Læknablaðið - 15.08.1989, Page 29

LÆKNABLAÐIÐ
213
Með brjósthimnubólgu greindust 22 og voru
karlar þar fleiri, eða 15. Munurinn á kynjum
var ekki marktækur (p >0,05). Aðeins einn
var yngri en 15 ára, helmingurinn var eldri
en 37 ára. Sjö höfðu jákvæða ræktun, 6 úr
brjóstholsvökva og einn úr hráka. Hjá 9 var
greining staðfest með vefjarannsókn.
Berklar í þvag- og kynfærum. Alls greindust
46 tilfelli, 21 karl og 25 konur. Allir nema
fjórir voru yfir fertugt og helmingurinn yfir
sextugt. Sjúkdómurinn var í þvagfærum
hjá 74% (34/46), í legi eða eggjaleiðurum
hjá 20% (9/46) og hjá þremur í eistum og
eistalyppum. Attatíu prósent (37/46) voru
staðfest með ræktun og 52% (24/46) með
vefjarannsókn.
Berklar í beini. Alls greindust 22 með
beinaberkla, 15 karlar og 7 konur. Sjúklingar
voru allir yfir fertugt og helmingurinn eldri
en 63 ára. Fengu 41% (9/22) berkla í lærlegg
eða mjaðmarlið, 41% (9/22) í hrygg og 18%
(4/22) annars staðar. Greiningin var staðfest
með ræktun hjá 82% (18/22) og hjá 46%
(10/22) með vefjagreiningu.
Berklar í eitlum. Alls greindust 46, þar af 16
karlar og 30 konur. Eitlaberklar voru marktækt
algengari hjá konum (p<0,05). Helmingurinn
var yfir fimmtugt en 8,7% yngri en 15 ára.
Hjá flestum, eða 41, kom sjúkdómurinn fram í
hálseitlum en hjá þremur í holhandareitlum
og hjá tveimur vantaði upplýsingar um
staðsetningu. Allir höfðu jákvætt berklapróf.
Hjá 39% (18/46) var greining staðfest með
ræktun og hjá 96% (44/46) með vefjasýni.
Sáningarberklar. Alls greindust 7 með
sáningarberkla, þrír karlar og fjórar konur.
Aldur þessara sjúklinga var 27, 30, 68, 80,
80, 86, og 87 ára. Allir dóu nema sá elsti
og yngsti. Dánarorsök var í öllum tilfellum
berklar. Tveir greindust eftir andlát (80 og 86
ára). Tveir höfðu fengið sterameðferð.
Berklaheilahimnubólga. Aðeins greindust tveir
með heilahimnubólgu, eins árs stúlka 1975 og
sextán ára stúlka 1982.
Tvö önnur tilfelli komu fram á tímabilinu,
en þau eru sérstök því þau fylgdu í kjölfar
skurðaðgerða. Annað var miðaldra kona,
sem gekkst undir aðgerð þar sem nýra var
fjarlægt og fékk heilahimnubólgu upp úr því.
Sýrufastir stafir ræktuðust úr mænuvökva.
Vefjagreining sýndi nýmaberkla, sem ekki
hafði verið grunur á fyrir aðgerð. Hitt tilfellið
var kona á fimmtugsaldri sem gekkst undir
aðgerð á hrygg. Sýni var tekið frá óeðlilegum
liðbol. Hún fékk heilahimnubólgu í kjölfar
aðgerðarinnar og sýrufastir stafir ræktuðust að
lokum úr mænuvökva. Vefjagreining á sýni
úr liðbol hafði sýnt bólgu með granúlómum.
Þessi tilfelli eru talin með nýmaberklum og
beinaberklum í rannsókninni.
Meðferð. Hjá fimm fengust engar upplýsingar
um meðferð. Þar af vom tveir útlendingar en
af hinum þremur var einn með lungaberkla
(73 ára) og tveir með berkla í þvag- og
kynfærum (70 ára og 93 ára).
Berklalyf voru gefin hjá 92% (291/316).
Lyfjameðferð eingöngu fengu 208, en
skurðaðgerð jafnframt 83. Tíu sjúklingar (3%)
voru einungis meðhöndlaðir með skurðaðgerð
og voru þar af hjá 8 fjarlægðir eitlar.
Sextán fengu enga meðferð eða 5%. Tólf
þeirra greindust ekki fyrr en eftir andlát. Af
hinum fjómm voru tveir með lungnaberkla
og tveir með berkla í þvagfæmm. Þrír
þeirra dóu áður en til meðferðar kom, 1 úr
nýmakrabbameini en hinir háaldraðir. Einn, 77
ára karl með lungnaberkla og tvær jákvæðar
ræktanir frá hráka, lifði hins vegar en hlaut
ekki meðferð.
Berklaskráningin. Alls hafði 21 tilfelli eða
tæplega 7% á þessu 12 ára tímabili ekki
verið tilkynnt. Þar af vom 11 af eitlaberklum,
þrjú af berklum í þvag- og kynfærum, tvö
af brjósthimnubólgu, tvö af lungnaberklum,
eitt af beinaberklum, eitt af sáningarberklum
og eitt af berklum í brjóstkirtli. Tvö þessara
tilfella höfðu jákvæða berklaræktun og
vefjagreiningu, þrjú jákvæða ræktun eingöngu
og 16 jákvæða vefjagreiningu en ræktun ekki
framkvæmd.
UMRÆÐA OG ÁLYKTANIR
Árið 1983 var tíðni berklaveiki í 24 löndum
Evrópu allt frá 5,8 tilfellum á 100.000
íbúa á ári í Noregi til 72,8 í Júgóslavíu
(8). Aðeins Noregur, Danmörk og Holland
höfðu lægri tíðni en ísland. Samanburður er
þó annmörkum háður meðal annars vegna