Læknablaðið - 15.08.1989, Qupperneq 39

LÆKNABLAÐIÐ
221
eymsli eða þykknun á gagnaugaslagæð
nægja. Park et al. (3) bæta við sjónskerðingu,
höfuðverk, tyggiverk í kjálka eða skertu
heilablóðflæði til greiningar GSB. Við kusum
að einskorða GSB við smásjárgreiningu
og taka þá frekar hættu á vangreiningu en
ofgreiningu.
Alls greindust 68 sjúklingar með annað
hvort FVG og/eða GSB á Landakotsspítala
á tímabilinu 1970 til 1984 eða að meðaltali
4,5 sjúklingar á ári. Fleiri tilfelli hafa greinst
hin síðari ár en áður. Vafalaust endurspeglar
þetta aukna vitneskju um sjúkdómana. Ekki
er unnt að meta sjúkdómstíðni af þessum
tölum þar sem fleiri sjúkrahús þjóna svæðinu.
Einna hæstri tíðni hefur verið lýst í Danmörku
(4). FVG virðist víðast algengari en GSB t.d.
meira en fjórum sinnum algengari í Minnesota
(7). Flér var hlutfallið 2,6 á móti 1.
Af þeim sem höfðu GSB höfðu 57% einnig
FVG og er þetta svipað hlutfall og aðrir hafa
lýst (2). Voru 57,6% sjúklinganna konur en
flestar erlendar rannsóknir hafa sýnt allt að
fjórum til fimm sinnum hærri tíðni á báðum
sjúkdómunum hjá konum. Fjórir sjúklingar
höfðu hvorki vöðvaverki né staðfesta GSB.
Sameiginleg einkenni þeirra voru hiti,
höfuðverkur og sökk hærra en 50. Auk þess
kvörtuðu þrír þeirra um slappleika og megrun.
Hugsanlega hafa þeir allir haft GSB en þeir
voru flokkaðir sem FVG þar sem ekki fannst
bólga í gagnaugaslagæðum.
Tveir sjúklingar greindust með FVG fyrir
fimmtugt. Erlendar rannsóknir hafa einnig
sýnt að sjúkdómamir eru sjaldgæfir fyrir
fimmtugt en finnast samt og teljum við að
skilmerkið um 50 ár sem aldursmörk eigi því
ekki rétt á sér. Tíminn frá upphafi einkenna
til greiningar var þrefalt lengri hjá þeim
sem eingöngu höfðu FVG en hjá þeim sem
eingöngu höfðu GSB. Einkenni 10 (14,7%)
sjúklinga höfðu staðið skemur en 4 vikur við
greiningu. Skemmsti tími frá upphafi einkenna
til greiningar var ein vika.
Sökk var undir 50 hjá 27,9% alls hópsins.
Skilmerkið um að sökk þurfi að vera a.
m. k. 50 til greiningar á því alls ekki við
stóran hluta hópsins. Alkalískur fosfatasi
reyndist hækkaður hjá 36,1% mældra. Er
þetta svipað hlutfall og aðrir hafa fundið (8).
Stundum hækka önnur lifrarensím einnig.
Lifrarstungusýni er oftast eðlilegt þó lýst
hafi verið hnúðabólgu (2). Kreatínfosfókínasi
reyndist hækkaður hjá 6,1% mældra. Unnt var
að skýra þessar hækkanir og greindist hvorki
vöðvasjúkdómur né illkynja sjúkdómur hjá
þessum sjúklingum.
Sýni voru tekin úr gagnaugaslagæðum hjá
94,1% sjúklinganna og höfðu 30,9% þeirra
útlit, sem samræmdist GSB. Allir sem
gigtarþáttur var mældur hjá voru neikvæðir en
til samanburðar má nefna að 4 til 5% þýðisins
hafa hann jákvæðan. ANA reyndist hækkaður
hjá 4,4% mældra.
FVG er útilokunargreining og var gerð leit
að illkynja sjúkdómum hjá 82,4% hópsins.
Einkennum FVG svipar oft til illkynja
sjúkdóma og til er afbrigði af GSB sem
einkennist af hita, megrun, blóðleysi og
sleni (masked arteritis temporalis). Einnig
er athyglisvert að í allt að 15% tilfella
greinast FVG og GSB hjá sjúklingum sem
hafa haft hita af óþekktum uppruna. Voru
26,5% hópsins meðhöndlaðir með sterafríum
bólgulyfjum en svörun við þeim er hægari
en við lágskammta sterameðferð. Meðallengd
sterameðferðar þeirra er eingöngu höfðu GSB
var styst eða tvö ár og fjórir mánuðir, tvö ár
og 11 mánuðir hjá þeim er eingöngu höfðu
FVG og lengst, eða þrjú ár, hjá sjúklingum
er höfðu bæði GSB og FVG. Erfitt er að
meta meðallengd sterameðferðar fyrir allan
hópinn þar sem tímalengd er ekki reiknuð
nákvæmlega fyrir hvem einstakling, en
meðaltímalengd hjá Boesen og Sörensen (4)
var 31 mánuður. Hér er hlutfall sjúklinga sem
eru lengur en þrjú ár á sterameðferð hærra
en víðast annars staðar. Sá sem lengst hefur
notað stera hefur gert það síðan 1971 og em
ástæður þessarar löngu meðferðar ekki ljósar.
Meðalviðhaldsskammtur Prednisólóns var 6,7
mg á sólarhring hjá hópnum í heild en 7,0
mg hjá þeim er GSB fannst hjá eingöngu.
Meðalviðhaldsskammtur hjá Boesen og
Sörensen (4) var heldur lægri eða 6,1 mg.
Eins og áður segir álíta margir að hér sé
um tvo mismunandi sjúkdóma að ræða.
Freistandi er þó að spyrja, hvort hér kunni
að vera um einn og sama sjúkdóm að
ræða, hnúðæðabólgu, sem ekki leggist á
gagnaugaslagæðar fyrr en hún er tiltölulega
útbreidd. Hluti þessara sjúklinga fái einnig
FVG og kynnu þar vefjaflokkar að ráða. Til