Morgunblaðið - 18.04.2013, Blaðsíða 28

28 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. APRÍL 2013
Fyrirhugaður sæ-
strengur frá Íslandi
til Bretlands verður
um 1.100 km að lengd
og mun liggja á allt
að 1.200 m dýpi.
Lengsti kapall í heimi
og fyrsti rafork-
ustrengur sem þverar
Atlantshafið.
Hér er á ferðinni
framkvæmd sem, með
virkjunum og styrkingu flutnings-
kerfa, mundi kosta á við 2,5 Kára-
hnjúkavirkjanir. Hafa ýmsir gagn-
rýnt að Íslendingar skuli áforma
að ráðast í svo miklar fjárfest-
ingar í því efnahagsástandi sem
nú ríkir. Einnig er áhætta talin
mikil við byggingu og rekstur
svona mannvirkis, t.d. geta bilanir
komið upp úti í reginhafi um vet-
ur.
Hingað til hefur verið miðað við
að Íslendingar muni verða virkir
þátttakendur í verkefninu, sbr.
ársskýrslu Landsvirkjunar 2011.
Margir hafa talið verkefnið ofvax-
ið Íslendingum, bæði tæknilega og
einkum fjárhagslega.
Erindisbréf ráðgjafarhóps
Í erindisbréfi ráðgjafarhóps at-
vinnuvega- og nýsköpunarráðu-
neytis um sæstreng 29. júní 2012
kemur fram að meðal greiningar-
og rannsóknarvinnu hópsins er
eftirfarandi:
1. Samfélags- og
þjóðhagsleg áhrif.
2. Tæknileg atriði.
3. Lagaumhverfi og
milliríkjasamningar.
4. Umhverfisáhrif.
Áfangaskýrslu skal skila
15. maí 2013.
Búið er að halda 12 fundi í
nefndinni. Sérfræðingar og hags-
munaaðilar hafa verið kallaðir til
eftir því sem þurfa hefur þótt.
Fram að þessu hefur tæknileg at-
riði framkvæmdarinnar marg-
sinnis borið á góma á fundum
nefndarinnar, þ. á m. sæstreng-
urinn sjálfur.
Ársfundur Lands-
virkjunar 2013
Á ársfundi Landsvirkjunar 20.3.
2013 fjallaði forstjóri Landsvirkj-
unar um sæstrenginn. Var ekki
annað að heyra en að fyrirtækið
hefði nú óvænt tekið þá ákvörðun
að skipta sér ekki af lagningu og
rekstri sæstrengsins og heldur
ekki að taka þátt í fjármögnun
hans. Þetta er í rauninni í fyrsta
sinn sem þessi afstaða Landsvirkj-
unar kemur fram með svo afger-
andi hætti.
Ef fylgt er orðum forstjóra
Landsvirkjunar má gera ráð fyrir
að útlendir fjárfestar muni leggja,
eiga og reka sæstrenginn. Með
þannig fyrirkomulagi verður eig-
andi hans einn raforkukaupandi til
viðbótar hér á landi á svipaðan
hátt og álver, annar stóriðnaður
og almenningsveitur. Eigandi sæ-
strengsins mundi þá sjálfur bjóða
í eða gera langtímasamninga um
raforku hér á landi og selja hana
síðan erlendis. Hann mundi vænt-
anlega hirða ágóða af orkusölu á
erlendum mörkuðum og bera
rekstrartap sem komið gæti upp
og á hann félli.
Erindisbréf ráðgjafarhóps
í ljósi þessara atburða
Ráðgjafarhópnum var stofnaður
til að fara yfir og meta áform um
lagningu sæstrengsins. Hug-
myndin var sú að með tilkomu
hans mundi verðmæti íslenskrar
raforku aukast. Einnig hefur verið
rætt um þann möguleika að flytja
evrópska orku til Íslands í sér-
stökum tilvikum, t.d. við vatns-
skort hjá vatnsaflsvirkjunum eða
við náttúruhamfarir, sem mundu
skaða raforkuframleiðslu. Sá
möguleiki er þó fjarlægur, en
nærtækara að semja við starfandi
iðjuver í landinu um að minnka
framleiðslu.
Ef erlendir fjárfestar reka sæ-
strenginn þá er spurning hvort við
Íslendingar ættum yfirleitt nokk-
uð að vera að skipta okkur af inn-
viðum verkefnisins. Hingað til hef-
ur ekki verið til siðs að við
skiptum okkur af innviðum álvera,
sem eru alfarið á vegum og á
ábyrgð hinna erlendu eigenda. Af
þessu má álykta að þannig verði
einnig farið með sæstrenginn.
Samningur um orkusölu mundi þá
skilgreina samskipti, ábyrgð,
skyldur og fjárhagsuppgjör milli
íslenskra seljenda orku og hinna
erlendu eigenda sæstrengsins.
