Alþýðuhelgin - 12.11.1949, Síða 4
ALÞÝÐUHELGIN
30ÍJ
SOGUKAFLI EFTIR SIGURD HOEL.
MYNDASAFN AF GLÖTUDUM
Ég hef spurt sjálfan mig oftar en
elni} sipni:
< ftfeyhdist hundraðstala þeirra
róahna, sem síðar gerðust föður-
Íátidssvikahar, hærri úr þeim stétt-
lim,.. sem ég hafði mök við, heldur
cjn upp og ofan úr öðrum stéttum?
Ég hef reynt að telia það saman, hve
njiarga menn ég þekki, en það er vit-
anlega ógjörningur. S'’o hef ég hutp-
að . um tölu þeirra föðurlandssvik-
ajra, sem ég hef sjálfur þekkt, og
iáér virðist hundraðstalan verða
ajlltof há. Við höldum því fram, að
ejnþ af humlraði norsku þjóðarinn-
aþ sé föðurlandssvikarar. En luindr-
ajðstalan af því fóllki, sem ég hafði
kiynni af, verður áreiðanlega hærri.
íjvo’hygg ég að minnsta kosti.*)
, i En eitt veít ég með vissu: Úr þeim
'tjUöUiÍega fáu og fámennu stúd-
eþtáhoþum, sem ég lagði lag mitt
yið á stúdentsárunum, kom allt of
Há hundraðstala föðurlandssvikara.
' Ég get að sjálfsögðu ekki sagt með
neinni vissu um, við hve marga
stúdenta ég hafði saman að sælda á
árumun 1920—21. En þeir geta alls
ekki hafa verið mikið yfir eitt
hundrað. Sjö urðu föðurlandssvikar-
ar. Þegar Hans Berg er talinn með,
verða þeir átta.
Elnhver sérstök öfl hafa því hlotið
að vera að verki meðal þessara
manna. En hver voru þau? Það er
mlkils virði að geta gert sér það
ljóst.
Stúdentahóparnir voru nokkuð
margir og að ýmsu leyti ólikir. En
sumt var þó sameiginlegt með þeim.
Nær því allir stúdentarnir, sem ég
hafði eitthvað saman við að sælda,
voru utanbæjarmenn. Langflestir
þeirra voru fátækir. Flestir voru
þeil- einmana. Sumir voru svo ein-
ipana, að því veróur ekki með orð-
um lýst.
*) Síðari athugasemd: Staðhæf-
ingin um einn af hundraði reyndist
vera — nauðsynleg — ósannindi í
áróðursskyni. Það voru tveir af
hundraði. Höf.
Þeir höfðu glatað þeirri veröld,
sem brosti við þeim á bernskuárun-
um, og ekki fundið aðra í hennar
stað. Þegar þeir sátu í hreysunum
sínum á kvöldin, veit ég, að ein-
manaleikinn næddi oft um þá eins
Sigurd Hoel má vafalaust
telja í fremstu röð núlifandi
skálda og rithöfunda í Nor-
egi. Hann hefur samið nokkr-
ar ágætar skáldsögur og ail-
margt smásagna. en er einn-
ig atkvæðamikill og snjali
gagnrýnandi. StUsnilld hans
er mikil. Fá norræn skáld
hafa lýst sálarlífi barna af
meiri næmleik og gleggn
skilningi en hann. Ilelztu
skáldsögur hans eru „En
dag i Oktober“, „Veien til
verdens ende,“ „Fjorten
dager for frostnetterne,“
„Sesam sesam“ og „Möte
ved milepelen," sem kom út
árið 1947. Síðastnefnda sag-
an, sem vafalaust er með því
bezta, er Hoel hefur ritað,
fjallar um atburðina á her-
námsárunum. Af mikilli
skarpskyggni reynir skáldið
að grafast fyrir hinar mörgu
sálrænu og þjóðfélagslegu
orsakir þess, að hinir ólík-
ustu menn skyldu gerast
föðurlandssvikarar og ganga
nazistum á hönd. Munu
eigi aðrir hafa ritað af meiri
skarpskyggni um þetta efni.
Sagan „Möte ved milepel-
en“ hefur nú verið þýdd á
ísienzku, og mun Prent-
smiðja Austurlands gefa
hana út. Hefur sögunni í ís-
lenzku þýðingunni verið gef-
ið nafnið „Á örlagastundu.“
Hér verður nú birtur einn
kafli þessarar merku sögu.
Kaflinn heitir „Myndasafn
áf glötuðum sálum.“
og ískaldur vindur úr svörtum him-
ingeimnum.
Sumir þeirra voru haldnir heim-
þrá, aðrir máttu ekki til þess hugsa
að snúa aftur heim. En flestir þeirra
kunnu aldrei við sig í Osló — þcss-
ari grimmilegu borg, sem alltaf hef-
ur skellt skolleyrum við öllum bess-
um vasklegu stúdentum, sem traðka
ura á götunum, slíta rassinn úr bux-
unum í lestrarsölunum og standa í
biðröðum fyrir framan ódýrustu
matsölustaðina.
Voru hað ekki tilvonandi embætt-
ismenn bióðarinnar? O. fari þeir og
veri! hugsa'- heildsalaborgin.
ímð var á beim árum. beufav é<í
ráfaði um o<r svalt í Kristjaníu, þess-
ari nndarle<íu bornr, sem envinn •’,r-
irwcfur fyrr en bnnn liefur látiS á
s já ...
Þessi orð skrifaði á æskuártim
maður. sem síðar varð föðurlands-
svikari.
Borgin hefur síðan breytt um
nafn, en ekki eðli.
En betta getur þó ekki verið nægi-
leg skýring. Margir hafa soltið hér á
landi. Marpir hafa veT-ið einmana.
Fá>r urðu föðurlandssvikarar.
Það er bezt. að ég sé ekki að gera
m:g heimskari en ég er, þó að nú sé
ófriður.
Ég veit, að föðurlandssvik geta
komið fram í jiúsund mvndum og
að ástæðurnar til þeirra geta skipt
tueum þúsunda.
Ég veit, að margt mun taka á sig
annan blæ, þeear liðin eru nokkur
ár (en eftir tvö þúsund ár er Júdas
enn Júdas).
Ég veit, að hugsiónirnar hafa að
nokkru leyti tekið við því hlutverki,
sem landamæri ríkia geendu áðu’’.
Og ég veit, að aftur muni verða
sa?t, eins og svo oft áður: Allt er á
reiki, hið pamla er hoi'fið, hið nýia
ókomið. við lifum í eins konar ó-
skapnaði.
Einstakir föðurlandssvikarar geta
að sjálfsögðu fært fram heimspeki-
lega vörn fyrir afstöðu sinni. Sér-
hverja afstöðu er hægt að verja meS