Morgunblaðið - 16.11.2013, Blaðsíða 24

Morgunblaðið/Golli
BAKSVIÐ
Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Aukinn straumur ferðamanna heldur uppi
ýmissi þjónustu og menningarstarfsemi í
ferðamannabæjum á landsbyggðinni og hefur
að öllum líkindum orðið til
þess að hægja á fækkun
íbúa. Vöxtur í ferðaþjón-
ustu hefur á hinn bóginn
ekki dugað til að stöðva
fækkunina og mun ekki
gera það nema ferðamanna-
tímabilið lengist til muna.
Þetta er meðal þess sem
Hjalti Jóhannesson, land-
fræðingur hjá Rannsókna-
og þróunarmiðstöð Háskól-
ans á Akureyri, fjallaði um á haustráðstefnu
Félags landfræðinga sem haldin var í gær. Á
ráðstefnunni var fjallað um áhrif ferðamanna á
land og þjóð út frá landfræðilegri nálgun.
Hjalti tók dæmi um þróun í nokkrum bæjum
á landsbyggðinni sem njóta töluverðs ferða-
mannastraums á sumrin, m.a. á Húsavík,
Siglufirði, í Mývatnssveit og í Bakkagerði í
Borgarfirði eystri. Að jafnaði hefði fólks-
fækkun haldið áfram á árunum 2001-2013 og
samsetning íbúanna, skipt eftir aldri og kyni,
lítið breyst; minna væri um ungt fólk og börn á
landsbyggðinni en að meðaltali á landinu. Von-
ir um að ferðaþjónusta myndi stöðva fólks-
fækkun hefðu því ekki ræst, a.m.k. enn sem
komið er. Þróunin á Siglufirði væri eilítið já-
kvæðari en þar væri væntanlega um að ræða
samspil betri samgangna með Héðinsfjarð-
argöngum og mikils uppgangs í ferðaþjónustu.
Sú ferðamannabylgja sem nú stendur yfir á
Íslandi byrjaði að rísa af krafti árið 2011 en
Hjalti telur ekki sérstök merki um að áhrif
ferðamennskunnar á fólkfjölda á landsbyggð-
inni eigi einfaldlega eftir að koma fram. Verði
ferðamannatíminn svona stuttur sé erfitt að
sjá að ferðaþjónusta breyti miklu. „Þetta eru
sumarstörf og við þyrftum að fá ferðamennsku
yfir allt árið,“ segir hann.
Þótt fólksfækkun hefði ekki stöðvast hefði
ferðamennska víða gjörbreytt bæjarbragnum.
„Ef maður gúgglar Borgarfjörð eystri þá sér
maður að þar eru tveir pöbbar og þeir hefðu
væntanlega ekki verið opnaðir á jafn litlum
stað nema vegna ferðamanna. Þannig að þetta
heldur uppi þjónustunni, að minnsta kosti á
ferðamannatímanum,“ segir hann. Dæmin séu
mun fleiri og víða um land.
Hagsmunir geta farið saman
Hjalti vék að framkvæmdum við innviði, s.s.
vegagerð og línulagnir og sagði að stundum
færu hagsmunir ferðaþjónustunnar saman við
hagsmuni heimamanna en stundum ekki. Veg-
bætur á Kjalvegi myndu t.a.m. bæði nýtast
ferðaþjónustunni og heimamönnum, sem
margir hefðu lengi þrýst á vegagerð á hálend-
inu, og hafa yrði í huga að ef hálendisvegir
væru algjörlega óboðlegir gæti það fælt ferða-
menn frá. Á hinn bóginn gætu ferðaþjónustu-
fyrirtæki gert athugasemdir við byggingu há-
spennulína, með þeim rökum að línurnar gætu
spillt upplifun ferðamanna á landinu.
