Morgunblaðið - 25.01.2014, Síða 20

SVIÐSLJÓS
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
„Kúabúskapurinn er vinnan okkar
og við reynum að sinna henni vel.
Þetta er lífið, eftir að við ákváðum að
fara út í búskap,“ segir Sigurður
Ólafsson, bóndi á Brúsastöðum í
Vatnsdal. Bú þeirra Gróu Margrétar
Lárusdóttur var afurðahæsta kúabú
landsins á síðasta ári.
Gróa og Sigurður reka gott og af-
urðasamt bú á Brúsastöðum, sér-
hæft kúabú, og hafa byggt upp
gripahús og tæknivætt búið og
ræktað nánast hvern einasta rækt-
anlegan blett á jörðinni.
Þau eru með 320 þúsund lítra full-
virðisrétt í mjólk. Á bak við það eru
45 árskýr sem þýðir að 45 kýr eru
mjólkandi allt árið. Alls eru 140-150
gripir í fjósi og kálfahúsi.
Afurðir kúnna eru með því besta
sem þekkist hér á landi. Búið hefur
skilað mestu meðalafurðum kúabúa í
Austur-Húnavatnssýslu í átta af síð-
ustu tíu árum. Það var í 10. sæti yfir
landið á árinu 2012 og árangurinn
hefur batnað síðan enda urðu þau í
efsta sæti listan yfir afurðahæstu
kúabú landsins á síðasta ári með
7.693 lítra að meðaltali eftir hverja
kú.
Skýringarnar á bættum árangri
telja þau að megi finna í góðum kúm
og góðu fóðri. Þau eru með sömu
kjarnfóðurtegund en segja að heyin
séu alltaf aðeins mismunandi á milli
ára. Þá er mjaltaþjónninn sem þau
fengu sér 2011 að sanna sig og telja
þau að hann hafi gert útslagið. Ann-
ars vilja þau ekki gera of mikið úr
því hvort þau hafna í efsta sæti eða
næstu sætum þar á eftir. „Við erum
ekki að gera þetta fyrir aðra,“ segir
Gróa og Sigurður bætir við: „Þetta
er bara það sem við lendum í,“ og
vísar til athyglinnar.
Saknar þess að sjá ekki sjóinn
Það ferli sem skilar búinu á
Brúsastöðum þessum árangri hófst
á árinu 1994 þegar þau keyptu jörð-
ina og fóru að búa með kýr og
sauðfé. Það var raunar ekki einföld
ákvörðun. Sigurður var sjómaður á
Patreksfirði og þau kynntust þegar
Gróa fór þangað til að vinna í fiski.
En Vatnsdalurinn togaði mikið í
Gróu og Sigurður elti, eins og hann
orðar það sjálfur, og hann segist
ekki sjá eftir því þótt hann sakni
þess stundum að sjá ekki sjóinn.
Gróa bjó fyrst með föður sínum og
Sigurður var verktaki. Þau byggðu
stærra fjós á árinu 2002 og fjölguðu
kúnum stórlega og bættu við kvót-
ann.
Í kjölfar stækkunar búsins þurfti
að tryggja fóðuröflun. Öll túnin voru
endurunnin og segja má að nánast
hver einasti ræktanlegi blettur á
jörðinni sé nýttur. Nú er allt fóður af
endurræktuðum túnum, slegið
snemma og verkað á sem bestan
hátt. Næringargildi þess er reiknað
út og á móti gefin rétt blanda af
kjarnfóðri.
„Fyrst eftir að við stækkuðum urð-
um við að heyja á nokkrum jörðum til
að eiga nóg. Þegar við vorum búin að
rækta upp hér heima rann upp fyrir
manni hversu dýrt það er og óhent-
ugt að þurfa að flytja heyið heim. Þá
varð manni hugsað til þeirra vest-
firsku bænda sem eru með stór fjós
en lítið undirlendi og þurfa að vera
með tún úti um allt,“ segir Gróa.
