Morgunblaðið - 18.11.2013, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 18. NÓVEMBER 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Sjálfstæðis-flokkurinnhefur verið í
forystu fyrir því að
frambjóðendur
flokksins séu oftast
valdir í almennu prófkjöri
flokksfélaga. Aðeins þegar sér-
staklega þykir standa á hefur
frá því verið vikið.
Prófkjör flokksins, sem fram
fór í höfuðstaðnum sl. laugar-
dag, er því miður ekki til þess
fallið að fá flokknum byr í segl-
in. Þátttaka flokksmanna var
mjög dræm og úrslitin fjarri því
að vera afgerandi.
Flokkurinn í Reykjavík virt-
ist taka meðvitaða ákvörðun
vorið 2010 um að hverfa frá
hefðbundinni stjórnmála-
starfsemi í borginni. Þessu
langa hléi var jafnvel gefið það
nafn að nú yrðu stunduð „um-
ræðustjórnmál“ af flokksins
hálfu þar. Gefið var til kynna að
„umræðustjórnmálin“ væru
bæði betri og siðlegri en þau
sem voru stunduð fram að tíma-
mótunum 2010, bæði hérlendis
og erlendis eftir að valdakerfi
fjölda þjóða færðist frá ýmsum
tegundum einræðis í átt til lýð-
ræðislegrar stjórnskipunar.
Lýðræðisleg stjórnmála-
starfsemi byggist auðvitað á
hvers kyns umræðum á öllum
þrepum sínum. Gegnum tíðina
hefur þó meira verið fundið að
því hve fjasið hefur oft orðið
rúmfrekara en markvissar
ákvarðanir, teknar í
réttu samhengi við
það sem lofað var í
kosningunum á
undan. Raupsamir
mælgismenn eru
iðulega ákvarðanafælnir eða
með framkvæmdafóbíu og þegar
undan ákvörðunum verður ekki
lengur flúið er þeim hnoðað inn í
svo óaðlaðandi stagl að ein-
göngu sérvitringar eða þeir sem
hafa ótakmarkaðan tíma kynna
sér þær að gagni. Varðandi „um-
ræðustjórnmál“ Sjálfstæðis-
flokksins var engu líkara en að
hljóðið hefði jafnframt verið
tekið af umræðunni til að gera
hana enn siðlegri og merkilegri.
En kannski hefur það orðið til
þess að tekist hefur nær alveg
að drepa áhuga reykvískra sjálf-
stæðismanna á borgarmálum.
Hinn undarlegi „samningur“
um Reykjavíkurflugvöll, sem
dúkkaði óvænt upp fyrir fáein-
um vikum til að gefa þeim tug-
um þúsunda sem sent höfðu
borgaryfirvöldum undirskrift
sína langt nef, gerði vígstöðu
fráfarandi borgarfulltrúa von-
litla. Frambjóðandinn sem hlaut
efsta sætið í prófkjörinu, með
mjög ósannfærandi útkomu,
kemur úr hópi áköfustu áhuga-
manna um að koma Íslandi í
ESB, hvað sem tautar og raular.
Sá hópur er mjög fámennur í
Sjálfstæðisflokknum. Prófkjörið
er því flokknum gagnslítið, eins
og fyrr sagði.
Lífið í hjásetunni
í borgarmálum er
ekki spennandi}
Að loknu prófkjöri
Útgjöld sveitar-félaga vegna
fjárhagsaðstoðar
hafa farið vaxandi.
Búist er við að á
þessu ári verði greiddir út 4,6
til 4,7 milljarðar króna í fjár-
hagsaðstoð. Árið 2008 nam
þessi útgjaldaliður sveitarfé-
laganna tveimur milljörðum á
verðlagi ársins 2012.
Viðbúið var að útgjöld vegna
fjárhagsaðstoðar myndu aukast
í atvinnuleysinu, sem fylgdi
skellinum í kjölfar hruns ís-
lensku bankanna. Svörtustu
spárnar um allt að 20% atvinnu-
leysi reyndust þó sem betur fer
staðlausar. Ástandið í kreppu-
löndunum í Evrópu sýnir
hvernig atvinnuleysi getur eitr-
að út frá sér.
Engu að síður benda rann-
sóknir til þess að nú búi fleiri
við viðvarandi atvinnuleysi en
hér hefur þekkst á seinni tím-
um. Það er óviðunandi ástand.
Halldór Halldórsson, for-
maður Sambands íslenskra
sveitarfélaga, segir í Morgun-
blaðinu í gær að
hann vilji breyta
lögum um fé-
lagsþjónustu þann-
ig að umsækjendur
um fjárhagsaðstoð hafi
ákveðnar skyldur. Þeir þurfi að
vera virkir í atvinnuleit og
sækja námskeið til að auka
möguleika sína á vinnumarkaði.
Þetta eru eðlilegar kröfur og
í þágu þeirra, sem misst hafa
vinnuna og þurfa hvatningu til
að hrista af sér höfnunina, sem
því fylgir.