Hvert er þá orðið hlutverk ráð-
gjafarhóps um sæstreng? Stofnun
hans var talin nauðsynleg vegna
þess að þekking á sæstrengjum til
raforkuflutninga og áhrif þannig
framkvæmda var af skornum
skammti í landinu. Nú er hins
vegar komin upp ný staða.
Um ívilnanir vegna grænnar
raforku frá Íslandi
Flutningsgeta 700 MW sæ-
strengs er um 5000 GWh/ári. Á
ársfundinum kom fram hjá for-
stjóranum að hann ráðgerir að út-
vega orku fyrir sæstrenginn að
hluta með því að 2.000 GWh/ári
komi sem „umframorka“ frá nú-
verandi raforkukerfi. Stærsti hluti
þessarar orku væri þó for-
gangsorka, sem Landsvirkjun hef-
ur ekki tekist að selja á und-
anförnum árum. Með því að
ráðstafa þessari orku fyrir sæ-
streng mun það þó ekki hefjast
fyrr en um 2025 svo lausn á mark-
aðssetningu þessarar raforku er
enn ekki í augsýn.
Samkvæmt núverandi evrópsk-
um reglum eru ívilnanir vegna
grænnar raforku aðeins fyrir nýj-
ar virkjanir. Þannig mun íslensk
„umframorka“ upp á 2.000 GWh/
ári ekki njóta grænna styrkja
nema til komi sérstakir samn-
ingar. Þeir gætu verið torsóttir í
ljósi þess að Ísland er utan Evr-
ópusambandsins. Einnig er vert
að benda á að það er ekki sæ-
strengurinn sjálfur sem mundi fá
græna ívilnun heldur nýjar virkj-
anir á Íslandi. Sem dæmi munu
Búrfellsvirkjun og Kárahnjúka-
virkjun ekki fá neinar ívilnanir
vegna sölu á grænni orku til Evr-
ópu.
Í ljósi erfiðrar fjárhagsstöðu í
ríkjum Evrópubandalagsins virðist
vera óhægara um vik að fá íviln-
anir fyrir græna orku og eru ný-
leg dæmi þar um. Sjálfsagt er að
fylgjast vel með þeirri þróun og
vonandi mun málið liggja ljósar
fyrir á ársfundi Landsvirkjunar
2014.
Sæstrengur frá Ís-
landi til Bretlands
Eftir Valdimar K.
Jónsson og Skúla
Jóhannsson
»Margir hafa talið
verkefnið ofvaxið Ís-
lendingum, bæði tækni-
lega og einkum fjár-
hagslega.
Valdimar
Jónsson
Höfundar eru verkfræðingar
Skúli
Jóhannsson
Þegar við tölum um
að þetta eða hitt landið
sé lýðræðisríki vísar
það til þess að almenn-
ingur hefur eitthvað
um það að segja hverjir
fara með völd í ríkinu
og sami almenningur
getur kosið valdhafa af
sér. Stjórnvaldsákvarð-
anir eru teknar af
kjörnum fulltrúum fyr-
ir opnum tjöldum og almenningur veit
hvaða afstöðu einstakir kjörnir
fulltrúar hafa til einstakra ákvarðana.
Enn er það minnihluti mannkyns
sem býr við lýðræði en hagur almenn-
ings, mannréttindi og jöfnuður er alla
jafna meiri í löndum þar sem það er
við lýði. Engu að síður koma alltaf
öðru hvoru upp hugmyndir um að
stjórna eigi með öðrum hætti eða fela
völdin öðrum en kjörnum fulltrúum.
Niður með lýðræðið!
Framan af 20. öldinni voru helstu
ógnir lýðræðisins frá öfgaöflum hægri
og vinstri sem komust til áhrifa í kosn-
ingum en afnámu svo kosningaréttinn
og í framhaldinu ýmis almenn rétt-
indi. Þó svo að hugstæðust og þekkt-
ust sé þar saga nasista í Þýskalandi
eru dæmi mannkynssögu síðustu ára-
tuga miklu fleiri og engin fögur.
Á okkar dögum steðjar önnur
hætta að lýðræðinu. Það er linnulaus
margra áratuga áróður menntamanna
að til sé fagleg og rétt ákvörðun í
stjórnmálum. Með réttri menntun og
mælingum menntamanna megi til
dæmis komast að því hvar eigi að
virkja eða hvernig haga beri samn-
ingum við erlend ríki. Það sé auðvitað
afar slæmt ef „pólitíkin“ kemst að í
slíkum málum og grunnhyggnir
stjórnmálamenn lemja hver annan í
hausinn með því að segja – þú ert póli-
tískur, ég er faglegur! Flokksræði og
margskonar spilling sem þrífst í skjóli
þess hefur um leið grafið undan öllu
því sem kennt er við stjórnmál og póli-
tík verður ranglega að skammaryrði.
Ef til væri ein rétt ákvörðun er vita-
skuld algerlega óþarft og jafnvel skað-
legt að hafa lýðræði. Lýðurinn, þessi
ómenntaði tuddalegi massi fólks býr
auðvitað ekki að þeirri menntun sem
segir að það eigi að borga Icesave,
virkja í Bjarnaflagi eða flytja bæði
Þorláksbúð og Reykjavíkurflugvöll út
í buskann! Auðvitað á lýðurinn ekkert
að ráða neinu svona og þar af leiðandi
ekki pólitíkin, segja hinir faglegu.
