Morgunblaðið - 04.12.2012, Blaðsíða 4

4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. DESEMBER 2012
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Útselskópar voru talsvert færri þeg-
ar talið var í látrum í haust en þegar
síðast var talið haustið 2008. Nú voru
kóparnir rétt rúmlega eitt þúsund
talsins og er stofn útsela talinn vera
um 4.100 dýr, að sögn Erlings
Haukssonar, sjávarlíffræðings og yf-
irmanns selarannsókna hjá Selasetri
Íslands. Erlingur segir að svo virðist
sem stofninn sé nú í lágmarki.
„Það kom mér verulega á óvart
hvað þetta voru fáir kópar,“ sagði
Erlingur. „Árið 2008 taldi ég mun
fleiri útselskópa en 2005. Þá hélt ég
að útselsstofninn væri kominn á ferð
upp á við. Það er alls ekki svo. Hann
er nú kominn niður fyrir það sem
hann var árið 2005.“
Velja sér afskekkt látur
Erlingur var ekki búinn að komast
að niðurstöðu um hvað olli þessari
kúvendingu í útselsstofninum. Hann
sagði að talningin hefði ekki gengið
verr nú en áður. Farið var 3-4 sinn-
um á talningarstaðina. Látur útsela
eru aðallega í Breiðafirði, á Strönd-
um og í Öræfunum. Erlingur sagði
að útselirnir velji sér afskekkt látur.
Honum fannst almennt gæta fækk-
unar í öllum látrunum, þó sé hún ef
til vill mest áberandi á tilteknum
stað í Breiðafirði.
Ein hugsanleg skýring á fækkun
útsela hér er að selirnir hafi fært sig
eitthvað annað. Erlingur kvaðst þó
ekki geta fullyrt neitt um það. Útsel-
urinn er sunnlægari tegund en land-
selurinn. Aðeins fá ár eru síðan fyrsti
útselurinn sást við Grænland. Land-
selir hafa hins vegar haldið sig við
Grænland svo lengi sem elstu menn
muna. Útselsstofnar fara mjög vax-
andi t.d. við Kanada og þeir eru
orðnir mjög stórir við Bretlandseyj-
ar eftir mikinn vöxt undanfarna ára-
tugi. Stofn landsela við Bretland hef-
ur hins vegar verið á niðurleið en
ástæða þess er ekki þekkt.
Sílisbrestur við Ísland undanfarin
ár getur einnig verið hluti skýring-
arinnar á fækkun útsela.
Dregið úr beinum veiðum
„Útselir éta heilmikið marsíli, sér-
staklega fyrir sunnan land og í
Breiðafirði. Það gera landselirnir
raunar líka,“ sagði Erlingur. Hann
sagði að selirnir éti líka þorsk og
vaxandi þorskgengd sé góð tíðindi
fyrir selina. Þó geti verið að fæðu-
skilyrði fyrir seli séu ekki jafn góð nú
og áður við strendur landsins.
„Svo getur maður ekki sleppt því
að nefna veiðarnar. Bæði ungir út-
selir og ungir landselir koma sem
meðafli í fiskinet, ekki síst grá-
sleppunet. Það er spurning hve
mikil áhrif þessar veiðar hafa
á stofnana,“ sagði Erlingur.
Hann sagði að mjög mikið
hefði dregið úr beinum
selveiðum frá því þær
voru mest stundaðar
hér á landi.
Útselum hefur
fækkað talsvert
 Útselir eru nú einungis um 4.100 samkvæmt talningu
Ingvar P. Guðbjörnsson
Þórunn Kristjánsdóttir
Einungis ríflega 40% fimmtán ára
barna á Íslandi höfðu árið 2009 vænt-
ingar um að ljúka háskólanámi. Þetta
kemur fram í PISA-könnun sem
OECD lét gera í 21 aðildarríki árið
2009 og var birt í gær.