Halldór nefnir annan vanda
og segir vinnuveitendur kvarta
undan því að fólk vilji vinna
svart svo það fái haldið fjár-
hagsaðstoðinni. Erfiðara er að
bregðast við þeim vanda. Ekki
er hægt að meðhöndla hvern
umsækjanda fjárhagsaðstoðar
sem hugsanlegan glæpamann
og umfangsmikið eftirlitskerfi
er ekki fýsilegt. Þeir, sem hafa
rangt við, vita hins vegar að
kostnaðurinn af þeirra hegðun
leggst á alla þá, sem ekki hafa
rangt við.
Forðast þarf að
viðvarandi atvinnu-
leysi grafi um sig}
Tvöföldun
fjárhagsaðstoðar
J
ólatíðin 1914 var óvenjuleg í Evrópu,
svo ekki sé meira sagt. Gráir fyrir
járnum störðu breskir, franskir og
þýskir hermenn í gegnum miðin á
vélbyssunum og biðu þess að salla
niður andstæðinginn, hætti hann sér yfir víg-
girðinguna og út á einskismannslandið. Á að-
fangadag og jóladag gerðist hins vegar hið
ótrúlega. Mitt í hörmungum stríðsins lögðu
menn niður vopnin, skriðu upp úr skotgröf-
unum og fóru að spila fótbolta.
Það er einhvern veginn svo auðvelt að sjá
þetta fyrir sér. Hermannajakkar í stað mark-
stanga, reimaður bolti sem einhver hafði með
sér á vígvöllinn að heiman í miklu bjartsýnis-
kasti, enginn dómari og spilað þar til menn
sættust á að hætta eða „frímínútunum“ lauk.
Erfiðara er að sjá fyrir sér menn snúa aftur í
skotgrafirnar og miða vélbyssum á þá sem verið var að
keppa við. Enda ákváðu skammsýnir herforingjar að
banna slíka kappleiki þegar kom að jólunum 1915. Það
mátti víst ekki verða of náinn þeim sem átti að skjóta.
Raunar er líklega gott fyrir Bretana að stríðið varð ekki
útkljáð með knattspyrnunni, því að Þjóðverjarnir höfðu
betur í allavega einum leiknum sem spilaður var þennan
dag, og settu þar með fordæmi fyrir börn sín og barna-
börn á knattspyrnuvellinum.
Á föstudaginn sást hversu mikil sameiningaráhrif
knattspyrnan getur haft. Þjóð sem hefur gert það að
þjóðaríþrótt sinni að baktala, naga, nöldra og rífast, sat
sem límd við skjáinn og fylgdist með hetjulegri baráttu
strákanna okkar, manni færri, og sumir
vildu meina tveimur mönnum færri, gegn of-
ureflinu. Davíð gegn Golíat. Þjóðin steig upp
úr skotgröfunum til þess að fylgjast með
strákunum okkar gegn Króötum.
Og sameiningin varð því meiri sem mót-
lætið var meira. Dómarinn varð útgangs-
punktur hjá sumum, hann hefði verið með
glýjuna í augunum yfir stórstjörnum Kró-
ata, þeim Modric, og svo þessum Mandzu-
kic, sem ég hafði raunar aldrei heyrt um
áður frekar en sumir leikmenn landsliðs-
ins. Hörðustu antisportistar nöguðu negl-
urnar og hrópuðu á sjónvarpið sitt: „Út af
með dómarann!“ Líklega var þó karlanginn
bara að vinna vinnuna sína og gera sitt
besta.
Knattspyrnu hefur stundum verið líkt við
stríð. Menn etja kappi inni á vellinum og áhangendur
liðs styðja sína menn af kappi og vilja andstæðingnum
allt illt. Knattspyrnuleikjunum lýkur þó oftast á því að
allir fara af vellinum sáttir við hver annan og andstæð-
inginn líka. Sameiningarkraftur fótboltans er einfald-
lega svo mikill. Það geta allir áhugamenn um íþróttina
skilið fallega sendingu og flott mark. Og allir geta
ákveðið að stíga upp úr hörðustu skotgröfum, setja nið-
ur peysur í stað marka og leika sér í stað þess að kýta.
Sama hvernig allt saman fer á morgun er vonandi að
stemningin og ánægjan með landsliðið smiti út frá sér
og við munum það að það er fleiri hlutir sem sameina
okkur sem þjóð en sundra. sgs@mbl.is
Stefán Gunn-
ar Sveinsson
Pistill
Út af með dómarann!
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
BAKSVIÐ
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
Alþjóðadagur sykursjúkravar sl. fimmtudag og af þvítilefni hófu Lionsmenn áÍslandi árlegar mælingar á
blóðsykri fyrir almenning. Daginn áð-
ur stóðu Lionsfélagar, ásamt Sam-
tökum sykursjúkra, fyrir málþingi
um sykursýki, þar sem þeirri spurn-
ingu var velt upp hvort sykursýkin
væri stærsti faraldur 21. aldarinnar.
