Læknablaðið - 15.01.1986, Blaðsíða 39

LÆKNABLAÐIÐ
21
»Eru nokkrar konur á þínu !andi«, segir
konungur, »sem þér sé eftirsjá að ?«
Hann svarði: »Svo er, herra«.
Konungur mcelti: » Vertu eigi hugsjúkur um
það. Farþú út straxþegar vorar. Mun égfáþér
fé og bréf mitt með innsigli til þeirra manna,
sem ráða og ekki vœnti ég þess, að þeir láti
ekki undan vinmælum eða ógnarorðum
mínum, að gifta þér konuna«.
ívar svaraði: »Eigi má svo vera«.
»Þannig má það a/ls ekki vera«, segir
konungur. »Ég segi ennfremur, að þó annar
maður eigi hana, þá mun ég þó ná henniþér til
handa, ef ég vil«.
Ivar svaraði: »Þunglegar er málinu farið,
herra. Bróðir minn á nú konuna«.
Þá mælti konugur: »Hverfum þarfrá«, seg-
ihann. »Sé ég þá annað ráð. Eftir jólin mun
égfara til að sitja veislur, og far þú með mér
og muntu þar sjá margar kurteisar konur, og
ef þær eru ekki konungbornar, þá mun ég fá
þér einhverja.«
fvar svaraði: »Mál mitt liggursvo þunglega
á mér, að jafnan er ég sé fagrar konur, þá
minnirþað mig á þessa konu og er æ því meiri
minn harmur«.
Konungur mælti: »Þá mun ég gefa þér
nokkur forræði og eignir, eins og ég bauð
fyrr, og getur þú haft ánægju af þvi«.
Ekki vildi hann það.
Þá mœlti konungur: »Vandast nú málið,
því að ég hefi leitað úrlausnar af fremsta
megni. Og er nú eftir einn hiutur og er sá
alllítils verður hjá þessum, er ég hefi boðið
þér, en þó er ekki að vita, hvað helst hlýðir.
Kom þú nú hvern dag, er borð eru uppi og ég
er ekki að fást við nauðsynjamál, og mun ég
hjala viðþig. Við skulum ræða um konuþessa
alla vegu, sem þú vilt og þér kemur í hug, og
mun ég gefa mér tóm tilþess, þvíaðþað verður
stundum, að harmur manna verður léttari,
þegar um er rætt. Og það skalþessu fylgja, að
aldrei skaltu gjaflaus fara frá mínum fundi«.
ívar svaraði: »Þetta vil ég, herra og haf
þökk fyrir eftirleitunina«.
Og nú geraþeirjafnan svo, er konungursat
ekki yfir öðrum vandamálum, að ívar talaði
oft við hann um þessa konu. Og þetta ráð
dugðiþvíað harmur ívars bættist vonum fyrr.
Tók hann gleði sína á ný og var gamansamur
og léttur í lund, eins og hann hafði áður verið.
Og er hann (áfram) með Eysteini...
Þið tókuð trúi ég eftir því, að uppástunga
konungs, sem dugði, var þessi: »Við skulum
rœða um konu þessa (daglega) alla vegu, sem
þú vilt og þér kemur í hug. . ..« Með þeim
orðum er hann að lýsa svonefndum frjálsum
hugrenningatengslum, sem er sú meginuppi-
staða sálkönnunar, sem veitir fullt frelsi til
»að ræða allt sem manni kemur í hug«, eins og
Freud orðaði það nær átta öldum síðar. Freud
mælti samt ekki með því, að umbuna sál-
kannaranum, (þeim sem er að kanna sál sina
eins og ívar gerði), með gjöfum. í þessu tilviki
mætti ef til vill álíta, að með gjöfum sínum
hafi konungur verið öllu fremur að launa hin
snjöllu kvæði ívars, sem allvíða er vitnað til,
meðal annars í Heimskringlu Snorra Sturlu-
sonar.
Alúðlegur lækningamáttur konungs kemur
skýrast í ljós, þegar hann hlýðir á ívar af
nærfærni, dag eftir dag, með stöðuglyndum
áhuga og innlifun, sem með sanni létti á
þunglyndi hans og öðrum vandamálum. En
við það »bættist harmur hans vonum fyrr«.
Hvað sem annað varðar, þá lánaðist konung-
inum að aflétta þunglyndinu með aðferð, sem
við myndum nú kalla sállækningu með
sálkönnunarhætti.
Viðhorf konungs til kvenna og þjóðveldis
íslands kemur fram í því, að hann telur sig
mega ráðstafa jafnt, íslenskum sem norskum
konum, hvað sem konunum og ráðamönnum
í þeim löndum finnist um það. Vafalaust
mótaðist viðhorf hans í þeim efnum meira af
tíðarandanum, en af Iundarfari hans. Sam-
kvæmt sögulegri heimild Heimskringlu (2),
var Eysteinn konungur Magnússon óvenju
gjörvulegur og gæfulegur maður. Var hann
allt í senn: »Maður inn fríðasti sýnum,
bláeygur ok nokkuð opineygur, bleikhár ok
hrokkinhár, ekki hár meðalmaður, spekingur
að viti, að öllu fróður, lögum ok dæmum ok
mannfræði, ráðsnjall ok orðspakur og inn
snjallasti, manna glaðastur og lítillátastur,
hugþekkur ok ástsæll allri alþýðu« (2).
HEIMILDIR
1. íslendinga sögur XII. Árnesinga sögur og Kjalnes-
inga. Guðni Jónsson bjó til prentunar. Reykjavík:
íslendingasagnaútgáfan, Hrappseyjarprent, 1947:
183-8. Þátturinn er einnig varðveittur í Morkin-
skinnu Jöfraskinnu af Heimskringlu og í Frísbók.
2. Heimskringla. Snorri Sturlusonar. Reykjavík:
Helgafell, 1944: 659.
(Barst 04.09.1984).