Þar segir að skólakerfi þurfi að
bjóða nemendum með háar vænting-
ar til náms upp á góðan stuðning og
aðstöðu í gegnum námið þannig að
þeir geti uppfyllt væntingar sínar. En
að sama skapi þurfi skólakerfi einnig
að undirbúa þá sem ekki hafa vænt-
ingar um að ljúka framhaldsnámi
undir þátttöku á vinnumarkaði.
Það vekur athygli hversu hátt hlut-
fall getumeiri nemenda er sem hefur
ekki væntingar til háskólanáms. Á
sama tíma er þess getið í skýrslunni
að hlutfall getuminni nemenda sem
hyggja á háskólanám er hærra en
menn bjuggust við.
Skólakerfi byggist á verðleikum
Í þeim tilfellum þar sem hátt hlut-
fall getuminni nemenda hefur vænt-
ingar um háskólagráðu er sagt að þau
lönd þurfi að styðja betur við nem-
endur sína og veita þeim umhverfi
þar sem þau geti bætt námsfram-
vindu og uppfyllt væntingar.
Ísland er þó ekki í þessum hópi
heldur í hinum þar sem hátt hlutfall
getumeiri nemenda hefur ekki vænt-
ingar um framhaldsnám. Á Íslandi er
hlutfallið yfir 10%. Í þessum löndum
er lagt til að skólakerfin miði að því að
hvetja nemendur áfram og auka
námslegar væntingar þeirra, en einn-
ig að huga betur að staðsetningu bók-
náms- og verknámsskóla.
Þá er einnig hvatt til þess að skóla-
kerfi byggist á verðleikum nemenda
en ekki á bakgrunni. Varað er við því
að sé ekki hugað betur að verðleikum
geti það þýtt að samfélagið verði
efnahags- og félagslega af hæfileikum
sem fólk kann að búa yfir en fær ekki
að nýta vegna uppbyggingar mennta-
kerfisins.
Hátt hlutfall
hyggur ekki á
háskólanám
 Um 40% hyggjast ljúka háskólagráðu
Væntingar til náms
» Rúmlega 10% getumeiri
nemenda ætla ekki í háskóla.
» Vekur athygli OECD hversu
margir getuminni nemendur
hafa metnað til háskólanáms.
» Ríki eiga að huga meira að
verðleikum en bakgrunni.
Morgunblaðið/Golli
Háskóli Ríflega 40% ungmenna hafa
væntingar um að klára háskólanám.
Ingveldur Geirsdóttir
ingveldur@mbl.is
Það sem af er árinu hafa 23 ein-
staklingar greinst með kíghósta hér
á landi, þar af eru þrjú börn undir
þriggja mánaða aldri. Nokkur börn
hafa þurft að leggjast inn vegna
hóstans. Í byrjun nóvember höfðu
tíu einstaklingar greinst, svo þeim
hefur fjölgað hratt á aðeins einum
mánuði. Í fyrra greindust þrjú kíg-
hóstatilfelli og árið þar áður var ekk-
ert staðfest.
Þórólfur Guðnason, yfirlæknir
sóttvarna hjá embætti landlæknis,
segir að þeir hafi ekki verið óviðbún-
ir þessum toppi. „Bóluefnið endist
ekki nema í um tíu ár og það er vitað
af kíghóstanum í samfélaginu, eins
og með alla smitsjúkdóma koma upp
smá toppar á nokkurra ára fresti.
Fyrir tíu árum vorum við með svip-
aðan topp. Þegar það er hópur í
samfélaginu sem er móttækilegur
fyrir sýkingunni tekur það nokkur
ár þar til kominn er nægilega stór
hópur svo sýkingin nái sér á strik
aftur, þá kemur svona hvellur,“ seg-
ir Þórólfur.
Verndin í bólusetningu gegn
kíghósta endist í um tíu ár og bólu-
setningin útrýmir ekki bakteríunni
úr samfélaginu. Kíghósti er fyrst og
fremst alvarlegur sjúkdómur hjá
börnum á fyrstu mánuðum ævinnar
en getur valdið langvarandi hósta
hjá eldri einstaklingum.
Þórólfur segir að umræðan eigi
líka þátt í því hversu margir eru
búnir að greinast, hún hvetur fólk til
að vera meira vakandi og það er tek-
ið meira af sýnum svo fleiri greinast.
„Börn eru í meirihluta þeirra sem
greinast, úr þeim eru tekin fleiri
sýni, þau eru með hefbundnari ein-
kenni og verða veikari en fullorðnir.
Allar aðgerðir miða að því að vernda
krakka undir eins árs aldri en þau
geta farið verst út úr sýkingunni,“
segir Þórólfur.
23 greinst með kíghósta
Morgunblaðið/Ernir
Ungbarn Kíghósti leggst verst í
börn undir eins árs aldri.
 Eðlilegur topp-
ur smitsjúkdóms
Talið var að kæping útsela
haustið 2008 hefði skilað 1.677
kópum í stofninn og var stofn-
stærðin þá metin vera 7.300
dýr. Haustið 2005 var talið að
kæping útsels hefði skilað 1.377
kópum í stofninn. Stofnstærðin
var þá metin vera um 6.000 dýr.
Í heildartalningu 2002 var
stofninn talinn vera um 5.500
dýr og í lágmarki.
Útselsstofninn hafði þá
minnkað umtalsvert frá árinu
1990 þegar hann var talinn vera
um 12.000 dýr, að því er fram
kemur í skýrslum Hafrann-
sóknastofnunarinnar um nytja-
stofna sjávar.
Þegar landselir voru
síðast taldir árið 2011
varð ekki vart breyt-
inga miðað við taln-
ingar 2006 og 2003
og því virðist
landselsstofn-
inn vera á
sama róli og
áður.
Útsel fækkar,
landsel ekki
ÚTSELSKÓPAR ERU TALDIR
Á 3-4 ÁRA FRESTI
Erlingur Hauksson
Morgunblaðið/RAX
Útselur Útselum hefur fækkað talsvert við landið frá 2008. Brimlarnir eru mun stærri en landselir, um 2,5 metrar
að lengd og yfir 300 kg þungir. Urturnar eru stærstar um tveggja metra langar og um 180 kg þungar.
Opið: Mán - Fim 11:00 - 18:00
Fös 10:00 - 18:30 & Lau 11:00 - 16:00
Hátíðarkörfur
Ostabúðarinnar
eftir þínu höfði
Við erum byrjuð að
taka á móti pöntunum
í síma 562 2772,
ostabudin@ostabudin.is
og á ostabudin.is
Gegn þingsályktun um græðara
Með samþykkt tillögu um græðara
væri Alþingi að leggja að jöfnu hefð-
bundna, viðurkennda og gagn-
reynda heilbrigðisþjónustu annars
vegar og þjónustu með ósannaða
gagnsemi hins vegar, segir í ályktun
stjórnar Læknafélags Íslands, sem
samþykkt var á fundi í gær. Slíkt er
ekki ásættanlegt, segir í álykt-
uninni.
Fyrir skömmu lögðu fjórir alþing-
ismenn fram þingsályktunartillögu
um „að fela velferðarráðherra að
skipa starfshóp sem kanni hvort nið-
urgreiða skuli heildrænar meðferðir
græðara til jafns við aðra heilbrigð-
isþjónustu og/eða undanþiggja þær
greiðslu virðisaukaskatts“ eins og
það er orðað í tillögunni.
„Undanfarin ár hefur heilbrigð-
iskerfið þurft að búa við viðvarandi
niðurskurð fjárveitinga og skerta
þjónustu við sjúklinga. Allt of litlu
fjármagni hefur verið varið til rekst-
urs heilbrigðiskerfisins og íslenskir
sjúklingar þurfa að reiða fram um-
talsverðar upphæðir fyrir lækn-
isþjónustu, lyf og rannsóknir auk
þess sem þjónusta sálfræðinga og
tannlækna er að stærstum hluta án
greiðsluþátttöku ríkisins,“ segir í
ályktun stjórnar Læknafélagsins.