Frá sjónarhóli okkar sem aðhyll-
umst lýðræði er hér aðeins um að
ræða nýja tegund fasisma sem má
eigna menntahrokanum og gírugu
embættismannavaldi. Það er auðvitað
ekki til nein sú menntun sem setur
einstaklinga í þá stöðu að geta tekið
sjálfsforræðið af fólki og þjóðum.
Meginregla lýðræðisins er vitaskuld
að allir séu betur komnir að stjórna
sér og sínu sjálfir, sjálfsforræði sé
grunnur að farsælu lífi.
Lögheimili hins nýja siðar
Evrópusambandið er mekka þeirra
sem horfa til hins nýja siðar að koma á
faglegri stjórnun þar sem aðeins eru
teknar „réttar“ ákvarðanir. Þar eru
hinir kjörnu fulltrúar hafðir á valda-
lausri kjaftasamkomu en öll völd eru í
höndum nafnlausra embættismanna
sem þurfa aldrei að standa kjósendum
reikningsskil gjörða sinna. Fram-
kvæmdastjórnin er einfaldlega ekki
kosin heldur valin og sama á við um
alla lykilstöður. Herman Van Rompuy
sem titlaður er forseti Evrópusam-
bandsins og einn valdamesti maður
álfunnar hefur heldur aldrei verið kos-
inn til síns embættis. Þess vegna er
Evrópusambandið ekki lýðræðisríki
heldur ólýðræðislegt heimsvalda-
sinnað stórveldi.
Tilfinning einstakra kjósenda fyrir
því að þeim komi við eitthvað sem ger-
ist í Evrópusambandinu er ekki mikil.
Kjósandi í Katalóníu lætur sig Madríd
varða og jafnvel Skota finnst London
skipta máli. Þessir vita líka að atkvæði
þeirra hafa áhrif innanlands. Þeir og
meðbræður sem deila sama landi og
sömu menningarsýn ráða einhverju
um hverjir fara með völd í Bretlandi.
En hvorugir hafa tilfinningu fyrir því
að þeir ráði í Brussel enda hafa þeir
varla áhuga á því og þátttaka í kosn-
ingum til Evrópuþingsins er eftir því
hörmuleg þar sem langt innan við
helmingur kosningabærra manna tek-
ur þátt.
Kosning um ESB-aðild er
kosning um endalok lýðræðis
Ríki geta verið fullvalda án þess að
vera lýðræðisríki og Norður-Kórea er
sorglegt dæmi um það. En þetta getur
ekki snúið öfugt. Ríki geta vitaskuld
ekki verið lýðræðisríki ef þau eru ekki
fullvalda. Hversu mjög sem Tíbeta
langar að búa í lýðræðisríki eiga þeir
engan kost á því fyrr en þeir losna
undan heimsveldi kommúnistanna í
Bejing. Sama á við Kýpur og Grikk-
land sem eru nú troðin undir járnhæl
Brussel. Í hjálendu heimsveldis getur
almenningur ekki tekið völdin til sín
nema ná þeim fyrst frá heimsveldinu.
Öfugt við orðagjálfur hins faglega
valds þá fjallar lýðræðið um raunveru-
lega hluti, raunverulegt vald, raun-
veruleg yfirráð. Ef yfirráð yfir landi,
lagasetningu þess, auðlindanýtingu,
dómum og innra skipulagi eru flutt í
hendurnar á valdastofnun erlendis
geta sömu völd ekki á sama tíma verið
í höndum þeirra sem byggja landið.
Heimsveldi allra tíma hafa reynt að
skrökva þessu að almúganum. Þau
koma fyrir einhverskonar lepp-
stjórnum í hjálendum sínum og fela
þeim málamyndahlutverk en völdin
eru raunverulega horfin. Land sem
lent hefur undir hrammi stórveldis er
ekki fullvalda ríki og þar verður ekki
lýðræði fyrr en heimsveldið hefur ver-
ið brotið á bak aftur.
Er lýðræðislegt
að afnema lýðræði?
Eftir Bjarna Harð-
arson og Valdísi
Steinarsdóttur
»Meginregla lýðræð-
isins er vitaskuld að
allir séu betur komnir
að stjórna sér og sínu
sjálfir...
Bjarni
Harðarson
Höfundar eru oddvitar lista
Regnbogans í Suðvestur- og
Suðurkjördæmum.
Valdís
Steinarsdóttir
Lyfjaskömmtun er ókeypis þjónusta sem Lyfjaborg býður viðskiptavinum
sínum. Hún hentar einstaklega vel þeim sem taka að staðaldri nokkrar
tegundir lyfja og vítamína.
Ókeypis skömmtuná lyfjum
Fljótleg Þægileg Örugg Persónuleg