Morgunblaðið - 18.04.2013, Blaðsíða 30

30 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. APRÍL 2013
Á síðastliðnum
árum hefur mönn-
um orðið tíðrætt
um forgangsröðun
verkefna í íslensku
þjóðfélagi, en sér í
lagi þó eftir áfall
okkar í fjár-
málalegu tilliti.
Það hefur haft
víðtæk áhrif á
samfélagið, en er
ekki einstakt í al-
þjóðlegu samhengi. Fyrir ligg-
ur mikil reynsla annarra þjóða.
Þessum upplýsingum var sann-
arlega reynt að koma til ís-
lenskra ráðamanna án mikils
árangurs.
„Verjum heilbrigðisþjón-
ustuna og menntakerfið.“ Þetta
voru skilaboðin til embættis- og
stjórnmálamanna á tímum erf-
iðleika og hörmunga fjár-
málakreppunnar 2008. Boð-
skapurinn var skýr: „Ef þessi
þjónusta bíður afhroð verður
erfitt að bæta hana aftur og
það mun taka langan tíma.“
Átakanleg upplifun
Sorglega lítill skilningur virt-
ist vera fyrir hendi meðal
stjórnmálamanna og embættis-
manna á nauðsyn þess að verja
þessa þjónustu á tímum þreng-
inga. Það var átakanlegt að
sitja á fundum með alþing-
ismönnum í fjárlaga- og heil-
brigðisnefnd á haustmánuðum
árið 2010. Flestir sátu þar
áhugalausir og sáttir við eigin
ákvarðanir. Þeir þóttust hlusta,
en spurðu lítið. Tilefnið var að
leggja niður St. Jósefsspítala í
Hafnarfirði. Fæstir gáfu því
gaum hvaða afleiðingar það
hefði og skelltu skollaeyrum við
vel rökstuddum viðvörunum.
Ómetanlegt einkaframtak
Reyndar virðast íslenskir
stjórnmálamenn almennt hafa
lítinn áhuga á heilbrigð-
ismálum. Sennilega hafa þeir
alltaf haldið að metnaðarfull
þjónusta kæmi bara af himnum
ofan.
„St. Jósefsreglan gegndi
brautryðjendahlutverki í heil-
brigðismálum landsmanna og
var stærsti aðilinn í rekstri al-
mennra sjúkrahúsa á landinu á
fyrri hluta 20. aldar. Haustið
1902 tóku syst-
urnar í notkun
fyrsta nútíma-
sjúkrahúsið á Ís-
landi, St. Jós-
efsspítala í
Landakoti. Í Hafn-
arfirði opnuðu
systurnar St. Jós-
efsspítala árið
1926“, en svo segir
í bók Ólafs H.
Torfasonar um St.
Jósefssystur á Ís-
land 1896-1996. Á
þessum stofnunum
var löngum rekið blómlegt,
óeigingjarnt og metnaðarfullt
starf í þágu þeirra sjúku. Þeir
dvöldust á sjúkrastofum, en
ekki göngum stofnananna eins
og hér hefur verið venjan í
Reykjavík um áratuga skeið.
Takmarkalaus vinna, fjárafl-
anir og gjafir félagasamtaka og
fyrirtækja hér á landi hafa
haldið íslenskri heilbrigðisþjón-
ustu gangandi um langan tíma.
Grunur leikur á að stjórnvöld-
um þyki þetta bara sjálfsagt og
geri hreinlega ráð fyrir þessum
velvilja og fórnfýsi endalaust.
Þáttur St. Jósefssystra og
annarra er óhemjumerkilegur
fyrir velferð okkar Íslendinga
og sögu íslenskrar læknisfræði.
Þessu megum við aldrei
gleyma.
Norræna velferðarkerfið
hefur breyst
Hið „norræna velferðarkerfi“
í nágrannalöndum okkar, sem
oft er nefnt í ræðum ráðandi
stjórnmálamanna, er varla til
staðar hér á landi. Hlutdeild
sjúklinga í kostnaði fer ört vax-
andi. „Norræna velferð-
arkerfið“ hefur reyndar breyst
í þessum löndum og er minna
miðstýrt en áður. „Einkarekst-
ur“ eða útboð í heilbrigðisþjón-
ustunni er meira áberandi í
hinu norræna velferðarkerfi en
okkur hefur verið tjáð (The
Economist 2. febrúar, 2013).
Áróður íslenskra stjórnmála-
manna er einsleitur og oft
rangur vegna þekkingarskorts
þeirra á viðfangsefninu.