Betri bæjarbragur en áfram fækkar
 Halda uppi þjónustu og menningarstarfsemi á of stuttum ferðamannatíma  Aðallega sumarstörf
 Stofna ferðafyrirtæki til að geta haldið áfram að búa í heimabyggð  Viðhaldi fjölbreytileikanum
Hjalti
Jóhannesson
24 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 16. NÓVEMBER 2013
Mörg afar mikilvæg fyrirtæki í ferðaþjónustu myndu aldrei standa undir þeim
kröfum sem flestir fjárfestar gera til arðsemi af fjárfestingum. Nú þegar um-
ræðan um ferðaþjónustuna snýst að mestu um tvennt; annars vegar að auka
þurfi arðsemi og framlegð og hins vegar um það gullgrafaraæði sem sums
staðar ríki, sé mikilvægt að gæta að því ferðaþjónusta er margbrotin atvinnu-
grein og mörg fyrirtæki í henni eru ekki endilega rekin af hreinum gróða-
sjónarmiðum. „Ég hef ákveðnar áhyggjur af því að við gleymum svolítið því að
rekstur mjög margra fyrirtækja í ferðaþjónustu á Íslandi fellur ekki sérlega vel
að því sem menn kalla alvöru viðskipti.“
Þetta segir Gunnar Þór Jóhannesson, lektor í land- og ferðamálafræði við
Háskóla Íslands en hann flutti einnig erindi á haustráðstefnunni í gær.
Í samtali við Morgunblaðið varaði Gunnar Þór við að litið yrði á ferðaþjónustu sem einsleitan
iðnað. Mjög margir hefðu farið út í ferðaþjónustu út af öðru en gróðasjónarmiðum. Hjá þeim
væri ferðaþjónustan lífstíll, þ.e. þeir hefðu stofnað ferðaþjónustufyrirtæki til að geta starfað við
áhugamál sitt, til að geta haldið áfram að búa í heimabyggð eða til að búa til störf fyrir börn sín.
Arðsemi og framlegð væru þeim ekki endilega efst í huga. Þessir „lífsstílsfrumkvöðlar“ ryddu
oft brautina fyrir önnur og stærri fyrirtæki en þegar þau kæmu inn á markaðinn fyndist sumum
frumkvöðlarnir fyrir, þeir haldi niður verðinu og hafi takmarkað bolmagn til að sinna vöruþróun.
Það yrði þó að hafa í huga að þessi litlu fyrirtæki auðguðu mjög framboð á þjónustu fyrir
ferðafólk. Gunnar Þór benti á að Galdrasýningin á Hólmavík væri ekki stórgróðafyrirtæki en
hefði engu að síður breytt miklu fyrir ferðaþjónustu í bænum og í nágrenni og hefði jákvæð áhrif
á menningu og samfélag. Sundlaugar, söfn og menningarhús skiptu líka miklu máli fyrir ferða-
þjónustuna, þótt erfitt væri að meta af þeim beinharðan hagnað. Á Íslandi toguðust á sjónarmið
hvort leggja eigi meiri áherslu á fjöldaferðamennsku eða taka á móti sístækkandi hópi ferða-
manna sem eru efnaðir og gjarnan vel menntaðir og vilji helst komast í snertingu við raunveru-
legt íslenskt samfélag. „Það er þetta sem litlu fyrirtækin geta gert svo vel,“ segir Gunnar Þór.
Mikilvægt sé að ferðaþjónustan verði áfram fjölbreytt en um leið þurfi hún að borga sig. „Þetta
þarf að spila saman og stoðkerfið að gera ráð fyrir ólíkum leiðum til að stunda ferðaþjónustu.“
Lífsstílsfrumkvöðlar ryðja brautina
EKKI MÁ BARA HUGSA UM ARÐSEMI OG FRAMLEGÐ
Gunnar Þór
Jóhannesson
Rau›arárstíg 14 · sími 551 0400 · www.myndlist.isGALLERÍ FOLD
Gallerí Fold býður þér að koma með listmuni til
verðmats, í dag, laugardaginn 16. nóvember kl. 11–16
Verðmatsdagur
í Gallerí Fold
Átt þú verðmæti sem þú vilt selja?
Stærsta uppboð ársins fer fram í desember og
munu sérfræðingar gallerísins verðmeta listmuni
þína með sölu í huga.