Læknablaðið - 15.08.1989, Page 22

206
LÆKNABLAÐIÐ
algengasta æxlið í mjógimi og botnlanga
(11). Mjógimisæxlin em þau krabbalíki
sem lengst em gengin við greiningu,
og krabbalíkisheilkenni er algengast hjá
sjúklingum með frumæxli þar (8). Þetta er
staðfest í rannsókn okkar.
Að botnlangaæxlunum undanskildum, höfðu
níu sjúklingar af 41 (22%) með krabbalíki í
meltingarfærum, haft einkenni frá æxlinu í
meira en eitt ár fyrir greiningu. Séu aðeins
könnuð æxli í miðgimi, er hlutfallið 8 af 27
(30%). Þrír sjúklingar höfðu haft einkenni í
meira en 4 ár. í stórri bandarískri rannsókn
var meðaltími einkenna fyrir greiningu fjögur
ár (11). Hjá Mcrtensson (6) höfðu 36%
sjúklinga haft einkenni í meira en tvö ár,
og 25% í meira en fjögur ár og hjá Berstad
o.fl. (15) höfðu 31% sjúklinga haft einkenni í
meira en eitt ár.
í rannsókn okkar höfðu 32 af 46 (70%)
meinvörp þegar æxlið greindist, og em þá
kmfningar meðtaldar. I erlendum rannsóknum
eru komin meinvörp við fyrstu aðgerð hjá
30-70% sjúklinga (11). Mörg tilfelli greinast
ekki fyrr en við bráðaaðgerð og var svo í
44% tilfella hjá okkur. Aðeins í tveimur
tilfellum var krabbalíki greint klínískt fyrir
fyrstu aðgerð, og höfðu þeir sjúklingar báðir
krabbalíkisheilkenni með auknum útskilnaði á
5-HIAA í þvagi.
Þeir erfiðleikar við klíníska greiningu
krabbalíkis, sem tölur þessar gefa til kynna,
stafa einkum af því að einkenni eru oft svo
ósértæk og almenns eðlis. Oft eru þau væg
í fyrstu, koma í köstum og á milli kasta
getur liðið langur tími þar sem sjúklingur
er einkennalaus. Blóðrannsóknir geta ekki
gefið ábendingu um sjúkdóminn fyrr en
komin em útbreidd meinvörp. Loks em
þessi æxli það sjaldgæf, að þau em ekki
efst í huga þegar mismunagreina þarf
sjúkling með óljós kviðarholseinkenni.
Æxlið er uppmnnið í slímhúðarbeði gamar,
og getur því verið erfiðara að greina með
röntgenrannsóknum en kirtilfrumukrabbamein
af sömu stærð. Krabbalíki eru samt talin
geta gefið viss sérkenni á röntgenmyndum
(11). Æðamyndatökur geta gefið frekari
vísbendingar. Tölvusneiðmyndun hefur gefið
betri raun en venjulegar skuggaefnisrannsóknir
(16). Þar sem sjúklingar með krabbalíki
hafa verið rannsakaðir sérstaklega, hefur
þræðing á hengisbláæðum verið notuð
til greiningar, en þá em gerðar mælingar
á serotonin og fleiri hormónum (6, 11).
Iðraspeglun er næm greiningarleið þar
sem við verður komið (15). Mælingar á
5-HIAA í þvagi koma ekki að gagni nema
til að greina meinvörp, eða fylgjast með
sjúklingum sem meðhöndlaðir hafa verið
vegna meinvarpa. Má í þessu sambandi benda
á, að krabbalíkismeinvörp geta verið útbreidd
í lifur án þess að valda vemlegri röskun á
algengum lifrarprófum. A þetta einnig við um
meinvörp frá eyjafrumukrabbameini (8), enda
em þessi æxli líffræðilega náskyld.
Meðalstœrð œxla í miðgirni var 1,7 cm.
Stærstu æxlin og þau sem oftast höfðu
myndað meinvörp, sátu við ristilloka.
Sjúklingar með æxli þar höfðu líka stystan
meðallíftíma eftir greiningu. Aður hefur verið
sýnt, að samband er milli stærðar fmmæxlis
og tíðni meinvarpa (6, 17, 18). Þannig hafa
æxli sem em >2 cm á stærð mun hærri tíðni
meinvarpa en þau sem em < 1 cm á stærð
(17). Þessi tilhneiging var staðfest í rannsókn
okkar.
FIeirif,en eitt œxli voru hjá 21% sjúklinga með
miðgimisæxli. Tölur úr erlendum rannsóknum
em 25-37% (6, 13, 19, 20).
I rannsókn okkar voru öll afturgimisæxlin í
endaþarmi. Þau voru öll lítil og staðbundin,
og var meðferð einungis staðbundið brottnám.
Horfur sjúklinga með lítil æxli í endaþarmi
eru góðar eftir slíka aðgerð. Ekki er talin
þörf á stærri aðgerðum nema æxli sé >2 cm
á stærð, eða vaxið inn í vöðvalag.
Krabbalíki í endaþarmi innihalda sjaldan
serotonin, og valda sjaldan eða aldrei
krabbalíkisheilkennum, jafnvel þótt um
útbreidd meinvörp sé að ræða (8, 13, 17,
21-23).
Fimm sjúklingar með krabbalíki í
meltingarfærum höfðu samtímis annað illkynja
œxli, fimm fengu annað síðar og tveir höfðu
haft annað áður. Þannig höfðu 12 sjúklingar
(10%) annað illkynja æxli. Mcrtensson (6)
gefur upp tölumar 17-53%, og byggir á fjölda
greina. Mun lægri tölur hafa einnig verið
nefndar, t.d. 3% hjá Beaton o.fl. (20).
Til skamms tíma var álitið að
krabbalíkisheilkenni kæmi aðeins fyrir hjá
sjúklingum með útbreidd lifrarmeinvörp. Hjá