Morgunblaðið - 18.11.2013, Blaðsíða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 18. NÓVEMBER 2013
Skugga lengir Dimma og birta tókust á um völdin á vetrarhimninum yfir höfuðborginni í gær en þessir tveir spræku hundar létu sér fátt um það finnast og brugðu á leik innan um langa skugga.
Árni Sæberg
Slitastjórn Glitnis,
sem vinnur samvisku-
samlega fyrir erlendu
kröfuhafana, fékk Eat-
well lávarð nýlega til
liðs við sig. Lávarð-
urinn telur að traust
og trúverðugleiki séu
þau sjónarmið, sem
helst beri að hafa í
huga við afléttingu
gjaldeyrishafta og
lausn snjóhengjunnar. Til þess telur
hann farsælla að ríkið leiti samninga
í máli sem það á ekki aðild að, en að
láta hart mæta hörðu fyrir dóm-
stólum. Fullkomlega óljóst er hvað
hann á við með þessu því ríkið er
ekki aðili að neinu deilumáli við
kröfuhafana. Eatwell bar að sögn
saman nokkrar skýrslur frá hags-
munaaðilum og AGS, um þjóðhags-
legt jafnvægi og afléttingu gjaldeyr-
ishafta á Íslandi. Lávarðurinn
komst svo að orði, að Íslendingar
hefðu ákveðið árið 2008 að komast
hjá greiðslufalli ríkisins og frestað
þeim vanda til betri dags, sem enn
væri ekki upp runninn. Hengjan
varpaði skugga á umræðu um efna-
hagsmál og stjórnmál, kæmi í veg
fyrir eðlilega markaðsþróun, tak-
marki viðskipti, hamlaði erlendri
fjárfestingu og drægi úr trúverð-
ugleika hagkerfisins. Hann virðist
ekki vita að frjálsir flutningar fjár-
magns stóðu aðeins í einn áratug og
að Ísland var eitt mesta hagvaxt-
arsvæði Evrópu alla
síðustu öld, þrátt fyrir
langvarandi hömlur á
gjaldeyrisviðskipti.
Úrræðalítill
lávarður
Slitastjórn Glitnis
keypti álit hjá Eatwell
á þjóðhagslegum álita-
efnum við uppgjör
þrotabúa gömlu bank-
anna og hann hefur
unnið einlæglega og
samviskusamlega fyrir
launum sínum. Einn stærsti vandinn
er sem kunnugt er eignir sem kröfu-
hafar eiga hérlendis, en bíða eftir að
koma úr landi. Eatwell sá litla
möguleika á lausn sjóhengjunnar.
Grípa yrði til stórtækra aðgerða, svo
sem eignasölu, endurskipulagningu
skulda eða nota stórtæka erlenda
fjárfestingu í því skyni. Einhvers
konar blanda af þessu kæmi vita-
skuld vel til greina, en æskilegast
væri að íslensk stjórnvöld, sem eins
og fyrr sagði eiga enga aðild, og
kröfuhafar kæmust að sameiginlegri
niðurstöðu, sem væri báðum hag-
felld og til þess fallin að viðhalda og
styrkja trúverðugleika hagkerfisins
og gengi íslensku krónunnar. Eat-
well vill að Alþjóðagjaldeyrissjóð-
urinn verði fenginn til að fylgjast
með og veita samkomulaginu bless-
un sína, slíkt skapi traust á samn-
ingnum. Augljóst er að ef ríkið fer
að ráðum lávarðarins og skiptir sér
af málum mun ríkisábyrgð verða
efst á óskalista þeirra sem við förum
bónarveginn að. Við vitum að hand-
járnin frá AGS eru úr rústfríu stáli,
réttum varla fram hendurnar bara
af því að lávarðurinn telur það
henta.
