SunnudagsMogginn - 24.06.2012, Blaðsíða 30

30 24. júní 2012
Þ
að er margt, sem bendir til þess
að Sjálfstæðisflokkurinn muni á
ný taka við forystu í landstjórn-
inni eftir næstu þingkosningar.
Víst má telja, að stjórnarflokkarnir báðir
bíði afhroð en athygli vekur að nýju fram-
boðin virðast ekki ætla að ná fótfestu. Það
kemur á óvart sérstaklega að því er varðar
Samstöðu, flokk Lilju Mósesdóttur en Lilja
sjálf hefur augljóslega notið trausts hjá al-
menningi. Hún hefur sig of lítið í frammi.
Hvað getur valdið því? Framsóknarflokk-
urinn hefur verið að treysta stöðu sína en
ekki mikið meir.
Sjálfstæðisflokkurinn er hins vegar við
og við að sýna góðan árangur í skoðana-
könnunum, nú síðast í fylgi til borgar-
stjórnar. Vissulega sýnir reynzlan að þótt á
slíkum könnunum sé að byggja þá stund-
ina eru þær engin trygging fyrir því sem
framundan er. Eins og mál standa nú er þó
erfitt að sjá að forysta í landstjórninni geti
komið frá öðrum að loknum næstu þing-
kosningum.
Er Sjálfstæðisflokkurinn tilbúinn til að
taka slíkt verkefni að sér? Þessi spurning
þvælist töluvert fyrir virkum stuðnings-
mönnum Sjálfstæðisflokksins, sem til allrar
hamingju eru tilbúnir til að horfa á flokk-
inn og störf hans gagnrýnum augum. Það
væri til marks um alvarlegan veikleika
innan flokksins ef svo væri ekki. Ástæðan
fyrir því að vissar efasemdir eru uppi um
þetta meðal flokksmanna sjálfra er sú til-
finning, sem hverfur ekki, að flokkurinn
hafi ekki á eigin vettvangi gert upp sinn
hlut í hruninu, sem er forsenda þess, að
hann geti tekizt á við verkefni framtíð-
arinnar í íslenzku samfélagi.
Hvað er átt við með slíku „uppgjöri“
innan flokks? Í samtali við gamlan og góð-
an vin minn til meira en sextíu ára á dög-
unum áttaði ég mig á að það orð þýðir ekki
endilega það sama í allra huga. Sumir telja,
að krafa um uppgjör við hrunið innan
flokksins sé krafa um uppgjör við einhverja
einstaklinga. Í mínum huga er það ekki
svo. Hvort þessi eða hinn fer í framboð á
ný á vegum Sjálfstæðisflokksins verður
ákveðið í prófkjörum. Að vísu kann að vera
nauðsynlegt að setja nýjar leikreglur um
þau.
Þeir sem tala um það á vettvangi Sjálf-
stæðisflokksins að flokkurinn hafi ekki
gert upp hlut sinn í hruninu eru að mínu
mati að fara fram á umræður og hugs-
anlega endurskoðun á þeirri stefnu, sem
fylgt hefur verið í nokkrum meginmálum.
Í slíkum umræðum þarf ekki að felast
ásökun á hendur þeim, sem veitt hafa
flokknum forystu á undanförnum árum og
áratugum. Þvert á móti. Framlag þeirra til
slíkra umræðna er kannski það mikilvæg-
asta vegna þess að þeir tala af fenginni
mikilli reynslu.
Um hvað eiga slíkar umræður og endur-
skoðun að snúast? Dæmi: Hver er reynsla
okkar af EES-samningnum tæpum 20 ár-
um eftir að hann var gerður? Óumdeil-
anlegt er að hann opnaði Ísland upp á gátt
fyrir áhrifum af margvíslegu tagi frá um-
heiminum. Einkavæddir íslenzkir bankar
hefðu t.d. ekki getað farið í útrás í öðrum
löndum nema vegna hans. Og svonefnd
útrásarfyrirtæki hefðu ekki orðið til nema
vegna þeirra umsvifa bankanna. Hefði ver-
ið hægt í skjóli samningsins eða þrátt fyrir
hann að setja upp meiri girðingar, þannig
að þessi smáþjóð hefði ekki verið eins og
bátskel í ólgusjó úti á reginhafi á tímum al-
þjóðavæðingar?
Hver er reynslan okkar af aðild að
Schengen? Hefur sú aðild opnað fyrir
innrás glæpahringa í Ísland?
Hver er reynsla okkar af einkavæðingu
ríkisfyrirtækja? Hefur einkavæðing síma-
þjónustu orðið hagstæð fyrir notendur?
Hver er reynsla okkar af einkavæðingu
bankanna? Var sjálfsagt að hefja einkavæð-
ingu þeirra á ný ári eftir hrun eins og nú-
verandi ríkisstjórn gerði og stefnir á í rík-
ara mæli án þess að setja nýja alvöru löggjöf
um starfsemi fjármálafyrirtækja þar sem
m.a. er tekin afstaða til þess, hvort skilja á
að starfsemi viðskiptabanka og fjárfest-
ingabanka?
Hver er reynsla okkar af þeim hvata-
kerfum, sem byggð voru upp í bönkum og
öðrum fyrirtækjum á árunum fyrir hrun og
færðu einstaklingum milljónatugi og
hundruð milljóna. Í öðrum löndum er ver-
ið með löggjöf að stöðva þá þróun af. Hér
hefur heyrzt endurómur af röksemdum
áranna fyrir hrun um að borga yrði nú-
tímalegum bankamönnum vel til þess að
halda þeim í landinu. Ætli sé eftirspurn eft-
ir þeim á heimsvísu?
Þetta eru nokkur dæmi um málefnalegar
umræður, sem þurfa að fara fram innan
Sjálfstæðisflokksins til þess að hann geti
verið betur undir það búinn að taka við
landstjórninni á nýjan leik, sjái þjóðin
ástæðu til að treysta flokknum fyrir því
verkefni.
Þeir sem bezt fylgjast með samfélags-
þróuninni um þessar mundir eru þeirrar
skoðunar að athafnamenn áranna fyrir
hrun búi sig nú undir það margir hverjir að
snúa til baka og leiti leiða til þess að koma
fjármunum, sem þeir ráði yfir í útlöndum
til Íslands á nýjan leik.
Er sjálfsagt að þeim takist það?
Óhætt er að fullyrða, að mikill meirihluti
þjóðarinnar er ekki þeirrar skoðunar. En til
þess að hafa hemil á þessari þróun á næstu
árum er nauðsynlegt að undirbúa vandaða
löggjöf um viðskiptalífið. Það á ekki að
vera sjálfsagt að hér verði til á ný stórar
viðskiptasamsteypur, sem leggi allt undir
sig eins og gerðist síðustu árin fyrir hrun.
Til þess að Sjálfstæðiflokkurinn verði
þeim vanda vaxinn að takast á við það
verkefni þurfa umræður og endurskoðun
af því tagi, sem hér er fjallað um að fara
fram innan flokksins og skoðanaskipti
manna á milli.
Það er til lítils að taka við landstjórninni
ef ekki eru fyrir hendi uppbyggilegar
hugmyndir um til hvers það verði gert.
Er Sjálfstæðisflokkurinn tilbúinn að taka við?
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@styrmir.is
Núningur milli hinna frjálsu þjóða og alræð-isaflanna í Sovétríkjunum var þegar hafinní lok síðari heimsstyrjaldar og átti eftir aðstigmagnast og ná hámarki í Kúbudeilunni
árið 1962 en hvorki fyrr né síðar hefur heimurinn
verið jafn nærri kjarnorkustríði og þá. En á þessum
degi árið 1948 hófst annars konar deila sem markar
upphafið á spennunni milli Bandaríkjanna og Sov-
étríkjanna á seinni hluta tuttugustu aldar. Á þessum
degi lokuðu Sovétríkin á alla lestarflutninga til og frá
Vestur-Berlín og öllum vegum.
Nýr gjaldmiðill og ríki
Í lok síðari heimsstyrjaldar var Þýskalandi skipt upp í
stjórnsvæði Bandaríkjanna, Breta, Frakka og Sovét-
ríkjanna. Vesturhluti Þýskalands og Vestur-Berlín
voru undir stjórn Vesturveldanna en austurhlutinn í
umsjón alræðisaflanna í austri. Strax varð ljóst að
áform og áherslur stórveldanna voru ólíkar um
framtíð Þýskalands. Meðan Sovétríkin sóttu bætur
frá Þjóðverjum í formi hráefna, fjármuna og fram-
leiðslutækja vildu Bandaríkin byggja upp þýskan iðn-
að og styrkja landið með það í huga að hafa Þýska-
land sem stuðpúða milli Vesturveldanna og
Sovétríkjanna.
Bandaríkin, Bretar og Frakkar vildu snemma koma
á fót þýsku ríki og höfðu rætt aðkomu að stofnun
ríkisstjórnar í Vestur-Þýskalandi. Þessu voru Sovét-
ríkin andsnúin og endanlega sauð upp úr þegar
ákveðið var að taka upp nýjan gjaldmiðil í Vestur
Þýskalandi. Því svöruðu Sovétríkin með því að loka á
alla vegi og lestir til Vestur-Berlínar. Hugðust þau
svelta vesturhluta borgarinnar á sitt vald en með því
uppátæki urðu þau fyrir miklum álitshnekki og
styrktu stöðu Bandaríkjanna í harðri viðleitni sinni
gegn alræðisstefnu Sovétríkjanna.
Aðeins tveimur dögum eftir lokun Sovétríkjanna
hófu Bandaríkin ásamt bandamönnum sínum reglu-
legar loftferðir með flugvélum bandaríska og breska
flughersins frá Vestur-Þýskalandi til Berlínar.
Skammtímalausn sem entist í ár
Upphaflega ætluðu Bandaríkin og bandamenn þeirra
að beita loftbrúnni sem skammtímalausn en hún átti
eftir að standa í nærri því heilt ár eða til 12. maí 1949
þegar Sovétríkin afléttu einangrun á Berlínar. Alls
flugu Bandaríkin og bandamenn þeirra 227.728 flug-
ferðir milli Vestur-Þýskalands og Berlínar og þegar
mest var fóru Bandaríkin og Bretar 27.717 ferðir til
borgarinnar. Skilvirknin var orðin svo mikil síðustu
mánuðina að ekki tók nema 8 mínútur að afferma
vélarnar í Berlín og koma þeim aftur af stað.
Það sem kom Sovétríkjunum einna mest á óvart
var geta Bandaríkjanna og Breta til að flytja vistir til
Berlínar en fyrst um sinn töldu Sovétríkin það nærri
ómögulegt að flytja sambærilegt magn og áður hafði
verið gert í gegnum lesta- og vegakerfið til borg-
arinnar. Staðreyndin reyndist hins vegar vera sú að
flutningar í lofti urðu meiri en geta vegakerfisins
hafði verið fyrir lokun. Það var ekki síst vegna þess
sem Sovétríkin létu að lokum undan og opnuðu aftur
fyrir vega- og lestarsamgöngur til borgarinnar.
Baráttan við alræðið var dýr en vel þess virði
Bandaríkin, Bretar og Frakkar stóðu að mestu undir
kosnaðinum við loftbrúna en hún kostaði um 500
milljónir dollara. Loftbrúin var hverrar krónu virði
enda mikilvægur þáttur í því að sýna alræðisöflunum
í Moskvu vilja og styrk vesturveldanna til að halda
Vestur-Berlín frjálsri frá alræði kommúnismans.
Til að tryggja sjálfstæði Berlínar frá Sovétríkjunum
voru flutt 250.794 tonn af matkvælum, kolum og
öðrum varningi þá mánuði sem borgin var einangruð
en til þess þurfti að fara 380 ferðir á dag.
vilhjalmur@mbl.is
Þjóðirnar
sem björg-
uðu Berlín
Þýskaland Skipting Þýskalands eftir síðari heimsstyrjöld.
’
Loftbrúin var hverrar krónu
virði enda mikilvægur þáttur í
því að sýna alræðisöflunum í
Moskvu vilja og styrk vesturveldanna
til að halda Vestur-Berlín frjálsri
Loftbrú Bandarískar vélar á Tempelhof flugvöllinum í Berlín.
Á þessum degi
24. júní 1948