Krafa um skýra stefnu
í heilbrigðismálum
Ástandið í stjórnun á heil-
brigðismálum hér á landi hefur
sjaldan verið eins bágborið og
nú, þó að litið sé áratugi til
baka. Árið 2010 voru heilbrigð-
isyfirvöld minnt á að fara var-
lega í niðurskurð á stofnunum
sem gegndu lykilhlutverki á
sumum sviðum heilbrigðisþjón-
ustunnar (Morgunblaðið 29.
nóvember, 2010). Ástandið var
slæmt fyrir, eftir margra ára
niðurskurð. Það áttu stjórn-
málamenn að vita. En hver er
raunin nú þegar grannt er
skoðað? Heilbrigðiskerfið er
máttlítið og fer máttur þess
enn dvínandi. Sá máttur, sem
þó er fyrir hendi, er hjá hinu
frábæra, fórnfúsa og vel
menntaða starfsfólki sem vinn-
ur ennþá við heilbrigðisstörfin.
Fámenni okkar á Íslandi og
tengsl innan þjónustugeirans
gerir okkur kleift að vísa fólki
rétta leið, ekki eftir kerf-
isbundnum leiðum, heldur oft á
grunni faglegra tengsla heil-
brigðisstarfsmanna sem láta sig
persónulega varða um velferð
samborgaranna. Þetta kann að
hafa meiri áhrif á árangur okk-
ar í alþjóðlegum samanurði, en
hið góða „kerfi“, eins og tíðum
heyrist frá stjórnmálamönnum
við hátíðleg tækifæri.
Lítum nú um öxl. Gerum þá
kröfu að stjórnmálamenn sýni
heilbrigðismálum áhuga, taki
ígrundaðar og ábyggilegar
ákvarðanir. Þess er vænst að
þeir standi að baki okkar heil-
brigðisstarfsmönnum, heil-
brigðisþjónustunni til sóma og
heilla fyrir landsmenn, í stað
þess að sýna þeim vantrú og
lítilsvirðingu. Krafan um skýra
stefnu, aukinn skilning, þekk-
ingu og aðgerðir heilbrigðisyf-
irvalda verður meiri í framtíð-
inni. Fólk vill að skattfé þess sé
varið til að standa vörð um
heilbrigði fólks í landinu og
krefst betra aðgengis að mark-
vissari þjónustu fyrir sig og
sína.
Nú er tími tækifæranna. Við
skulum því skoða vel á næstu
vikum hvaða stjórnmálamenn
hafa áhuga, þekkingu og þor til
að gera heilbrigðisþjónustuna
aðgengilegri og skilvirkari.
Setjum heilbrigðismál í for-
gang. Það skiptir miklu fyrir
þig og þína. Framtíð okkar
allra er í húfi í þessu „góða“
landi.
Hagur allra í velferð:
Fortíð, nútíð og framtíð
Eftir Ásgeir
Theodórs » Á síðastliðnum
árum hefur
mönnum orðið tíð-
rætt um forgangs-
röðun verkefna í ís-
lensku þjóðfélagi, en
sér í lagi þó eftir áfall
okkar í fjármálalegu
tilliti.
Ásgeir
Theodórs
Höfundur er sérfræðingur
í meltingarlækningum og
heilbrigðisstjórnun.
Vegna mikils fjölda greina í aðdraganda alþingiskosninganna verður formi
þeirra greina, sem lúta að kosningunum, breytt. Hámarkslengd greina er
3.000 slög með bilum. Er þetta gert svo efnið verði aðgengilegra og auka
möguleika Morgunblaðsins á að koma greinunum á framfæri fyrir kosningar.
Alþingiskosningar
Hluti af dramatíkinni
sem geisar í Sjálfstæð-
isflokknum um þessar
mundir stafar af því að
Sjálfstæðisflokkurinn
gerði aldrei upp við hrunið.
Þó var það sannarlega ætl-
un flokksins og sömuleiðis
að draga af því lærdóma
sem mættu verða þjóðinni
og flokknum til gagns og
heilla. Sjálfstæðismenn,
sem upp til hópa eru ærlegt fólk, gerðu
þó heiðarlega tilraun til að gera upp við
hrunið og hvað mætti af því læra til að
koma í veg fyrir að þjóðin lenti aftur í
slíkum hremmingum.
Kinnristur ritstjórans
Á vegum flokksins var samin mjög
merkileg Endurreisnarskýrsla, sem unn-
in var með þátttöku hundraða sjálfstæð-
ismanna, m.a. með fundum um allt land.
Endureisnarkýrslan var lögð fram á
landsfundi flokksins 2009, en var drepin
á staðnum með frægri ræðu núverandi
ritstjóra Morgunblaðsins, Davíðs Odds-
sonar. Hann var forsætisráðherra og for-
maður flokksins á þeim tíma þegar þær
ákvarðanir voru teknar, sem rannsókn-
arskýrsla Alþingis sagði að hefðu leitt til
hrunsins.
