Morgunblaðið - 02.10.2013, Qupperneq 40

40
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 2. OKTÓBER 2013
Kanadíski leikstjórinn ogleikarinn Xavier Dolanhefur vakið mikla athyglifrá því að fyrsta kvik-
mynd hans var frumsýnd árið 2009.
Kvikmyndir hans eru nú orðnar fjór-
ar svo að afköstin eru nærri ein
mynd á ári. Sú nýjasta, Tommi á býl-
inu, var upphaflega leikverk, skrifað
af Michel March Bouchard.
Dolan hefur eignast dyggan aðdá-
endahóp sem segja hann hinn nýja
Woody Allen. Báðir eru þeir greini-
lega með flókin ástarsambönd á heil-
anum þó nálgun Dolans á slík sam-
bönd sé allt önnur þar sem kæru-
leysið er minna og dramað meira.
Nýjustu mynd hans mætti þess
vegna kalla sálfræðitrylli.
Aðalhlutverkið leikur leikstjórinn
sjálfur og gerir það ágætlega; aug-
lýsingahöfundinn Tom sem fer út á
land til að vera viðstaddur útför síns
heittelskaða. Það renna á hann tvær
grímur þegar hann áttar sig á því að
móðir kærastans veit hvorki hver
Tom er né að sonur hennar var sam-
kynhneigður. Aftur á móti er ljóst að
bróðirinn á heimilinu, leikinn af
Pierre-Yves Cardinal, veit allt um
það og mislíkar stórlega. Í stuttu
máli má segja að myndin fjalli um
stutta og taugatrekkjandi dvöl Toms
á býlinu í þessa fáu daga í kringum
jarðarförina – þar sem bróðirinn
pínir hann og niðurlægir andlega og
líkamlega. Ástæðan fyrir því að Tom
lætur sig ekki hverfa á fyrsta degi er
öldruð móðirin en bróðirinn haturs-
fulli þvingar Tom til að búa til lyga-
vef með sér um að sonur hennar ný-
látinn hafi átt kærustu og „ásættan-
legt“ líf.
Í grunninn er þessi flækja góð en
eftirvæntingin eftir því hvað myndi
gerast var þó stundum aðeins of
mikil fyrir of lítið og þótt slíkt virki
oft vel er þetta vandasöm list.
Tommi á býlinu fjallar um hatur
og hvernig það getur reynst óvænt-
ara og harðara en maður ímyndar
sér. Það er vel gert í handritinu þar
sem hatursfull orðræða slær áhorf-
andann reglulega út af laginu.
Myndin er eilítið hrá og dimm og
ber einstöku listrænu auga Dolans
vitni. Það er þó eitthvað fjarlægt og
fráhrindandi við hana og erfitt að
tengja við persónurnar. Eins og á
köflum vanti einhvern sjarma sem
hefði ekki skaðað þau dramatísku
áhrif sem myndinni er ætlað að hafa.
Hæfileikatól Xavier Dolan, aðal-
leikari og leikstjóri myndarinnar.
Hommahatur
í sveitinni
RIFF-Háskólabíó
Tommi á býlinu/Tom à la Ferme
bbbnn
Leikstjóri: Xavier Dolan. Handrit: Michel
Marc Bouchard og Xavier Dolan. Aðal-
leikarar: Xavier Dolan, Pierre-Yves
Cardinal og Lise Roy. Kanada, 2013. 105
mín. Flokkur: Fyrir opnu hafi.
