Fréttir - Eyjafréttir - 06.04.2000, Blaðsíða 10

10
Fréttir
Fimmtuudagur 6. apnl 2000
Ragnar Borg myntfræðingur setur fram athyglisverðar kenningar um landnám í Ey
Fyrir skömmu var
Ragnar Borg,
myntfræðingur og
fyrrum aðalræðis-
maður Italíu á
íslandi, í Vest-
mannaeyjum.
Ragnar hefur verið
mikill áhugamaður
um mynt og er
með fróðustu
mönnum hér á
landi um
myntsláttu fyrr og
síðar. Meðal
erinda hans til
Eyja var að halda
fyrirlestur um
mynt og
myntsláttu og
skoða rómverska
koparpeningin
sem fannst á
Skansinum árið
1991. Ragnar
hefur að vísu
skoðað peninginn
áður, en síðan er
nokkuð vatn
runnið til sjávar og
Ragnar sett fram
mjög athygliverðar
tilgátur um téðan
pening og tengsl
hans við aðra
rómverska
peninga sem
fundist hafa á
íslandi og
vitneskju manna
um landið í norðri.
m ;
IsÍil
RAGNAR segir að því meira sem hann hafi farið að hugsa um Sallustiu keisaraynju í Róm, þá hafí honum dottið í hug hvort hún hefði
ekki verið flutt með herflutningaskipi til Vestmannaeyja en ekki Pribolitaniu, eins og tilgátur segja til um.
Byrjaði með bónusnum
Það er ætlunin að spjalla um þennan
rómverska pening og hugmyndir
Ragnars um hann, en Ragnar er ekki í
fyrsta skipti í Eyjum því hann kom til
Eyja á árunum 1965 til 1968 á vegum
fyrirtækis síns, G. Helgasonar og
Melsted, sem flutti inn Olivetti
skrifstofuvélar, en þær vélar léttu
mönnum mjög bónusútreikninga í
frystihúsunum. „Eg kom hingað við
annan mann ítalskan og strax á flug-
vellinum var ég spurður að því hvort
ég gæti skaffað vélar sem reiknað
gætu út bónus. Þá var rekin sam-
eiginleg skrifstofa frystihúsanna, en
nú vildu þeir ná nýtingunni á
hráefninu inn í bónusinn og auðvelda
útreikninga á honum. Þetta var orðinn
gn'ðarlega flókinn útreikningur og í
raun og veru ekki til tæki til þess að
reikna þetta út. Þá vill svo til að
Olivetti verkssmiðjurnar voru famar
að framleiða vél sem var sams konar
og bókhaldsvél sú sem Vestmannna-
eyjabær var að nota, nema að þessi vél
hafði elektrónískt margföldunaverk og
gat gert þetta. I raun var ekki til nein
formúla yfir það hvemig ætti að
reikna þetta út, þannig að ég fékk
mann til þess að yfirfara þessa
útreikninga, hann var síðan í sambandi
við fulltrúa SH og þannig var vélin
stillt inn. Það var nú reiknað með því
að vélin yrði í gangi í svo sem tvo
tíma á dag, en svo var hún bara í
notkun nánast dag og nótt. En þetta
leysti feiknarlegan vanda og gerði alla
útreikninga nákvæmari og vélin varð
því algerbylting."
Einnig kom hann til Eyja í gosinu
með sérstöku leyfí til ganga ffá samn-
ingum um sölu á fjarrita til Pósts og
síma og hvaða ráðstafanir væm
heppilegastar ef Pósti og síma stafaði
hætta af vegna hraunrennslisins úr
Eldfellinu. „Þannig kynntist ég mörg-
um Vestmannaeyingum. Eg bjó alltaf
hjá henni Jónu á Hótel Berg. Þegar ég
var héma í gosinu var hraunið akkúrat
að þrýsta sér leið á milli frystihúsana
og menn að reyna að kæla hraunið
með sjó.“
Myntsöfnun í blóðinu
Hvemig kviknar áhugi þinn á gamalli
mynt?
„Þetta er nú í blóðinu. Matthías
Þórðarson, þjóðminjavörður, varbróð-
ir afa míns, Ágústs Flygenring kaup-
manns, og alþingismanns í Hafnar-
firði. Annar bróðir þeirra var Albert
Þórðarson, faðir Kristjáns Alberts-
sonar rithöfundar og fræðimanns.
Þetta verður þannig að séra Þórir
Stephensen, bekkjarbróðir minn og
vinur, kemur einu sinni heim til mín
og spyr konuna mína hvort hún eigi
ekki nokkra fimmeyringa, eða tuttugu
og fimmeyringa sem hann vantaði í
safn sitt. Hún fann þá og í fram-
haldinu fór ég að fá áhuga og með það
kominn með bakteríuna. Það vill svo
til að um líkt ^ leyti er stofnað
Myntsafnarafélag Islands sem ég gekk
í. Eg varð síðan formaður þar
nokkram sinnum og fór að skrifa fasta
dálka um mynt í Morgunblaðið og
hefi flutt fyrirlestra um mynt, en að
safna mynt þá er alveg nóg fyrir mig
að einbeita mér að Islandi."