Þau endurrækta 10-15 hektara á
ári og eru búin að snúa allri ræktun
við á síðustu tuttugu árum. Þau hafa
einnig reynt sig við kornrækt með
góðum árangri. Fyrst lögðu þau tals-
vert undir en hafa dregið úr. Ástæð-
an er ekki léleg uppskera, hún hefur
verið góð, en Gróa segir að það
henti illa að gefa kúm í mjaltaþjóns-
fjósi óþurrkað korn. Þau hafi því
hætt því en gefi kálfunum byggið og
selji einnig sauðfjárbændum.
Hnífurinn bestur
Ræktun kúastofnsins er vita-
skuld mikilvægur liður í því að ná
árangri. „Hnífurinn er bestur, það
verður að skera nógu mikið niður.
Úr þeim mikla fjölda sem hér fæðist
næst góður kjarni mjólkurkúa. Það
eru 25-30 kýr sem halda uppi fram-
leiðslunni á hverjum tíma. Þegar
margar góðar kýr eru í fjósinu er í
lagi að vera með einhverjar lakari
og kvígurnar fá tækifæri til að
sanna sig,“ segir Gróa.
Mjaltaþjónninn hefur sannað gildi
sitt, að mati þeirra hjóna. Hann ger-
ir ýmislegt fyrir kýrnar. Kjarnfóð-
urgjöfin verður jafnari, þær sem
láta mjólka sig fjórum sinnum á sól-
arhring fá kjarnfóðrið jafn oft.
Kýrnar fara til malta að meðaltali
tæplega þrisvar sinnum á sólar-
hring. Þær sem oftast heimsækja
mjaltaþjóninn fara fjórum sinnum.
Það hefur sýnt sig að það eykur nyt-
ina en bætir einnig heilbrigði kúnna.
Júgrið nær aldrei að þenjast of mik-
ið út og kýrnar endast því betur. Þá
þarf ekki að ala upp eins margar
kvígur.
Endalaus vinna við þrif
Er þá ótalið vinnuhagræðið sem
fylgir mjaltaþjóninum. „Vinnan er
orðin miklu léttari en var,“ segir
Gróa og talar af reynslu því hún hef-
ur sjálf kynnst öllum mjaltaaðferð-
um. Byrjaði að handmjólka í torf-
fjósi, notaði síðan fötumjaltakerfi í
nýrra fjósi og þá rörmjaltakerfi. Þau
Sigurður byggðu lausagöngufjós
með mjaltabás þar sem tíu kýr voru
mjólkaðar í einu og síðasta skrefið
var að fá mjaltaþjón.
Þótt tæknin sé tekin í notkun
verður hlutverk bændanna síst
minna. Vinna þeirra breytist. Sig-
urður bendir á að öll tækni þurfi eft-
irlit. Það þurfi að kenna kvígunum á
kerfið. Svo þurfi að fóðra og þrifin
séu endalaus vinna. Þau nýta raunar
tæknina einnig með því að vera með
sjálfvirka flórsköfu og gjafagrindur
sem ekki þarf að gefa í nema tvisvar
í viku. Hreinlæti er ekki síður mik-
ilvægt í mjaltaþjónsfjósum en öðrum
og segir Sigurður að þau séu alltaf
að huga að þeim þætti. Svo má ekki
gleyma ræktuninni og vinnunni við
heyskapinn á sumrin þegar und-
irstaða framleiðslunnar er lögð.
„Það eru ekkert færri vinnustundir í
sólarhringnum en áður en maður er
ekki eins bundinn við klukkuna.“
Aldrei unnið stórt í happdrætti
Mikil umskipti virðast hafa orðið í
markaðsmálum mjólkur á síðasta ári
þegar salan stórjókst, sérstaklega á
fituríkari afurðum. Það hefur haft
þau áhrif að bændur eru hvattir lög-
eggjan til að auka framleiðsluna og
allar takmarkanir á framleiðslu eru í
raun óvirkar.