Allt bendir til að svo verði en sam-
kvæmt tölum Alþjóðaheilbrigð-
isstofnunarinnar, WHO, eru um 350
milljónir manna á heimsvísu með
sjúkdóminn. Árlega deyja 3,5 millj-
ónir manna af völdum sjúkdómsins
og WHO spáir því að árið 2030 muni
sykursýki verma 7. sæti á lista yfir
dánarorsakir jarðarbúa.
Hér á landi er talið að um 11 þús-
und manns séu með sykursýki, þar af
um eitt þúsund með sykursýki 1 og
um tíu þúsund með sykursýki 2.
Fleiri karlar en konur eru með sjúk-
dóminn.
Meðal fyrirlesara á málþinginu
var Rafn Benediktsson, yfirlæknir
innkirtlalækninga á Landspítalanum.
Rafn sagði sterk tengsl vera milli
margra erfðavísa og tilurðar sjúk-
dómsins en langlífi og nútímalifn-
aðarhættir væru helstu orsakirnar
fyrir því að algengi sykursýki hefði
meira en tvöfaldast á síðustu 30 ár-
um. Offitan er þar stærsta vanda-
málið.
„Sé þessum heilsuvanda ekki
sinnt af kostgæfni getur það leitt til
alvarlegra fylgikvilla sem skerða lífs-
gæði og valda dauða,“ sagði Rafn.
Kostnaður vex hratt
Hann sagði kostnað einstaklinga
og þjóðfélagsins í heild vegna syk-
ursýki vaxa mjög hratt og í sumum
löndum Evrópu færi fimmtungur
heilbrigðisútgjalda í þennan eina
sjúkdóm og fylgikvilla hans. Kallaði
Rafn eftir betri upplýsingum um um-
fang vandans og hvernig hefði gengið
að halda fylgikvillum hans í skefjum.
Jón Bjarni Þorsteinsson, heim-
ilislæknir og Lionsmaður, tekur und-
ir með Rafni. Sykursýkin sé gríð-
arlega vaxandi vandamál og
Lionsfélagar hafi í nokkra áratugi
lagt sitt af mörkum til að stemma
stigu við sjúkdómnum.
„Offitan er stórt vandamál, við
erum orðin þyngst þjóða í Evrópu.
Meðalþyngdarstuðullinn er í kringum
28,“ segir Jón Bjarni og bætir við að
íslenskir karlmenn hafi á síðustu 40
árum bætt við sig að meðaltali átta
kílóum og konur sjö kílóum. Hefur
tíðni sykursýkinnar aukist samfara
þessu.
Þjóðin þarf að léttast
Með auknu algengi sjúkdómsins
hefur kostnaður þjóðfélagsins af af-
leiðingum hans aukist. Að sögn Jóns
Bjarna liggja endanlegar tölur ekki
fyrir hér á landi en talað hefur verið
um 7-12% af heildarútgjöldum til
heilbrigðismála, eða á bilinu 9 til 15
milljarða króna. Viðbúið er að þessi
kostnaður aukist, fari landsmenn
ekki að breyta um lífsstíl; hreyfa sig
meira og borða hollari mat.
Jón Bjarni segir mikilvægt í
stöðunni að fólk taki sig á og léttist.
Af þeim sem fá áunna sykursýki,
númer 2, eru um 80% yfir með-
alþyngd. Bendir hann á rannsókn í
Finnlandi sem sýndi fram á að tak-
ist fólki að létta sig um 5%, þá eykst
batinn um 50% og enn meira ef fólk
grennist meira. „Við þekkjum mörg
góð dæmi um það þegar fólk
hefur tekið af sér nokkur
kíló. Þá hefur syk-
urstuðullinn lækkað,“
segir Jón Bjarni.
3,5 milljónir deyja ár-
lega vegna sykursýki
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Blóðsykur Þórarinn Arnórsson hjartaskurðlæknir mælir blóðsykur hjá
karlmanni sem kom í Lyfju í Lágmúla og nýtti sér átak Lionsmanna.
Blóðsykursmælingar Lions-
manna á Íslandi eru nú mark-
vissari og útbreiddari en áður.
Í fyrra stóðu 20 klúbbar fyrir
mælingum, nú eru þeir 41 og
gæti átt eftir að fjölga. Í fyrra
létu um 2.870 manns mæla
sykurinn en líklegt að mun
fleiri mæti í ár. Flestum mæl-
ingum lauk um helgina en
nokkrir klúbbar eiga eftir að
mæla, t.d. á Akureyri. Hægt er
að sjá tímasetningar á vefnum
lions.is. Jón Bjarni segir þessar
mælingar skila árangri, yfirleitt
sé um 3-5% af þeim sem koma
vísað áfram í rannsókn
hjá sínum heimilis-
lækni.
„Fólk hefur verið
ánægt með þetta átak
og læknar sömuleiðis,
þeir telja mikilvægt að
ná til fólks og fá
greiningu áður en
það er of
seint.“
3-5% send
í rannsókn
BLÓÐSYKURSMÆLINGAR
Jón Bjarni
Þorsteinsson