JÚLÍA MARGRÉT
ALEXANDERSDÓTTIR
KVIKMYNDIR
Það er leitun á kvikmyndsem er jafnvel leikin og súnýjasta frá sænska leik-stjóranum Lukasi Moo-
dysson, Við erum bestar! Moo-
dysson tekst með undraverðum
hætti að endurskapa sjálfs-
ævisögulega myndasögu eiginkonu
sinnar, Coco, um 12 ára tánings-
stúlkur í Stokkhólmi árið 1982 sem
stofna pönkhljómsveit þegar pönkið
á að heita dautt. Vinkonurnar Bobo
og Klara eru uppreisnargjarnar í
eðli sínu, pönkaralegar til fara og
gefa skólasystrum sínum og kenn-
urum langt nef, neita að vera sætar
og prúðar. Klara er þó öllu meiri
uppreisnarseggur, hefur áhyggjur
af kjarnorku og vígbúnaðarkapp-
hlaupi Bandaríkjanna og Sovétríkj-
anna en Bobo er rödd skynseminnar
sem nær vinkonu sinni niður á jörð-
ina og miðlar málum þegar þess ger-
ist þörf. Eins og táninga er gjarnan
siður hafa þær lítið álit á foreldrum
sínum, finnst þeir drepleiðinlegir og
vilja fara sínar eigin leiðir. Þegar
nokkrir eldri unglingspiltar sem
skipa þungarokkssveitina Iron Fist
gera lítið úr þeim taka þær málin í
sínar hendur og ná af þeim æf-
ingaaðstöðunni í félagsmiðstöð,
þykjast vera í hljómsveit án þess að
kunna nokkuð á hljóðfæri. Þær gera
sér fljótlega grein fyrir því að þær
þurfi þriðju stelpuna, einhverja sem
kann á hljóðfæri og getur leiðbeint
þeim í spilamennskunni. Kemur þá
til sögunnar fyrirmyndarstúlkan
Heiðveig, vinalaus skólasystir þeirra
sem leikur afbragðsvel á klassískan
gítar. Úr verður hið prýðilegasta
pönktríó og Heiðveig verður mikil
vinkona þeirra Bobo og Klöru.
Stúlkurnar kynnast drengjum á
sama aldri sem einnig eru í pönk-
hljómsveit en babb kemur í bátinn
þegar Bobo og Klara verða skotnar í
sama stráknum.
Moodysson dregur upp sannfær-
andi mynd af táningum, tilfinn-
ingaróti gelgjuskeiðsins, einstakri
vináttu, draumum og þrám. Og
myndatakan er svo kafli út af fyrir
sig. Oftar en ekki er áhorfandinn
eins og fluga á vegg og áhrifin líkt og
um heimildarmynd sé að ræða, að
verið sé að fjalla um raunverulegt
fólk. Það er engu líkara en að hand-
ritinu hafi verið sleppt og stúlkurnar
fengið að leika af fingrum fram, án
afskipta leikstjóra. Að vísu hægist
aðeins á myndinni þegar líður á
seinni hlutann og er það eini gallinn
sem ofanritaður gat fundið á annars
frábæru verki.
Sagan af stúlkunum þremur er
framreidd af fullkomnu raunsæi hjá
Moodysson, öll samtöl og samskipti
eins eðlileg og hugsast getur. Vin-
átta stúlknanna er hjartnæm, það er
grátið og hlegið á víxl og ekki annað
hægt en að lifa sig inn í pönk-
ævintýrið og dásamleg samskipti
stúlknanna við hitt kynið með til-
heyrandi vandræðagangi gelgju-
skeiðsins. Dramatíkin er mikil og
vandamál sem virðast léttvæg í aug-
um fullorðinna verða stúlkunum nær
óyfirstíganleg. Sem fyrr segir
standa ungu leikkonurnar sig frá-
bærlega og það sama má segja um
aðra leikara myndarinnar, persón-
urnar eru litskrúðugar, trúverðugar
og vel mótaðar. Allt útlit mynd-
arinnar er eins og best verður á kos-
ið. Maður fer hreinlega aftur til árs-
ins 1982, þegar diskóið var í öndvegi
og fata- og hártískan óborganleg
með sínum naflaháu gallabuxum,
ljótu peysum og pastellituðu íþrótta-
göllum. Fullorðnir bíógestir sem
muna þennan tíma fyllast eflaust
fortíðarþrá og táningar ættu ekki
síður að hafa gaman af, tengja við
aðalpersónurnar, gleði þeirra og
sorgir, stórskemmtileg uppátæki og
vangaveltur um lífið og tilveruna.