Hjónin á Brúsastöðum telja ekki
ástæðu til að éta þessar fréttir hrá-
ar. Telja að megrunarkúrinn sem á
stóran þátt í söluaukningunni kunni
að vera tískubóla sem ekki sé hægt
að byggja á til framtíðar. „Ef allt
verður gefið frjálst hlýtur fram-
leiðslan að aukast og aftur þurfi að
takmarka hana með kvóta og þá
byrja aftur viðskipti með kvóta,“
segir Sigurður og biður menn að
fara varlega í að afnema kvótann.
Vissara sé að láta þróunina sanna
sig. „Ef til vill hugsum við svona af
því að við höfum aldrei unnið stórt í
happdrættinu, höfum þurft að vinna
fyrir öllu sjálf,“ segir Gróa.
Þau segjast vissulega reyna að
auka framleiðsluna með þeim grip-
um sem þau hafa. Fjölgað verði í
fjósi eins og hægt sé enda séu þau
ríkari af kvígum en oft áður. En ekki
sé ástæða til að rjúka í fram-
kvæmdir.
Mjaltaþjónninn gerði útslagið
 Hjónin á Brúsastöðum í Vatnsdal reka afurðahæsta kúabú landsins  Kýrnar skiluðu 7.693 kg
mjólkur að meðaltali á síðasta ári  Vilja fara varlega því óvíst sé að söluaukningin verði varanleg
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Mjólkin sótt Gunnar Þór mjólkurbílstjóri, lengst til hægri, sækir mjólkina til þeirra Sigurður Ólafssonar og Gróu
Margrétar Lárusdóttur á Brúsastöðum. Tækifæri gefst til að leita frétta á meðan mjólkin streymir á milli tanka.
20 FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. JANÚAR 2014
AWorld of Service
Við erum í hádegismat
Við bjóðumupp á hollan og
góðan hádegisverð alla virka
daga fyrir fjölbreyttan hóp
viðskiptavina.
Fjóra daga vikunnar bjóðum
við upp á tvo rétti, til að
mæta þörfum semflestra.
Skoðaðumatarmálin hjá
þér og vertu í samband við
veitingasvið ISS.
www.iss.is - sími 5 800 600.„Við leggjum metnað
í góðan og hollan
hádegisverð”
Gróa og Sigurður stofnuðu
einkahlutafélag um bú sitt þeg-
ar þau byggðu fjósið fyrir rúm-
um tuttugu árum. Mjólkin er því
lögð inn í samlag í nafni Brúsa
ehf.
„Fólk spáði ekki vel fyrir okk-
ur þegar við byggðum fjósið
2002. Við hugsuðum með okkur
að með því að vera með þetta í
einkahlutafélagi gætum við
flutt í burtu með okkar kenni-
tölur óskaddaðar og farið að
vinna á Egilsstöðum eða Horna-
firði,“ segir Sigurður um þessa
ákvörðun.
Gróa bætir því við að bók-
haldarinn hafi ráðlagt þeim að
fara þessa leið vegna þess að
hún væri að einhverju leyti hag-
stæðari fjárhagslega. Tekur
raunar fram að eitthvað hafi
breyst í skattaumhverfinu því
það skipti ekki lengur máli
hvort búið sé á sér kennitölu
eða rekið undir þeirra nöfnum.
Ekki spáð vel
fyrir okkur
EINKAHLUTAFÉLAG
UM REKSTURINN
Íslandsmetin standa
» Metið í afurðum á einu
almanaksári á kýrin Blúnda
468 á Helluvaði á Rang-
árvöllum. Hún skilaði 13.327
kg mjólkur á árinu 2006.
» Bú Ólafs Helgasonar í
Hraunkoti í Landbroti á Ís-
landsmetið í afurðum. Kýr
hans skiluðu 8.340 kg mjólkur
að meðaltali á árinu 2011.
» Mjólkurkvótinn fyrir árið
2014 er 125 milljónir lítra, 9
milljónum lítra meira en á síð-
asta ári.