Vilhjálmur Egilsson, þekktur fyrir
drengskap og sanngirni, var ritstjóri
Endurreisnarskýrslunnar, og sagði í við-
tali við Viðskiptablaðið á fimmtudaginn í
síðustu viku, að Davíð mætti skammast
sín fyrir málflutning sinn gagnvart End-
urreisnarskýrslunni á landsfundinum
2009. Benedikt Jóhannesson, gegn-
umsver íhaldsmaður ef einhver er það,
hefur sömuleiðis gagnrýnt hann harð-
lega fyrir að hafa komið í veg fyrir að
Sjálfstæðisflokkurinn gerði upp við for-
tíðina, og tengt það – réttilega – núver-
andi óförum flokksins.
Þessu svarar Davíð í Reykjavíkurbéfi
sem er vettvangur hans til að endur-
skrifa söguna og hreinsa sjálfan sig bæði
af því að hafa rústað þjóðarhag, Seðla-
bankanum, og nú síðast Sjálfstæð-
isflokknum. „Skýringin á dularfullum
endalokum hinnar dásamlegu skýrslu,
sem sumir harma svo mjög, getur ekki
verið svo yfirnáttúruleg. Það væri jafn-
vel trúverðugra að halda því fram að
geimverur hefðu gleypt hana á meðan
landsfundarfulltrúar sváfu og Villi og
Benni gengu í svefni í ESB.“
Sannleikurinn barinn í hel
Eyrnafíkjurnar sem aðalhöfundur
hrunsins sendir þeim fé-
lögum lýsa upp aðalástæð-
una fyrir fyrir því að Davíð
Oddsson snerist svo harka-
lega gegn Endurreisn-
arskýrslunni. Í henni er lýst
skorinort þeim lærdómi
sjálfstæðismanna um land
allt af hruninu að krónan
væri „rúin trausti“, umsókn
um aðild að Evrópusam-
bandinu væri nauðsynleg til
að senda „afar sterk skila-
boð til alþjóðasamfélagsins
um stefnumótun Íslendinga
til framtiðar,“ og íslenska þjóðin þurfi
„að geta sagt álit sitt á aðild í þjóð-
aratkvæðagreiðslu“.
Þetta var sannleikurinn sem þurfti að
berja í hel. Í þeim tilgangi hefur Davíð
síðan misnotað Morgunblaðið, dyggilega
fjármagnað af stórútgerð Íslands, stillt
byssur sínar við hvert tækifæri á for-
ystulausan flokk, og í reynd rústað Sjálf-
stæðisflokknum með því að lyfta gömlum
höfuðandstæðingi, Framsóknarflokkn-
um, sem bjargvætti Íslands – og helsta
kosti „sannra“ sjálfstæðismanna.
Endurreisnarskýrsla
Sjálfstæðisflokksins
Það sem ekki mátti segja, og aldrei
verða að stefnu Sjálfstæðisflokksins, er
eftirfarandi kafli sem er merkilegasta
niðurstaða Endurreisnarskýrslu Sjálf-
stæðisflokksins, uppgjörs flokksins við
hrunið:
„4. Framtíð íslensku krónunnar
 Íslenska krónan er gjaldmiðill sem
rúinn er trausti á alþjóðlegum gjaldeyr-
ismarkaði.
 Vantraust erlendra aðila snýr ekki að-
eins að krónunni heldur einnig íslensku
laga- og reglugerðarumhverfi en mark-
aðsaðilum og fjárfestum fannst að með
neyðarlögum væri reglum breytt aft-
urvirkt.
 Einhliða upptaka erlendrar myntar er
óframkvæmanleg án stuðnings frá seðla-
banka viðkomandi ríkis og skuldbind-
ingar um svipaða þróun helstu hag-
stærða í báðum löndum.
 Umsókn um aðild að Evrópusamband-
inu og myntsamstarfi Evrópu sendir afar
sterk skilaboð til alþjóðasamfélagsins
um stefnumótun Íslendinga til framtíðar.
 Umsókn þýðir að stofnanir bandalags-
ins geta þegar hafið aðstoð við end-
urreisn efnahags og atvinnulífs á Íslandi.
 Náist samningar þarf þjóðin að geta
sagt álit sitt á aðild í þjóðaratkvæða-
greiðslu.“
Umræðan sem
Davíð drap
Eftir Össur
Skarphéðinsson
Össur
Skarphéðinsson
Höfundur er utanríkisráðherra.
mbl.is
alltaf - allstaðar
STOFNAÐ1987
M
ál
ve
rk
:
K
ar
ó
lín
a
Lá
ru
sd
ó
tt
ir
einstakt
eitthvað alveg
Ú r v a l e i n s t a k r a m á l v e r k a o g l i s t m u n a e f t i r í s l e n s k a l i s t a m e n n Sk i pho l t 50a | S ím i 581 4020 | www.ga l l e r i l i s t . i s