úrtaki rúmlega 1000 íbúa, sem bjuggu á
starfssvæði vanbúinnar heilsugæslustöðvar
sóttu 30°/o úrtaksins bráðamóttöku
sjúkrahúsa á 15 mánaða tímabili. Á sama
tíma heimsóttu 17% heimilislækni. Af þeim,
sem Ieituðu til slysadeildarinnar, komu ein-
ungis 17% vegna slysa en milli 34% og 64%
voru með kvartanir, sem hefði mátt leysa hjá
heimilislækni, eftir því hvaða viðmiðun er
notuð.