Frjáls flutningur fjármagns
Með aðild að EES skrifuðum við
undir „fjórfrelsið“, frjálsa flutninga
vöru, þjónustu, vinnuafls og fjár-
magns. Sívaxandi frelsi í viðskiptum
og framfarir í flutningatækni hafa
gert þjóðum kleift að nýta hlutfalls-
lega yfirburði sína og þannig verið
drifhjól efnahagslegra framfara í
veröldinni í meira en 200 ár. Til að
þessi áhrif náist þurfa markaðir að
vera vel skipulagðir, eins frjálsir og
við verður komið og háðir ströngum
reglum til að tryggja siðferði í við-
skiptum og hindra viðleitni manna
til að misnota þá. Hið síðasttalda,
frjálsir flutningar fjármagns, er
vandmeðfarnast. Ástæðan er sú að
aldrei er jafnvægi í eftirspurn og
framboði á fjármagnsmarkaði. Það
eru engar náttúrulegar takmarkanir
á eftirspurninni. Peningar eru
hvorki „vara“ né „þjónusta“ heldur
ávísun á vöru eða þjónustu. Allir
geta endalaust bætt við sig pen-
ingum, en sama gildir ekki um
vörur, þarfirnar takmarka eft-
irspurnina. Í veröld frjálsra flutn-
inga fjármagns er skeytingarleysi
um áhrif hagþróunar á velferð alls-
ráðandi. Haldið er fram að hinir of
ríku muni láta peningum sínum
„rigna“ yfir hagkerfið á ný en hið
rétta er að „þangað safnast fé sem
fé er fyrir“. Kapítalisminn er að
ganga sér til húðar því það eru ein-
göngu fjársterkir neytendur sem
geta knúið aflvélar hans. Nið-
urstaðan er sú að endurskoða verð-
ur fjórfrelsið, það er ekkert sálu-
hjálparatriði að koma hlutunum
aftur í það fyrra far sem til ófarn-
aðar leiddi.
Útgönguskattur
Seðlabankinn hefur nú haldið
gjaldeyrisuppboð í nær þrjú ár.
Reynslutölur sýna að hinir land-
luktu fjárfestar eru reiðubúnir að
greiða 35-40% álag fyrir að fá að
koma peningum úr landi. Þeir hafa
kyngt þessu möglunarlaust, í ljósi
þess að þeir ætluðu sér að græða vel
þegar þeir færðu fjármuni sína
hingað, vitandi um að ávöxtun og
áhætta haldast í hendur. Fulltrúar
erlendra kröfuhafa hafa lengi sagt
að þeir muni sætta sig við að gefa
eftir innlendar eignir sínar ef þeir
fái að fara með þær erlendu. Það
jafngildir þessu hlutfalli sem
reynslutölur sýna að greitt hefur
verið óformlega fyrir útgöngu. Ís-
lensk lög mæla fyrir um að þrotabú
skuli gerð upp í krónum og því hvílir
skilaskylda á erlendum eignum
þrotabúa. Við eigum greinilega þann
kost að leggja á útgönguskatt. Að
auki þarf að tryggja aðgang að veru-
legum fjárhæðum til viðbótar, til að
tryggja gjaldeyrisstöðu landsins.
Mér er kunnugt um að fjárfestar
kenndir við „Private Equity“, eink-
um í Bandaríkjunum hafa áhuga á
að koma að málum, en vilja helst
gera það í samstarfi við fjárfesta
með staðarþekkingu. Lífeyrissjóð-
irnir einir koma til greina.
Allt er þegar þrennt er
Við bárum gæfu til þess með
Neyðarlögunum að blanda ekki
ríkisábyrgð inn í einkaréttarleg
vandræði erlendra lánardrottna,
sem farið höfðu offari í stjórnlausum
lánveitingum sínum til íslenskra
einkabanka, fullkomlega skeyting-
arlausir um hag okkar. Þjóðin bar í
annað sinn gæfu til að hafna hug-
myndum um ríkisábyrgð á Icesave
deiluna. Í bæði skiptin glampaði á
rústfrítt stál með áletruninni
„AGS“. Nú læðist freistarinn enn að
okkur, að þess sinni klæddur kápu
Eatwell lávarðar og enn erum við
beðin að rétta fram hendurnar. Við
erum hins vegar fullsödd af enda-
lausum hugmyndum um ríkis-
ábyrgðir. Hann má vel eta þær ofan
í sig. Það eru önnur úrræði nærtæk-
ari fyrir stjórnvöld fullvalda ríkis.
Eftir Ragnar
Önundarson »Eatwell vill að Al-
þjóðagjaldeyrissjóð-
urinn verði fenginn til
að fylgjast með og veita
samkomulaginu blessun
sína, slíkt skapi traust á
samningnum.
Ragnar Önundarson
Höfundur er fyrrverandi bankastjóri
og var viðstaddur getnað, meðgöngu
og fæðingu Neyðarlaganna.
Fullsaddir af Eatwell lávarði og hugmyndum hans