Læknablaðið : fylgirit - 15.06.1996, Blaðsíða 6

6
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82/FYLGIRIT 32
kvað hann þetta vera taugaveiki. Enginn annar
veikist á heimilinu, en hún lést stuttu síðar.
Drengurinn hennar, sem hét Sigurður, ólst upp á
Útnyrðingsstöðum og varð bóndi að Lönguhlíð á
Völlum.
Sigríður systir mín var fædd 1910. Hún bjó
lengst af á Útnyrðingsstöðum. Hún giftist Gústafi
Ásbjörnssyni frá Akranesi og eignaðist með hon-
um eina dóttur, Önnu Sigríði. Gústaf varð
skammlífur og giftist Sigríður síðar Tryggva Sig-
urðssyni. Eignuðust þau eina dóttur, Elínu.
Guðlaug, eða Lauga eins og hún var ætíð köll-
uð, fór í skóla til Þorsteins móðurbróður okkar
sem þá bjó á Borgarfirði eystra og hélt þar ung-
lingaskóla. Hún braust áfram af eigin rammleik,
fór í Kennaraskólann og útskrifaðist árið 1923.
Hún kenndi lengst af í Vallahreppi og Skriðdal,
en heimili hélt hún á Útnyrðingsstöðum vel fram
á tíræðisaldur. Ótalin eru þau ungmenni, sem
hafa haft þar sumardvöl og hefur hún mörgum
unglingi til manns komið. Við lát móður minnar
tók hún við húsforráðum á Útnyrðingsstöðum og
jafnframt var hennar hlutverk að ganga mér í
móðurstað, en það má vera erfitt fyrir systur að
koma í móðurstað á þeim aldri sem ég var á. Hún
lést árið 1993.
Uppvaxtarár að Útnyrðingsstöðum
Ég mun hafa verið fimm til sex ára gamall er ég
veiktist hastarlega af liðagigt, Reiters-sjúkdómi,
og bólgnaði um hnjáliði og augu svo ég gat næst-
um ekkert séð í heila viku. Ég var reiddur á hesti í
veg fyrir lækni að Ketilsstöðum á Völlum. Hann
leit á mig og sagði svo: „Látið strákinn taka lýsi!“
Faðir minn var vanur að fara til Mjóafjarðar á
hverju hausti og þetta haust kom hann með einar
sex þriggja pela flöskur af lýsi. Þetta kláraði ég um
veturinn og hef síðan oftast nær tekið lýsi.
Það var mjög gestkvæmt á Útnyrðingsstöðum
og oft voru þar næturgestir, þar sem leiðin til
fjarða lá hjá bænum. Einn gestur, sem oft gisti á
Útnyrðingsstöðum, er mér mjög minnisstæður.
Það var Magnús Blöndal Jónsson prestur. Hann
var víst fremur vinafár á Austurvöllunum. Ég
man vel eftir presti þegar hann gekk um gólf í
piltastofunni og spilaði með fingrunum á smápen-
inga í vösunum. Ég hlaut að líta upp til svona
manns. Hann hrósaði líka lundaböggum móður
minnar. Faðir minn var á þessum tíma sæmilega
efnaður og átti eitthvað inni á reikningi. Séra
Magnús safnaði fé hjá ýmsum hinna betri bænda á
Upphéraði, fyrir togarafélag sem gerði út frá
Eskifirði. Faðir minn bar það undir séra Magnús,
hvort hann ætti ekki að leggja peninga í togarafé-
lagið og útgerðina þar. Þetta gerði hann eitt sinn
þegar prestur gisti á Útnyrðingsstöðum. Um
morguninn áður en prestur fór tók hann föður
minn tali útundir vegg og réði honum frá því að
leggja fé í fyrirtækið. Stuttu síðar var togarafélag-
ið lýst gjaldþrota og misstu margir allt sem þeir
höfðu lagt í þetta fyrirtækið.
Annar gestur mér minnisstæður var Kjarval.
Þorsteinn móðurbróðir minn og Kjarval dvöldu á
Útnyrðingsstöðum í vikutíma þegar ég var fimm
eða sex ára. Málaði Kjarval þar myndir af bæn-
um, fjöllunum Snæfelli og Sandfelli og af Kvía-
holtinu, þar sem var leikvangur allra þeirra barna
sem alist höfðu upp á Útnyrðingsstöðum. Kjarval
rölti um allt svæðið, á meðan hann var að mála
myndir af fjöllunum. Hann virtist vera mjög fá-
tækur af litum og var sífellt að kreista túpurnar til
að ná í litina og þetta kom fram á striganum, það
grisjaði sumstaðar í hann. Ég elti hann um túnið
og horfði á hann. Hann talaði aldrei orð við mig,
en það gerði ekkert til, ég horfði hugfanginn á alla
litina sem fóru úr pensli hans á strigann aðra eins
litadýrð hafði ég aldrei séð áður.
Ég var snemma læs og var sífellt lesandi, las
meðan ég borðaði, las við tunglsljós þegar það var
hægt því ekki mátti maður vera með opinn eld. Ég
gleypti í mig Islendingasögurnar, útgáfu Sigurðar
Kristjánssonar en gekk dálítið illa að hafa mig
fram úr með fyrstu bækurnar. Á eftir íslendinga-
sögunum komu svo fornaldarsögurnar og svo
tóku aðrar við þár til að á heimilinu var ekki
annað eftir en Biblían en ég gafst alveg upp á
henni. Hún var of torskilin fyrir mig.
Sumarið eftir að móðir mín dó finnst mér hafa
verið mjög sólríkt og milt. Ég var mikið úti, engir
krakkar til að leika sér við en það gerði ekkert til,
ég vildi helst vera einn. Ég rifjaði upp í huganum
íslendinpasögurnar og bætti jafnvel við ef svo bar
undir. Ég smíðaði mér vopn, svo sem öxina
Rimmugýgi, en hún reyndist ekki eins traust og sú
sem Skarphéðinn átti því hún brotnaði í mosa-
þúfu þegar á reyndi.
Kúarekstur var mitt starf og rak ég kýrnar oft
langa leið, allt upp í Skollakvíar sem eru sléttir
hjallar, myndaðir af framhlaupi úr fjallinu lítið
eitt hallandi. Mér dvaldist oft í efri hjallanum þar
voru býsn af brekkusniglum. Undan hjöllunum
komu lindir, þar fékk ég mér að drekka, vatnið
var svo gott, tært og svalt. Ég þræddi lækina í
skóginum og safnaði saman smásteinum og
geymdi á vissum stöðum í lækjarfarveginum og
kom svo þarna við til að skoða þá og velta þeim
fyrir mér. Ekki má gleyma krumma, hann hélt til í
skóginum. Ég sat tímunum saman og hermdi eftir
honum og ef ég breytti um hljóð átti hann það til
að ýfa sig og hoppa í vonsku.
Þetta sumar meiddi ég mig í vísifingri vinstri