Læknablaðið - 15.11.1986, Blaðsíða 33

LÆKNABLAÐIÐ
305
skjöldung eru þekkt og má þar nefna TSH
(»Thyreotropic hormone« heiladinguls), sem fyrr
er á minnst.
Það minnkar í blóðvatni (serum) við aukið
ólífrænt joð í blóði (plasma).
Þetta er talið geta skýrt, hvernig aukið joð í blóði,
væntanlega vegna ríkulegs joðs í fæðu, dregur úr
framleiðsluþörf skjöldungs og þar með úr stærð
hans (7, 8). Þetta samrýmist því að stækkun
skjöldungs í körlum og konum stafi af minnkandi
neyslu joðríks fæðis almennt.
En hvers vegna miklu meiri stækkun
kvenkynskirtla?
Mataræði og mismunandi áhrif á skjöldung í
samræmi við það skýra ekki það mál, þann
mismun, sem kemur fram hér á milli skjöldungs
karla og kvenna, 20-30% og jafnvel 1981-83 50%.
Það skýrir heldur ekki færslu þungamiðju
skjöldungsþyngdar kvenna úr 50-59 ára
aldursflokki 1940 í 30-39 ára aldursflokk 1967-76
og samkvæmt bráðabirgðayfirliti 1981-83 í 20-29
ára aldursflokk. Hér virðast greinilega vera á
ferðinni áhrif, sem snerta frjósemisaldur kvenna.
Crooks et.al. leiddu rök að því 1964 (15), að í
skoskum en ekki íslenskum konum var
skjöldungur sýnilegur og áþreifanlegur við
þungun í 70% kvennanna, en hafði fyrir þungun
aðeins verið áþreifanlegur í 37% kvenna. Síðan
þetta var rannsakað hafa konur tekið inn í
vaxandi mæli svokallaðar
getnaðarvarnar»pillur«, sem vissulega hafa í för
með sér tiltekin einkenni þungunar þannig að
líkja megi slíku ástandi við eins konar
gerviþungun.
Hér mætti því vera fundin skýring á því, hvers
vegna skjöldungur í islenskum konum hefir
stækkað þriðjungi til helmingi meira en karla.
Allar þær innkirtlaviktanir, sem hér er byggt á eru
gerðar á Rannsóknarstofu Háskólans í
meinafræði á árunum 1967-76 og 1980-83 með
góðfúslegu leyfi núverandi og fyrrverandi
forstöðumanna þeirra prófessoranna Jónasar
Hallgrímssonar og Ólafs Bjarnasonar, sem hér
ber sérstaklega að þakka, ásamt veittum
leiðbeiningum við rannsóknirnar. Þá ber og að
þakka læknum fæðinga- og barnadeilda
Landspítalans góðfúslega veittan aðgang að
dagbókum.
SUMMARY
In this paper there is related a study of 1076 thyroid
glands from outopsy material al the Pathologic
Department of the Univesity of Iceland in the years
1967-76, the main study, together with a preliminary
study of 797 cases from the years 1980-83.
This included in the main study, 1967-76, 292 perinatal
cases 0-7 day old children, of which the thyroid glands
weighted 0,4-0,9 grams in premature and 1,0-1,4 grams
in mature babies. No former similar study was available
in Iceland for comparision, but these thyroids were 20
per cent lighter than comparable thyroids in North
America. The ratio of thyroid weight/bodyweight wa
0,04 per cent, but 0,05 per cent elsewhere.
The combined adrenals were here of the same weight as
elswhere (3-11 grams).
In continuation of the parinatal study there were
weighted 98 thyroids of older children and 689 thyroids
of men and women 20-89 years old.
In the 20-49 years age groups the mean weight of male
thyroids was 17,4 grams and female thyroids 15,4
grams. This is a great increase in weight since the'
measurement of Sigurjónsson 1938-40, that is 20 per
cent in men and 30 per cent in women in the same age
groups. In the preliminary study from 1980-83 the
increase in weight of female glands is 42%.
This great overall increase in weight of thyroid glands in
Iceland is thought to be due to changes of food habits of
the Icelanders in the last 30-40 years, especially
decreasing fishconsumption by 60-70 per cent and
therefore decreasing intake of fodides.
These changes in food habits of the Icelanders do not
explain the much greater weight increase of the female
thyroids than males.
Therefore this question: Did not the great enlargement
of female thyroids be due to the womens common use of
anticonceptional drugs with some of the effects of real
gravity on the thyroid gland?
HEIMILDIR
1. Johnsen B. The cause of perinatal death. Acta Path
Microbiol Scand 1968; 72: 31-42.
2. Johnsen B. Oraskir burðamálsdauða á íslandi
1955-1976. Læknabl. 1983; 69: 191-8.
3. Sigurjónsson J. Studies of the human thyroid in
Iceland. Reykjavík, 1940; s. 24-5.
4. Sigurjónsson J. Studies of the human thyroid in
Iceland. Reykjavík, 1940; s. 29-30.
5. Johnsen B. Fæðið á íslandi í gamla daga.
Húsfreyjan 1965; 16: 8-17.
6. Johnsen B. Food in Iceland 874-1850. Media Hist.
Arbog 1968; s. 66.
7. Sigurjónsson J. Studies of the human thyroid in
Iceland. Reykjavík, 1940; s. 92-5.
8. Thompson AD, Cotton RE. Lecture notes on
Pathology. Sec. Ed. Oxford et Edinburgh, 1970; s.
433.
9. Bjarnason, Ó. Carcinoma of the Thyroid in
Iceland. Proceedings of the 14th scandinavian
congress of pathology and microbiology 1964;
123-4.
10. Bjarnason Ó. Cancer Incidence in Iceland. Racial
and geografical factors in tumor incidence. In:
Shivas A. (Ed.). Edinburgh, 1967; 118-31.
11. Bjarnason Ó. Possible environmental risk factors in
the causation of thyroid cancer in Iceland. In: