Læknablaðið - 15.08.1989, Síða 35

LÆKNABLAÐIÐ 1989; 75: 217-22
217
Gunnar Gunnarsson, Siguröur Thorlacius, Halldór Steinsen
FJÖLVÖÐVAGIGTOG
GAGNAUGASLAGÆÐABÓLGA
Aftursæ rannsókn 1970 til 1984
INNGANGUR
Polymyalgia rheumatica sem á íslensku
hefur verið nefnd fjölvöðvagigt (FVG) og
arteritis temporalis eða gagnaugaslagæðabólga
(GSB) eru ekki óalgengir gigtsjúkdómar hjá
rosknu fólki. Talið er að GSB sé algengari
á norðlægum en suðlægum breiddargráðum.
GSB er útbreidd hnúðabólga í slagæðum
sem leggst fyrst og fremst á greinar
hálsslagæðar, oftast í einstaklingum sem
náð hafa fimmtugsaldri (1). í bókum er oft
talað um GSB og risafrumuslagæðabólgu
sem sama hlutinn en í raun nær hugtakið
risafrumuslagæðabólga einnig yfir
Takayasu slagæðabólgu, sem sést aðallega
í Austurlöndum (2). FVG einkennist af
verkjum og morgunstirðleika í nálægum
útlimavöðvum og oftast hækkuðu sökki.
Sumir telja að einkenni eigi að hafa staðið
lengur en fjórar vikur. Aðrir miða við 8 vikur
(3) og enn aðrir við tvær (4). Einkenni svara
mjög vel lágskammta sterameðferð (2). FVG
er útilokunargreining. Flestir álíta að hér
sé um tvo mismunandi sjúkdóma að ræða,
sem skarist þó töluvert, því um helmingur
sjúklinga með GSB reynist einnig hafa FVG
Aðrir álíta að um sama sjúkdóm sé að ræða
en hann geri vart við sig á mismunandi hátt
undir tveimur heitum. Við höfum grennslast
fyrir um það, hvenær þessi sjúkdómur var
fyrst greindur á íslandi. Mun það hafa verið
1960 eða 1961 sem Valtýr Albertsson lagði
sjúkling inn á Borgarspítala með greininguna
»arteritis temporalis«. Árin 1964 til 1966
koma greiningamar »arteritis temporalis«
og »polymyalgia rheumatica« fyrst fram á
skýrslum Landspftala og Landakotsspítala.
Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna
hegðun, gang og meðferð FVG og GSB hjá
íslenskum sjúklingum.
Frá lyflækningadeild Landakotsspítala. Barst 24/06/1988.
Samþykkt 04/04/1989.
AÐFERÐIR
Könnuð voru einkenni, rannsóknaniðurstöður,
meðferð og afdrif sjúklinga, sem greindust
með FVG og/eða GSB á Landakotsspítala
á tímabilinu 1970 til 1984 að báðum árum
meðtöldum. Skoðaðar voru sjúkraskrár
spítalans og göngudeilda. Einnig var hringt
til heimilislækna, sjúklinga og ættingja þeirra.
Með GSB voru þeir einir greindir, sem
reyndust hafa hnúðabólgu við smásjárskoðun
sýnis frá gagnaugaslagæð. Greiningaratriði
FVG voru fimm:
1) Verkir og stirðleiki í nærlægum
útlimavöðvum,
2) langvinnur hiti og slappleiki,
3) sökk hærra en 15 við endurteknar
mælingar,
4) snöggt og gott lát einkenna við prednísólon
meðferð, 15 mg daglega,
5) útilokun sýkinga, illkynja sjúkdóma og
annarra gigtsjúkdóma.
Þótt ekki hafi verið gerð skipuleg leit að
illkynja sjúkdómum í byrjun hjá öllum teljast
þeir útilokaðir, hafi þeir ekki komið fram
innan fimm ára. Til þess að sjúklingur teldist
hafa FVG þurftu atriði 3 til 5, ásamt 1 eða 2,
að vera fyrir hendi.
NIÐURSTÖÐUR
Fjöldi. Alls greindust 68 sjúklingar með
annan sjúkdóminn eða báða. Tíu (14,7%)
höfðu eingöngu GSB. Þá höfðu 43 (63,2%)
eingöngu FVG, 11 (16,2%) höfðu hvort
tveggja, GSB og FVG. Fjórir (5,9%) höfðu
hvorki vöðvaverki né GSB Sameiginleg
einkenni þeirra voru hiti, höfuðverkur og sökk
hærra en 50. Auk þess kvörtuðu þrír þeirra um
slappleika og megrun. Af þeim sem höfðu
GSB (21) höfðu 11 (52,4%) einnig FVG.
í FVG sjúklingum (58) fannst GSB hjá 11
(18,9%).