Fréttatíminn - 07.03.2014, Blaðsíða 32

Þ orvaldur Davíð Kristjánsson leikari leik-ur um þessar mundir í leikritinu „Furðu-legt háttalag hunds um nótt“. Aðalpers-
óna sögunnar, Christofer, er sérstök og vilja
sumir meina að hann hafi öll helstu einkenni
manneskju á einhverfurófi. Þorvaldur kynnti
sér efnið vel og sótti meðal annars fundi hjá
Einhverfusamtökunum. „Ég vissi ekki margt
um einhverfu eða einhverfuróf þegar ég byrjaði
á vinnunni. Ég hafði ekki umgengist fólk á ein-
hverfurófi áður og mín einu kynni af málinu
var í gegnum kvikmyndir, en flest allir þekkja
t.d. Rain Man. En svo var ég svo heppinn að fá
að kynnast þessu einstaka fólki í gegnum Ein-
hverfusamtökin. Þau voru svo góð að leyfa mér
að sitja á fundum og segja mér sína sögu. Þar
opnaðist alveg nýr heimur fyrir mér og þeirra
aðstoð var algjörlega ómetanleg í undirbúnings-
vinnunni,“ segir Þorvaldur Davíð. „Christofer
er svona persóna sem verður að hafa allt innan
ákveðins ramma. Hann t.d. höndlar ekki gulan
lit og þess vegna verður pabbi hans að setja
rauðan matarlit í karrísósuna. Hann elskar
líka rauðan lit svo góður dagur hjá honum er
þegar hann sér fjóra rauða bíla í röð á leiðinni í
skólann. Hann er fastur í ákveðinni rútínu, en
annars bara venjulegur drengur.“ Ein einkenni
fólks á einhverfurófinu er fælni við snertingu og
að horfast í augu við fólk. Þorvaldur segir það
mikla áskorun að leika á sviði án þess að geta
treyst á snertingu og augnsamband. Annars
finnst honum skrítið og jafnvel óþarfi að þurfa
að setja fólk undir ákveðin hatt. „Þegar ég kom
fyrst á fund hjá Einhverfusamtökunum þá leið
mér bara eins og á venjulegum fundi, það sést
ekkert utan á fólki að það skeri sig frá öðrum.
Ég sá ekki einhverfuna strax en þegar líða fór
á, þá skynjaði ég það þannig að fólk er fast í
ákveðnum ramma, og það var akkúrat það sem
ég reyndi að vinna með í gegnum hlutverkið.
Reyndar hefur höfundur verksins aldrei sagt að
Christofer, aðalsöguhetjan, sé á einhverfuróf-
inu. Hann er bara sérstakur á margan hátt, en
svo hefur verið sagt eftir á að hans sérkenni séu
dæmigerð fyrir einhverfuróf. Ég myndi bara
segja hann vera einstakan. Mér finnst það jafn-
vel vera betri skilgreining á fólki sem er á ein-
hverfurófi, það er einstakt.“
Einhverfir
eru einstakir
Mikilvægt er að opnað sé á umræðuna um einhverfu
og að einhverfir fái viðurkenningu samfélagsins.
Um 3000 Íslendingar eru á einhverfurófinu og stór
hluti hefur ekki enn fengið greiningu. Með auknum
skilningi á lífi einhverfs fólks er hægt að draga
verulega úr hömlum þess.
T alað er um að vera á einhverfu rófi og innan þess rófs eru einstaklingar með
mismiklar hömlur. Dæmigerð ein-
hverfa, ódæmigerð einhverfa og
Asperger heilkenni eru undirflokkar
einhverfurófs. Í daglegu tali er oftast
talað um að einhverfu fylgi meiri
hömlun en ódæmigerðri einhverfu
eða Asperger. Fólk á einhverfurófi
á oft erfitt með að vinna úr og sam-
hæfa upplýsingar sem það fær úr um-
hverfinu í gegnum skilningarvitin.
Áreiti umhverfisins getur valdið því
óþægindum og jafnvel líkamlegum
sársauka með þeim afleiðingum að
það þarf að einangra sig. Óvenjuleg
skynjun hefur þannig áhrif á líf þess-
ara einstaklinga sem geta upplifað
sjón, bragð, heyrn og snertingu á
annan hátt en gengur og gerist. Þessi
óvenjulega skynúrvinnsla hefur svo
mismikil áhrif á félagsleg samskipti
og hegðun einstaklinganna.
Halla Harðardóttir
halla@frettatiminn.is
Dustin Hoffman sem Rain Man. Margir gera sér hugmyndir um einhverfu út frá þekktum persónum úr sögu og listum. Meðal þekktra
einstaklinga á einhverfurófi eru Tim Burton, Mozart, Temple Grandin, David Byrne, Albert Einstein, Daryl Hannah og Bobby Fischer.
Fólk á einhverfurófinu er
einstakt, segir Þorvaldur
Davíð Kristjánsson, sem
leikur dreng á einhverfurófi í
leikritinu „Furðulegt háttalag
hunds um nótt“.
Mýta um einhverfu:
Fólk á einhverfurófi upp-
lifir ást, hamingju,
sorg og sársauka
rétt eins og aðrir.
Þrátt fyrir að
margir hverjir
geti ekki tjáð
tilfinningar sínar
þýðir það ekki
að þær séu ekki til
staðar. Sú hugmynd
að einhverfir séu
tilfinningalausir
byggir á fá-
fræði og því
mikilvægt
að útrýma
henni.
Staðreyndir um einhverfu:
Orsakir Aspergersheilkennis og einhverfurófs eru enn
óþekktar en rannsóknir benda til að þær séu líffræði- eða
lífefnafræðilegs eðlis og að þroskafrávik í miðtaugakerfinu
valdi öðruvísi heilastarfsemi. Það er ekki til lækning við
einhverfu en það er hægt að meðhöndla hana. 20-30%
einhverfra einstaklinga fá flogaveiki. Samkvæmt nýjustu
rannsóknum eru yfir 1% einstaklinga á einhverfurófinu sem
þýðir að á Íslandi eru yfir 3.000 einstaklingar á einhverfurófi.
Mikill minnihluti þessara einstaklinga hefur fengið greiningu.
Einhverfa er 5 til 10 sinnum algengari meðal drengja en
stúlkna.
Framhald á næstu opnu
fermingar­
veisluna
Allt fyrir2014
Nóatún býður upp á
úrval af hlaðborðum fyrir
fermingarveisluna!
sjá www.noatun.is
H a m r a b o r g – N ó a t ú n 1 7 – H r i n g b r a u t – A u s t u r v e r – G r a f a r h o l t
32 fréttaskýring Helgin 7.-9. mars 2014