Læknablaðið - 15.01.1986, Blaðsíða 15

LÆKNABLAÐIÐ 1986; 72: 9-13
9
Gunnar Herbertsson, Gunnlaugur Snædal, Stefán Helgason
LEGBRESTIR Á ÍSLANDI 1950-1982
INNGANGUR
Legbrestur er sjaldgæfur á nútíma fæðinga-
stofnunum en þeim mun alvarlegri vegna þess
lífshættulega ástands, sem skapast fyrir
móður og barn. Sérstaklega eru horfur
slæmar fyrir fóstrið og er burðarmálsdauði
mjög hár.
Legbrestur er ennþá mikið vandamál meðal
þróunarþjóða, þar sem fæðingastofnanir eru
fáar og skortur er á sérþjálfuðu starfsliði. Má
nefna að í Úganda hefur tíðni legbrests verið
um einn á hverjar 109 fæðingar og samsvar-
andi tíðni frá Nígeriu 1:112 (1,2). Tíðni á
Vesturlöndumerábilinu 1:1034til 1:6673. Þá
er átt við fullkominn legbrest (ruptura com-
pleta) (3, 4, 5, 6, 7).
Ákveðið var að kanna tíðni legbrests á
íslandi tímabilið 1950-1982. Þetta tímabil var
valið með hliðsjón af því, að Fæðingadeild
Landspítalans tók til starfa á miðju ári 1949
og upplýsingar því fyllri frá þeim tíma.
Samkvæmt skilgreiningu kallast það leg-
brestur þegar leg brestur í þungun við 28. viku
meðgöngu eða síðar. Því eru ekki talin með
þau tilvik, þegar rof kemur í legvegg við
aðgerðir (perforatio), svo sem útsköf og
fóstureyðingar. Gliðnun í öri (dehiscence)
getur fundist við endurtekna keisaraskurði.
Þá er rof ekki fullkomið og fósturhimnur og
lífhimna ásamt örvef hindra að fóstrið fari út
í kviðarhol. Þetta ástand leiðir ekki til
blæðinga og áhætta fyrir móður og fóstur er
svipuð og við venjulega keisaraskurði. Þar
sem ófullkomnir legbrestir leiða ekki til
mæðra- og burðarmálsdauða og geta fundist
af tilviljun við endurtekna keisaraskurði, eru
þeir yfirleitt ekki skráðir sem legbrestir hér á
landi nema i undantekningartilvikum. Væri
þessi flokkur tíundaður leiddi það til óeðlilega
lágra tíðnitalna um mæðra- og barnadauða
við legbresti. Höfundar fundu aðeins tvö
tilvik ófullkomins legbrests á íslandi, sem
bendir til vanskráningar á slíkum tilfellum.
Frá Kvennadeild Landspitalans. Barst ritstjórn 15/08/1985.
Samþykkt og sent í prentsmiðju 25/09/1985.
Þeim var sleppt við úrvinnslu og verður því
einungis fjallað um fullkominn legbrest í
þessu yfirliti.
Niðurstöður annarra höfunda, sem vitnað
er til, voru samræmdar þannig að ekki var
tekið tillit til fjölda örgliðnana (dehiscence),
sem annars voru taldar með í tíðnitölum um
legbresti í sumum uppgjörum.
EFNI OG AÐFERÐIR
Kannaðar voru fæðingabækur ásamt gögn-
um Fæðingadeildar Landspítalans og fæðing-
artilkynningar, einnig heilbrigðisskýrslur
(tafla XIV), og bréflegar fyrirspurnir voru
sendar sjúkrahúsum út á landi. Að fengnum
afritum af sjúkraskrám og læknabréfum
ásamt persónulegum upplýsingum frá lækn-
um um einstök tilfelli, voru gögn unnin
með tilliti til aldurs, fyrri fæðinga, orsaka,
einkenna, greiningar og meðferðar. Reynt var
að draga fram þá aðalþætti, sem orsaka
legbrest. Þar sem upplýsingar og sjúkraskýrsl-
ur voru ófullnægjandi og ónákvæmar fram-
an af öldinni, var ákveðið að vinna úr
tilfellum, sem orðið hafa frá upphafi árs 1950
til ársloka 1982.
Stuðst var eftirfarandi flokkun úr SCIAR-
RA, Gynecology and Obstetrics (8).
1. flokkur: Legbrestur vegna örs í legi eftir
keisaraskurð eða annarra aðgerða á legi.
2. flokkur: Legbrestur, þar sem ekki er til
staðar gamalt ör, en ytri áverkar eða þættir
valda rofi.
3. flokkur: Sjálfkrafa legbrestur, leg án örs,
ekki þekktir ytri áverkar eða þættir, sem
geta valdið rofi.
NIÐURSTÖÐUR
Á tímabilinu 1950-1982 varð 21 legbrestur á
íslandi, heildarfjöldi fæðinga var 147.843.
Þannig varð einn legbrestur miðað við hverjar
7040 fæðingar.
Meðalaldur kvenna var 33,3 ár (22-44 ára)
og 14 konur voru 30 ára eða eldri.