Rómverski peningurinn
Ragnar segir að hann hafi sjaldan
orðið eins hissa og þegar hann sótti
ábyrgðarbréf á Pósthúsið í Reykjavík
frá Byggðasafninu í Vestmanna-
eyjum.. „Eg varð nú strax svo for-
vitinn að ég opnaði bréfið í bílnum og
sá að innihaldið var rómverskur
peningur. Hann var afskaplega illa
farinn og erfitt að lesa á hann. Ég fór
með hann upp í myntsafn Seðla-
bankans, hvar ég hitti Anton Holt, en
safnið býr yfir afskaplega góðum
upplýsingum um rómverska mynt og
reyndar aðra mynt. Það sem stendur á
peningnum er „SALL BARB ORB“.
Við nánari athugun komumst við að
því að þetta var „SALLUSTIA
BARBIA ORBIANA" en hún var
keisaraynja og gift Severas Alexander
keisara í Róm, en þau voru mjög ung
þegar þau giftu sig. Á bakhlið
peningsins stendur lfka: „SC“ sem
stendur fyrir Senate Consentio, sem
þýðir að rómverska senatið hefur
fallist á útgáfu þessa penings.“
Tengdamamman hrakti
keisararynjuna í útlegð
Ragnar segir að hann hafi síðan lesið
sér til um sögu þessarrar konu og hafi
þá komið í ljós að saga hennar sem
keisaraynju hafi verið mjög stutt.
„Hún var af góðu fólki, þekktri róm-
verskri ætt. Móðir Alexanders hafði
alið hann upp, en hann varð keisari rnu
ára gamall. Hún fékk til liðs við sig
hina færastu menn tíl að kenna honum
stjóm ríkisins, en Alexander var
seinasti keisarinn sem kjörinn var af
senatínu. Eftir fráfall hans vora það
hermenn sem kusu sér sjálfir keisara
og alla tíð síðan. Alexander var dug-
andi maður að öllu leyti og farsæll.
Auðvitað þurfti hann að fara í stríð,
bæði í löndunum fyrir botni Mið-
jarðarhafsins og í lönd Germana. Þar
er talið að hann hafi fallið í orastu árið
233 eða 235, frekar en að hann hafi
verið drepinn af eigin mönnum.
Alexander og Sallustia vora aðeins
gift í tvö ár, 225 til 227. Þá er það að
tengdamóðir Sallustiu hrekur hana úr
landi. Móðir Alexanders sagði við
hann: „Annað hvort fer hún eða ég.“
Og hann valdi að láta Sallustiu fara í
útlegð."
Er eitthvað vitað hvað lá þama að
baki?
„Amma Alexanders var kristinnar
trúar og það gæti verið að einhverjar
trúardeilur hafi legið að baki og lfka
afskiptasemi þessarar ungu keisara-
drottningar við stjóm ríkisins sem
líkaði ekki. En vitað er að Rómverjar
stunduðu mörg trúarbrögð á þessum
tíma. Sagan segir að hún hafi verið
flutt nauðug til Ostia sem var þá
hafnarborg Rómar við ósa Tíber-
fljótsins. I Ostia er nú safn og þar er til
gríðarlega stór stytta af Sallustiu, en
nokkuð sködduð, eins og eftir
eggvopn. Sagan segir og að þetta hafi
verið gert að henni ásjáandi og henni
tilkynnt að hér með væri búið að afmá
allt sem mátti minna á hana í
Rómarveldi, en styttan hafði áður
verið í Keisarahöllinni í Róm. Síðan
segir frá því að Sallustia hafi verið
flutt til Pribolitaniu sem var skattland
Rómverja í Norður Afríku og af henni
engar sögur farið síðan.“
Fyrst tengdi hann peninginn
við Papana
Ragnar segir að þegar hann hafi verið
búinn að fá peninginn í hendur hafi
hann farið að rannsaka hann betur,
sem endaði með grein í Morgun-
blaðinu. „Þar hélt ég því fram að
írskir trúboðar hefðu komið með
þennan pening til Vestmannaeyja.
Irskir kristniboðar höfðu með sér sjö
hluti sem þeir voru með á ferðum
sínum og þar á meðal alltaf einn
rómverskur peningur, en það var til
þess að geta tekið upp og sýnt ef þeir
vora sakaðir um betl, það var þá
trygging þess að þeir þyrftu þess ekki
efþeirsýndupening. Enápeningnum
var yfirleitt alltaf mynd af keisaranum
til þess að minna þennan kristniboða á
að gjalda keisaranum það sem
keisarans er og guði það sem guðs er.“