Bestar! Stúlkurnar sem leika þær Bobo, Klöru og Heiðveigu standa sig frá-
bærlega í nýjustu kvikmynd Lukasar Moodysson, Við erum bestar!
Undurfögur saga af
vináttu og uppreisn
RIFF - Háskólabíó
Við erum bestar!/Vi är bäst!
bbbbm
Leikstjórn: Lukas Moodysson. Handrit:
Lukas og Coco Moodysson. Aðalleik-
arar: Mira Barkhammar, Liv LeMoyne og
Mira Grosin. Svíþjóð, 2013. 102 mín.
HELGI SNÆR
SIGURÐSSON
KVIKMYNDIR
Ljósmynd/Per-Anders Jorgensen
Búðin, 53 mínútna löng heimild-
armynd eftir Árna Gunnarsson, var
frumsýnd á Alþjóðlegri kvikmynda-
hátíð í Reykjavík, RIFF, á laug-
ardaginn var. Í henni er fjallað um
83 ára kaupmann á Sauðárkróki,
Bjarna Haraldsson, sem rekur þar
verslun sem faðir hans stofnaði árið
1919, Verslun Haraldar Júlíus-
sonar. Í myndinni fá áhorfendur að
kynnast Bjarna og eiginkonu hans
Dísu, fjölskyldu þeirra og vinum.
„Þetta er algjör einyrkjabúð, þau
búa þarna hjónin á sömu hæð og
verslunin er á. Þetta er lítil búð sem
er bara eins og hún var, selur nán-
ast allt nema matvörur úr kæli,
þessa dagvöru í matnum. Innrétt-
ingarnar eru nánast eins og þær
voru á fyrri hluta síðustu aldar,“
segir Árni um þessa merkilegu
verslun. „Þetta er eins og að fara
nokkra áratugi aftur í tímann, 50-
60 ár og Bjarni er líka hluti af því
andrúmslofti. Það er ekkert stress í
gangi þarna,“ segir Árni. Bjarni
gefi sér tíma fyrir náungann og
myndin lýsi tíðaranda og hugs-
unarhætti sem sé að hverfa. „Hús-
næðið var endurnýjað, gert upp og
stækkað árið 1930 eða þar um bil
og þessi verslun hefur lítið breyst
síðan. Bjarni tók við henni af föður
sínum árið 1959 og ég held að það
sé engin önnur svona verslun til
lengur á landinu.“
En hvers vegna ákvað Árni að
gera heimildarmynd um þetta efni?
„Það er fyrst og fremst það að mað-
urinn er einstakur og svo var það
að reyna að fanga þetta andrúms-
loft og skila því á tjaldið, hvernig
þetta er og þá í leiðinni hvernig
þetta var. Tíðarandinn er áratuga
gamall þegar maður kemur þarna
inn og að mínu viti er þetta ómet-
anleg heimild í verslunarsögunni,“
segir Árni. Búðin er sýnd á RIFF í
dag kl. 17 í Háskólabíói og 5. októ-
ber kl. 17. helgisnaer@mbl.is
Búðin Stilla úr Búðinni. Bjarni Haraldsson í verslun sinni á Sauðárkróki.
Ferðast áratugi
aftur í tímann
 Heimildarmyndin Búðin á RIFF
RIFF | ALÞJÓÐLEG KVIKMYNDAHÁTÍÐ Í REYKJAVÍK
Laugarásvegi 1 • 104 Reykjavík
Sími: 553 1620 • laugaas.is
LAUGA-ÁS
SPECIAL
Steiktur fiskur gratín
m.a. á matseðli
Árin segja sitt